Plan mobilizacyjny „W”

Ten artykuł dotyczy Planu mobilizacyjnego „W” obowiązującego w latach 1938–1939. Zobacz też: inne plany wojskowe oznaczone kryptonimem „W”.

Plan mobilizacyjny „W” – plan mobilizacyjny Wojska Polskiego II RP w latach 1938–1939.

Prace nad podstawami planu mobilizacyjnego rozpoczęły się latem 1935 r. Podstawowe założenia stworzył gen. bryg Wacław Stachiewicz, a zespół pułkownika dyplomowanego Józefa Wiatra opracował szczegółowe techniki, umożliwiające realizację tych zasad. Wszedł w życie 1 maja 1938 r. zastępując przestarzały plan mob. „S”. W tym samym czasie, równolegle, opracowywano założenia rozbudowy i modernizacji sił zbrojnych oraz plan operacyjny „Wschód”.

Plan „W” zakładał przejście sił zbrojnych lub ich części ze stopy pokojowej na wojenną. Opracowany w formie tabel, ściśle określał poszczególne czynności, których dokładne wykonanie, w określonym miejscu i czasie, określonymi środkami gwarantowało planowe przekształcenie jednostki wojskowej do stanu gotowości bojowej czasu wojny.

Plan mobilizacyjny zakładał podział wszystkich mobilizowanych oddziałów i jednostek na trzy grupy, które mobilizowano dwojako – alarmowo i normalnie.

• Okres zagrożenia – działania o charakterze przygotowawczym, ułatwiające przeprowadzenie mobilizacji.
• Mobilizacja alarmowa – opierała się na imiennym powoływaniu rezerwistów, stawiennictwu z końmi i pojazdami mechanicznymi. Karty mobilizacyjne w czasie pokoju zdeponowane były w starostwach i posterunkach policji. W momencie mobilizacji starostowie i komendanci policji rozsyłali przechowywane karty.

• Mobilizacja normalna – system normalny opierał się na publicznym rozplakatowaniu obwieszczeń (także za pomocą prasy i radia) o zarządzeniu mobilizacji powszechnej.

Mobilizacja jednostek ON, ze względu na ich charakter lokalno-terytorialny odbywała się przez „skrzyknięcie”, które mogło być zarządzone oddzielnie dla każdego oddziału.

Główne założenia Planu mobilizacyjnego „W”:

• elastyczność i uniwersalność,
• szybkość mobilizacji,
• terytorialność mobilizacji,
• decentralizacja mobilizacji,
• jednolitość rozkazodawstwa,
• realność wystawienia zaplanowanych jednostek wojskowych,
• wystawienie maksymalnej liczby jednostek frontowych,
• tajność przygotowań mobilizacyjnych.

Mobilizacja oddziałów grupy alarmowej następowała przed ogłoszeniem mobilizacji powszechnej. Była to tzw. „mobilizacja cicha”, która obejmowała prawie 3/4 wszystkich sił. Mobilizacja jednostek z tej grupy odbywała się tzw. systemem kartkowym, w którym poszczególne grupy oddziałów oznaczone były kolorami:

• Zielona: mobilizowana najszybciej. W jej skład wchodziły jednostki przygraniczne stacjonujące na wschodzie, zachodzie i północy kraju. Obejmowała KOP, Straż Graniczną i Policję Państwową. Oddziały tej grupy osiągały gotowość w czasie Z+12 do Z+48^[1]. Mobilizowane mogły być pojedynczymi garnizonami lub osobno w każdym DOK. Były pierwszą osłoną mobilizacji. Nie było w niej żadnych dywizji piechoty.

• Czerwona: obejmowała wielkie jednostki piechoty na granicy wschodniej. Mobilizowana w całości albo poszczególnymi Okręgami Korpusów.
• Brązowa obejmowała dwie podgrupy^[2]:

1. pierwszy rzut kwater głównych armii i Samodzielnych Grup Operacyjnych (GO) z odpowiednimi formacjami łączności
2. lotnictwo, jednostki OPL, pododdziały naprawy linii kolejowych łącznie z jednostkami wystawianymi przez Ministerstwo Komunikacji.

Mobilizacja obu grup rozpoczynała się już w pierwszym, wstępnym okresie zagrożenia militarnego.

• Niebieska: wielkie jednostki piechoty stacjonujące na granicy z Niemcami. Zasady mobilizacji były identyczne jak grupy czerwonej.

• Żółta: „odwód osłony”, obejmowała większość jednostek kawalerii, oddziały pozadywizyjne oraz część oddziałów piechoty, stacjonujących w głębi kraju, przeznaczone do wzmocnienia w II rzucie osłony dowolnej granicy.

• Czarna: dwie dywizje piechoty (26 i 28), brygada pancerno-motorowa (10 BK), jednostki pozadywizyjne oraz pododdziały i zakłady służb tworzące Korpus Interwencyjny, przeznaczony do wzmocnienia sił w strefie zagrożonej granicy.

I rzut mobilizacji powszechnej obejmował jednostki czynne i rezerwowe, które mobilizowały się na podstawie obwieszczenia o mobilizacji powszechnej. Termin ich gotowości bojowej wynosił zwykle od trzech do pięciu dni, a transporty koncentracyjne rozpoczynały się około czwartego dnia mobilizacji. W grupie tej znajdowały się dwie dywizje piechoty, reszta oddziałów nie zmobilizowanych alarmowo, część jednostek dyspozycyjnych artylerii, saperów i łączności oraz większość taborów.

II rzut mobilizacji powszechnej obejmował tylko jednostki rezerwowe. Mobilizacja tych jednostek rozpoczynała się siódmego dnia mobilizacji, a terminy gotowości bojowej osiągały między dziesiątym a dwunastym dniem mobilizacji.

• Wojsko Polskie II RP w okresie pokoju
• Wojsko Polskie 1 września 1939

• Zdzisław Józef Cutter: Polskie wojska saperskie w 1939: organizacja, wyposażenie, mobilizacja i działania wojenne. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2003. ISBN 83-7098-834-2.
• Eugeniusz Piwowarski, Przebieg i wyniki częściowej mobilizacji alarmowej z 23 marca 1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 1-2 (151-152), Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”, Warszawa styczeń-czerwiec 1995, ISSN 0043-7182.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja, Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, Warszawa 2010, ISBN 978-83-86100-83-5.
• Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza „Ajaks” i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.