Pułk Jazdy Tatarskiej

Pułk Jazdy Tatarskiej im. Mustafy Achmatowicza – oddział kawalerii Wojska Polskiego.

W styczniu 1919 roku rozpoczęto formowanie „Jazdy Tatarskiej”^[1]. Żołnierzami byli przede wszystkim polscy Tatarzy. Służyli w nim też muzułmanie innych narodowości m.in. Azerowie. 31 stycznia w Warszawie został wydany pierwszy rozkaz pułkowy. 14 lutego oddział został przeniesiony do Ostrowi Mazowieckiej, a 23 lutego do Białegostoku^[2].

Ostatecznie w lipcu 1919 roku sformowano trzy szwadrony liniowe, szwadron karabinów maszynowych i dywizjon techniczny. 16 września 1919 roku rozkazem naczelnika Józefa Piłsudskiego nadano jednostce nazwę Tatarski Pułk Ułanów imienia pułkownika Mustafy Achmatowicza^[3][4]. 10 czerwca 1919 roku Jazda Tatarska rozwinięta została w pułk^[2].

Pułk walczył początkowo z wojskami niemieckimi w rejonie Grodna, następnie został przerzucony na Polesie. Później brał udział w wyprawie kijowskiej i wkraczał do Kijowa. Osłaniał w walkach odwrotowych wojska polskie w rejonie Horynia nad Styrem. W wyniku tych walk pułk poniósł duże straty, pozostało tylko 86 ułanów. W Płocku doszło do odtworzenia pułku, który wziął jeszcze udział w walkach w rejonie Wyszogrodu i Dobrzynia w 1920 roku. 10 września 1920 roku w rejonie Krośniewic major Tomaszewicz rozwiązał pułk, a jego żołnierzy wcielił do szwadronu zapasowego 13 pułku Ułanów Wileńskich^[5].

Po rozformowaniu pułku wielu ułanów trafiło do 13 pułku Ułanów Wileńskich, którego 1 szwadron od 1936 roku nosił nazwę wyróżniającą „tatarski”.

Dowódcy pułku

• płk Roman Falkowski (I - † II 1919^[6])
• mjr kaw. Wilhelm Światołdycz-Kisiel (II - 8 V 1919^[2])
• płk Eugeniusz Ślaski (od 8 V 1919^[2][7])
• gen. ppor. Aleksander Romanowicz (od 20 I 1920^[3])
• ppłk Zenon Kryczyński (p.o. III 1920)^[8]
• mjr Władysław Tomaszewicz

Obsada personalna w latach 1919-1920

• zastępca dowódcy pułku – ppłk Zenon Kryczyński^[8]
• dowódca dywizjonu – rtm. Roźniatowski
• adiutant pułku – por. Gustaw Hartingh^[9]
• dowódca 1 szwadronu – rtm. Tadeusz Dackiewicz^[10]
• dowódca 2 szwadronu – por. Kazimierz Kolaszyński^[10]
• dowódca 3 szwadronu – por. Michał Lisiecki^[11]
• dowódca 3 szwadronu – por. Iskander Achmatowicz^[10]
• dowódca 4 szwadronu – por. Zygmunt Elsner^[12]
• dowódca 4 szwadronu – por. Antoniewicz^[10]
• oficer szwadronu – ppor. Bohdan Miklewski^[12]
• dowódca szwadronu ckm – rtm. Jóssuf Połtorzycki^[10]
• dowódca szwadronu technicznego – por. Kałłaur^[10]
• dowódca szwadronu marszowego (pieszego) – rtm. Rychter^[10]

dowódcy szwadronu zapasowego^[13]

• rtm. Dawid Janowicz-Czaiński (od 16 V 1919)
• mjr Grot-Niemojewski
• rtm. Zygmunt Elsner
• rtm. Roźniatowski
• mjr Władysław Tomaszewicz

Szeregowcy

• Aleksander Stefanowicz

Od 1919 łapka karmazynowa, wypustka jasnoniebieska. Na łapce godło w formie półksiężyca z wpisaną gwiazdką.

Proporczyk niebieski specjalnego rysunku, nierozcięty, owalny, ze złotym godłem pułku^[14]

Proporczyk seledynowy z żółtym półksiężycem i gwiazdą. Ułani nosili zamiast rogatywek – barankowe „papachy”. Pułk posiadał zamiast sztandaru – buńczuk^[15].

• Sławomir Hordejuk. Tatarski poeta. „Przegląd Tatarski”. 3 (11), s. 15-16, 2011. Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej. ISSN 2080-0541. 
• Veli Bek Jedigar: Zarys historji wojennej Tatarskiego Pułku Ułanów imienia pułkownika Mustafy Achmatowicza. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1933, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Księga jazdy polskiej, pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego–Rydza, Warszawa 1936, reprint, Bellona, Warszawa 1993.
• Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
• Henryk Smaczny: Księga Kawalerii Polskiej 1914 – 1947. Warszawa: TESCO, 1989, s. 148. ISBN 83-00-02555-3.