Sikhizm

Ten artykuł od 2014-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Sikhizm (pendż. ਸਿੱਖੀ) – religia powstała w XV wieku w Indiach w prowincji Pendżab^[1]. Jej założycielem był Guru Nanak. W 2022 roku na świecie było ok. 27 milionów wyznawców tej religii (sikhów) – żyją oni głównie w indyjskim Pendżabie, ale posiadają także liczną kilkumilionową diasporę rozsianą po krajach dawnego Imperium Brytyjskiego i w USA (tu stosunkowo liczni są również zachodni konwertyci na sikhizm – często w bardzo nieortodoksyjnej formie). Najważniejszym miejscem kultu jest Złota Świątynia w Amritsarze, w której przechowywany jest oryginał świętej księgi sikhów zwanej Sri Guru Granth Sahib.

Religia ta jest przeciwna wojnom o podłożu wyznaniowym. Nie chce dzielić ludzi na muzułmanów, hinduistów, chrześcijan itp. Uważa, że Boga można czcić, nazywając go Allahem, Jahwe, Kryszną czy też inaczej.

Sikhizm jest częściowo syntezą elementów islamu i hinduizmu (zob. synkretyzm religijny). Z islamu pochodzi obraz Boga jako nieposiadającego wizerunku ani wcieleń, mającego natomiast „miliony imion”. Z hinduizmu wywodzą się praktyki medytacyjne, wiara w możliwość uzyskania bezpośredniej łączności z Bogiem poprzez medytację prowadzącą do oświecenia, wiara w reinkarnację i wreszcie wiele innych, zewnętrznych przejawów kultu.

Centralnym punktem tej religii jest kult pierwszych dziesięciu guru (choć nie wszyscy uznają kilku ostatnich, są też tacy, którzy nie czczą żadnego guru), z których według wierzeń każdy był kolejnym wcieleniem Guru Nanaka i miał bezpośredni kontakt z Bogiem. Przekazali oni boskie objawienie na piśmie w formie Pani Księgi, którą każdy z nich uzupełniał o kolejny rozdział. Ostatni, dziesiąty Guru Gobind Singh uznał, że dzieło pisania Księgi jest ukończone i ustanowił ją „ostatnim, jedenastym Guru”. Według wierzeń Pani Księga jest obecnie guru sikhów w znaczeniu dosłownym. W momencie, gdy między wyznawcami dochodzi do sporu religijnego o kluczowym znaczeniu, otwiera się Panią Księgę na losowo wybranym cytacie, którego słowa rozstrzygają spór, tak jakby to mógł zrobić żywy guru. Pani Księga „udziela” też ślubów, jest obecna przy narodzinach i pogrzebach.

Sikhizm jest religią wymagającą od swoich wyznawców szczegółowego przestrzegania zasad moralności, diety i sposobu ubierania się. Ważnymi punktami etyki sikhizmu są: wymóg samodzielnego utrzymywania się z uczciwej pracy, wzajemnego wspierania się i służby dla całej społeczności oraz równości wszystkich wyznawców. Sikhizm nie posiada ścisłej liturgii, a aktywność religijna koncentruje się na czytaniu Pani Księgi – codziennym, osobistym (zwanym Sidharan Path), grupowym, odbywanym w domach modlitw (zwanym Gurdwara) i wreszcie uroczystym, nieprzerwanym, publicznym czytaniem całej Księgi „od deski do deski”, wykonywanym w każdej gminie sikhijskiej przynajmniej raz do roku (zwanym Akhand Path).

Mężczyźni, którzy wychowali już swoje dzieci i przeszli „godnie” przez aktywną część swojego życia, mają prawo uczestniczyć w sesjach medytacyjno-dyskusyjnych, zwanych Ketha, które dają im szansę osiągnięcia oświecenia.

Religia ta początkowo nie posiadała żadnej usystematyzowanej liturgii i zakazuje istnienia „etatowego kleru”. Wyznawcy są w stosunku do siebie absolutnie równi i od śmierci dziesiątego guru nikt nie posiada żadnych specjalnych prerogatyw religijnych, oprócz swojego osobistego autorytetu. Wszystkie funkcje religijne od prowadzenia gminnych Gurdwar po administrowanie najważniejszą świątynią w Amritsarze są wykonywane społecznie i nie wolno z tego tytułu osiągać korzyści materialnych.

Chociaż sikhizm ma licznych wyznawców w różnych rejonach świata, szczególnie w Ameryce Północnej czy Wielkiej Brytanii, to nadal w znaczącej mierze blisko związany jest z miejscem swoich narodzin, Pendżabem. W początkach XIX wieku pozycji sikhizmu w Indiach coraz mocniej zaczęły zagrażać tradycyjne hinduistyczne wierzenia. Pod koniec XIX wieku nasilająca się działalność hinduistów i chrześcijańskich misjonarzy w Pendżabie zmusiła sikhów do podjęcia zdecydowanych działań. Uznano również, że zbyt bliskie związki z hinduizmem zagrażają kulturze sikhijskiej i rozpoczęto starania o powrót do zasad „czystego” sikhizmu.

W 1947 roku doszło do podziału ojczyzny sikhów, Pendżabu. Obszary przyznane Pakistanowi opuściło ponad 2 mln sikhów. Około 80% nadal mieszka na tych terenach^{[potrzebny przypis]}, jednak sikhowie zaczęli również postrzegać sikhizm jako religię światową. Wielu bowiem opuściło rodzinne strony i zamieszkało w Stanach Zjednoczonych. Sikhijska wspólnota w USA liczy ponad 350 tysięcy osób. W poszukiwaniu pracy wielu z nich wyemigrowało także do Wielkiej Brytanii, zasiedlając głównie duże ośrodki miejskie. Ich znaczące wspólnoty można znaleźć w Londynie, Birmingham czy Leicester. Obecnie w Wielkiej Brytanii wyznawcy tej religii liczą około pół miliona osób.

Źródło:^[2]

• Guru Nanak Czand 1469-1539 – założenie religii i wspólnoty sikhów
• Guru Lehna Agad 1539-1552 – wprowadzenie alfabetu gurmukhi
• Guru Amar Das 1552-1574 – likwidacja kast i poprawa statusu kobiet, rytuały
• Guru Ram Das 1574-1581 – założenie ośrodka kultu na Świętym Jeziorze, hymny
• Guru Ardżan 1581-1606 – budowa Złotej Świątyni, Adi Granth
• Guru Hargobind 1606-1644 - budowa świątyń w Pendżabie
• Har Rai 1644-1661 – upowszechnianie religii
• Guru Har Krishan 1661-1664 – symboliczne przywództwo w dzieciństwie
• Tegh Bahadur 1664-1675 – poezje, męczeństwo w Delhi
• Gobind Singh 1675-1708 – utworzenie w Anandpur Bractwa Czystych (Khalsa)

Przed swoją śmiercią Guru Gobind Singh ogłosił, że guru będzie odtąd księga Sri Guru Granth Sahib.

Nie wszystkie grupy sikhów uznają wszystkich (a w szczególności ostatnich) guru. Jedynym guru uznawanym przez wszystkie wyznania jest Guru Nanak. Dla części sikhów guru są zwykłymi przywódcami religijnymi.

W Polsce gurudwara (świątynia sikhów) znajduje się w Warszawie przy ulicy Na Skraju. Została założona przez Związek wyznaniowy Singh Saba Gurudwara w Rzeczpospolitej Polskiej.

Zobacz multimedia związane z tematem: Sikhizm

Zobacz hasło sikhizm w Wikisłowniku

• Złota Świątynia
• Gurudwara
• Khalistan

• Owen Cole W., Sambhi, Piara Singh, Sikhowie. Wiara i życie, Wydawnictwo Łódzkie 1987, ISBN 83-218-0619-8
• ZbigniewZ. Igielski ZbigniewZ., Gurbani. Sakralny język sikhizmu, Warszawa: Dialog, 2004, ISBN 83-88938-91-6, OCLC 749611141 . Brak numerów stron w książce
• ZbigniewZ. Igielski ZbigniewZ., Sikhizm, Kraków: WAM, 2008, ISBN 978-83-7505-045-5, OCLC 233392582 . Brak numerów stron w książce
• Keene, Micheal: Religie świata, Świat Książki, ISBN 83-7311-840-3

• Glosariusz sikhizmu. sgpc.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-26)].
• Siri Guru Granth Sahib - święta księga sikhizmu