Çin Tatarları

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Çin Tatarları
Önemli nüfusa sahip bölgeler
 Çin4.895[1]
Diller
Tatarca, Çince (Putonghua), Kazakça, Uygurca
Din
Sünni İslam (Hanefilik)
Pekin'deki Merkezi Milletler Üniversitesi'ne ait Etnik Kültürler Müzesi [zh]'nin giysiler hakkındaki etnografik sergisi kapsamında gösterilen Tatar kadın kıyafeti

Çin Tatarları (Çince (basitleştirilmiş): 中国塔塔尔族; Çince (geleneksel): 中國塔塔爾族; pinyin: Zhōngguó Tǎtǎ'ěr zú; Tatarca: Qıtay tatarları), günümüz Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) topraklarında yaşayan Tatarlardır. ÇHC'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. Çin Tatarlarının %90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşamaktadır.[1]

Çin Tatarlarının ataları çoğunlukla İdil Tatarlarındandır ve 19. yüzyılda Sincan'a gelip yerleşmiş tüccarlardır; bunların dışında 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başında günümüz Rusya'dan Sincan'a gelip yerleşmiş öğretmenler ve imamlar da olmuştur.[2]

Çin'deki Tatarların çoğu Sünni Müslümanlığının Hanefi mezhebine mensuptur. Tatarcaya uyarlanmış Arap harflerini kullanarak yazı yazarlar.[3] Tatarlar bölgede yaşayan Kazaklar ve Uygurlarla yakın temasta bulundukları için Kazak ve Uygur dillerinin Çin Tatarlarının gündelik hayatlarındaki etkisi gitgide büyümektedir.[2][3]

Özellikle 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başında, Tatarların Sincan'daki çağdaş Türk eğitiminde bulundukları katkı pek derin sayılır. 20. yüzyılın başında Sincan'da Çin Tatarları tarafından Cedidci medreseler kuruldu. Ünlü Uygur alim ve dilbilimci İbrahim Muti'i [en], eğitimini Cedidci Tatarların işlettiği bir okulda almıştır.[4]

Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramı gibi İslamî bayramları kutlamanın yanı sıra, Çin Tatarları her sene 20 ile 25 Haziran tarihleri arasında Sabantoy Bayramı'nı da kutlarlar.[2]

Terminoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Tatar" ismi, tarih boyunca Çince kaynaklara birçok farklı şekilde uyarlanmıştır. Tang Hanedanı (8. yüzyıl) döneminde "Tatar" anlamına gelen "Dádàn" (Çince (basitleştirilmiş): 达旦; Çince (geleneksel): 達旦) terimi kullanıldı;[3] bu, Çin'in kuzeyindeki bozkırlardaki Moğolca konuşan halkları tanımlamak için kullanıldı.[5] Bunun sonrasında, günümüzdeki Pinyin karşılığı "Dádá" olan birçok diğer farklı yazılış şekli de ortaya çıktı (达达/達達; 达怛/達怛; 鞑靼/韃靼).[3] Özellikle Yuan Hanedanı (14. yüzyıl) döneminden sonra, Tatarlara atfen "鞑靼/韃靼" Dádá terimi sabitleşmiş oldu.

Çin Halk Cumhuriyeti devletinin kuruluşu sonrasında ise Hükûmet, Çin'de yaşayan Tatarları "Tǎtǎ'ěr zú" (Çince (basitleştirilmiş): 塔塔尔族; Çince (geleneksel): 塔塔爾族, "Tatar milleti") ismiyle Zhonghua minzu kavramı kapsamına giren 56 etnik grubun biri olarak tanıdı ve bu terim, günümüze dek kullanımda bulunmaya devam etmektedir.

Nüfus dağılımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin'deki Tatar nüfusunun sayısı 2000 yılı itibarıyla 5.000 kişiden azdır. Çin Tatarları başta Sincan Uygur Özerk Bölgesi olmak üzere ağırlıklı olarak Kuzeybatı Çin'de yaşarlar. Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Sanci Hui Özerk İli'nin Guçung İlçesi'ne bağlı Daquan Tatar Köyü [zh], tüm Çin çapında Tatar milletine adanmış tek köydür.[3]

2000 yılında yapılmış Çin Halk Cumhuriyeti Beşinci Ulusal Nüfus Sayımı [zh]'ndaki nüfus verileri şöyledir:[1]

Sıra
 Bölge
 Toplam nüfus
 Tatarlar
 Toplam Tatar
Nüfusunun Payı（%）
 Bölgedeki
Etnik Azınlık
Nüfusunun Payı（%）
 Bölge Nüfusunun
Payı（%）
Toplam 1.245.110.826 4.895 100 0,00465 0,000393
G1 31 eyaletteki toplam 1.242.612.226 4.890 99,90 0,00465 0,000394
G2 Kuzeybatı Çin 89.258.221 4.702 96,06 0,02693 0,005268
G3 Kuzey Çin 145.896.933 53 1,08 0,00061 0,000036
G4 Güney Merkez Çin 350.658.477 49 1,00 0,00017 0,000014
G5 Doğu Çin 358.849.244 37 0,76 0,00148 0,000010
G6 Güneybatı Çin 193.085.172 27 0,55 0,00007 0,000014
G7 Kuzeydoğu Çin 104.864.179 22 0,45 0,00020 0,000021
1 Sincan 18.459.511 4.501 91,95 0,04103 0,024383
2 Kansu 25.124.282 186 3,80 0,00846 0,000740
3 Pekin 13.569.194 29 0,590 0,00495 0,000214
4 Hunan 63.274.173 16 0,33 0,00025 0,000025
5 Tientsin 9.848.731 12 0,25 0,00450 0,000122
6 Yünnan 42.360.089 12 0,25 0,00008 0,000028
7 Çinghay 4.822.963 12 0,25 0,00054 0,000249
8 Heilongjiang 36.237.576 11 0,22 0,00062 0,000030
9 Jiangsu 73.043.577 10 0,20 0,00385 0,000014
10 Anhui 58.999.948 10 0,20 0,00251 0,000017
11 Guangdong 85.225.007 10 0,20 0,00079 0,000012
12 Liaoning 41.824.412 9 0,180 0,00013 0,000022
13 Şantung 89.971.789 9 0,18 0,00142 0,000010
14 Hainan 7.559.035 9 0,18 0,00069 0,000119
15 Henan 91.236.854 8 0,16 0,00070 0,000009
16 Siçuan 82.348.296 7 0,14 0,00017 0,000009
17 Hebei 66.684.419 6 0,12 0,00021 0,000009
18 İç Moğolistan 23.323.347 6 0,12 0,00012 0,000026
19 Çongçing 30.512.763 6 0,12 0,00030 0,000020
20 Şanghay 16.407.734 5 0,10 0,00481 0,000030
21 Guangşi 43.854.538 4 0,08 0,00002 0,000009
22 Zhejiang 45.930.651 3 0,06 0,00076 0,000007
23 Jilin 26.802.191 2 0,04 0,00008 0,000007
24 Hubei 59.508.870 2 0,04 0,00008 0,000003
25 Guizhou 35.247.695 2 0,04 0,00001 0,000006
26 Ningksia 5.486.393 2 0,04 0,00011 0,000036
27 Şensi 35.365.072 1 0,02 0,00057 0,000003
Şansi 32.471.242
Fujian 34.097.947
Jiangxi 40.397.598
Tibet 2.616.329
Askerlik hizmetinde bulunanlar 2.498.600 5 0,10 0,00448 0,000200

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Tatar people in China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Ek materyaller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c "国家统计局：《2000年第五次人口普查数据》". 9 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020. 
  2. ^ a b c "塔塔尔族" [Tatar milleti]. 《民族工作大全》 (Çince). 国家民委网站. 28 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020. 
  3. ^ a b c d e "塔塔尔族" [Tatar milleti] (Çince). Çin Halk Cumhuriyeti Merkezi Hükümeti. 17 Nisan 2006. 23 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020. 
  4. ^ Klimeš, Ondřej (2015). Struggle by the Pen: The Uyghur Discourse of Nation and National Interest, c.1900-1949. BRILL. ss. 80-81. ISBN 9004288090. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020. 
  5. ^ Chen Dezhi 陳得芝, Jia Jingyan 賈敬顔 (1992). "Dada 達靼" [Tatar]. Çin Ansiklopedisi. Zhongguo lishi 中國歷史 [Çin tarihi] (Çince) (1 bas.). ss. 132-133.  Ulrich Theobald'ın "chinaknowledge.com" sitesi için yazdığı "Dada 韃靼 Tatars 14 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." başlıklı makalesinde kaynak olarak gösterilmiştir.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin_Tatarları&oldid=34162832" sayfasından alınmıştır