İş modeli
Vikipedi, özgür ansiklopedi
İş modeli, girişimcilik faaliyetinin kavramsal tanımıdır. bir kuruluşun nasıl değer yarattığını, sunduğunu ve yakaladığını açıklar.[2] İş modeli oluşturma ve değiştirme süreci aynı zamanda iş modeli yeniliği olarak da adlandırılır ve stratejik yönetim'in bir parçasıdır.[1]
Teoride ve pratikte iş modeli terimi, amaç, iş süreci, hedef müşteriler, teklifler, stratejiler, altyapı, kurumsal yapılar, kaynak bulma, ticari uygulamalar ve kültürü de dahil olmak üzere operasyonel süreçler ve politikaları kapsayan bir organizasyonun veya İşletme'nin temel yönlerini temsil eden geniş yelpazede gayri resmi ve resmi tanımlar için kullanılır.[3][4]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
1950'lerde McDonald's restoranlarının ve Toyota'nın yeni iş modelleri geldi. 1960'larda yenilikçiler, Wal-Mart ve hipermarketlerdi. 1970'ler FedEx ve Toys "R" Us'ın yeni iş modellerini gördü. 1980 yıllarında Blockbuster, The Home Depot, Intel ve Dell iş modelleri; 1990 yıllarda Southwest Airlines, Netflix, eBay, Amazon.com ve Starbucks iş modelleri geldi.[5][6]
Teorik ve deneysel anlayışlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Tasarım mantığı ve anlatım tutarlılığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Tasarım mantığı, iş modelini yeni organizasyonel yapılar yaratmanın veya mevcut yapıları yeni bir fırsatı kovalamak için değiştirmenin sonucu olarak görür. Gerry George ve Adam Bock (2011), bir iş modelinin bileşenlerini nasıl algıladıklarını anlamak için kapsamlı bir literatür taraması ve yöneticilerle anket yaptı.[7] Bu analizde yazarlar, girişimcilerin ve yöneticilerin iş modellerini nasıl algılayıp açıkladıklarının özünde tasarım mantığı olduğunu gösterir. George ve Bock (2012), CEO'ların ve girişimcilerin, işi bir fırsattan diğerine taşımak için tutarlı şekilde anlatıları veya hikâyeleri nasıl oluşturduklarını açıklamak için tasarım mantığının diğer uzantılarında, büyük şirketlerdeki iş modellerine ilişkin vaka incelemelerini ve IBM anket verilerini kullanır.[8] Ayrıca anlatı tutarsız olduğunda veya hikâyenin bileşenleri yanlış hizalandığında, bu işletmelerin başarısız olma eğiliminde olduğunu da gösterirler. Girişimci veya CEO'nun değişim için güçlü anlatılar oluşturabileceği yollar önerirler.
Ortak firmalar arasındaki tamamlayıcılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Berglund ve Sandström (2013), iş modellerinin firma içi bir ilgi olmaktan ziyade açık sistemler perspektifinden anlaşılması gerektiğini savundu. Yenilikçi firmaların çevrelerindeki ağ üzerinde yönetici kontrolü olmadığı için, iş modeli yeniliği, heterojen çıkarları hizalama hedefiyle yumuşak güç taktikleri gerektirme eğilimindedir.[9] Sonuçta, firmalar kendi yetkinlik tabanlarının dışında kalan yeni faaliyetler sağlamak için ortaklara ve tedarikçilere giderek daha fazla güvendikçe açık iş modelleri yaratılmaktadır.[10]
İşbirliğine dayalı araştırma ve teknolojinin dış kaynak kullanımı üzerine yapılan bir çalışmada, Hummel ve diğerleri (2010) benzer şekilde, iş ortaklarına karar verirken her iki tarafın iş modellerinin tamamlayıcı olduğundan emin olmanın önemli olduğunu buldular.[11] Örneğin, iş modellerini analiz ederek olası ortakların değer faktörlerini belirlemenin önemli olduğunu ve kişinin kendi firmasının iş modelinin temel yönlerini anlayan ortak firmalar bulmanın faydalı olduğunu bulmuşlardır.[12]
Tennessee Üniversitesi, işbirliğine dayalı iş ilişkileri konusunda bir araştırma yaptı. Araştırmacılar, araştırmalarını dış kaynak kullanımı veya iş ilişkisindeki alıcıların ve tedarikçilerin, her biri için oldukça işbirlikçi ve karşılıklı yarar sağlayan bir düzenleme oluşturmak için ortak değerlere ve hedeflere odaklandığı hibrit bir kaynak bulma iş modeli olan Vested Outsourcing denilen bir kaynak bulma iş modeline göre kodladılar.[13]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Geissdoerfer, Martin; Savaget, Paulo; Evans, Steve (2017). "The Cambridge Business Model Innovation Process". Procedia Manufacturing. 8: 262-269. doi:10.1016/j.promfg.2017.02.033
. ISSN 2351-9789. - ^ https://www.investopedia.com/terms/b/businessmodel.asp#:~:text=A%20business%20model%20is%20a,model%20are%20pricing%20and%20costs 18 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;defineisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;narrativeisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Berglund, Henrik; Sandström, C (2013). "Business model innovation from an open systems perspective: structural challenges and managerial solutions". International Journal of Product Development. 8 (3/4): 274-2845. doi:10.1504/IJPD.2013.055011.
- ^ Visnjic, Ivanka; Neely, Andy; Jovanovic, Marin (2018). "The path to outcome delivery: Interplay of service market strategy and open business models". Technovation. 72-73: 46-59. doi:10.1016/j.technovation.2018.02.003. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023.
- ^ Karl M. Popp; Ralf Meyer (2010). Profit from Software Ecosystems: Business Models, Ecosystems and Partnerships in the Software Industry. Norderstedt, Germany: BOD. ISBN 978-3-8391-6983-4.
- ^ Hummel, E., G. Slowinski, S. Matthews, and E. Gilmont. 2010. Business models for collaborative research. Research Technology Management 53 (6) 51-54.
- ^ Vitasek, Kate. Vested Outsourcing: Five Rules that will Transform Outsourcing" (New York: Palgrave Macmillan, 2012) 978-1-137-29719-8
