Astğik

Astğik^[1] veya Batı Ermenice Asdğig (Ermenice: Աստղիկ Astłik), eski tarih öncesi dönemde doğurganlık ve aşk tanrıçası olarak Ermeni toplumunda tapınılan bir varlık olarak kabul edilirdi. Daha sonraları, gökyüzü ışığı onun kişileştirilmiş hali olarak görülerek, Vahagn'ın eşi olarak kabul edildi. Sonraki dönemde, halk inancında aşkın, saf güzelliğin ve su kaynaklarının tanrıçası olarak anılmaya başlandı.^[2]

Astğik'e adanmış olan Vartavar festivali, daha önce Temmuz ortasında kutlanırken, sonradan İsa'nın başkalaşımı olarak değiştirilerek hâlâ Ermeniler tarafından kutlanmaktadır. Bu festivalde, pagan dönemde olduğu gibi, insanlar güvercinleri salıverir ve sağlık ve şans dilekleriyle birbirlerine su serperler.

Bazı geleneklere göre Astğik, Nuh'un kızı olarak kabul edilir ve büyük tufandan sonra doğmuştur.^[3]

Astğik, başlangıçta gökyüzü ve yerin yaratıcı tanrıçasıydı ve daha sonra "bakire" konumuna düşürüldü. Bu değişiklik, Aramazd'ın yaratıcı olarak kabul edilmesi^[a] ve Anahit'in "Büyük Leydi" ve Ana Tanrıça olarak bilinmesi (aya onun kişileştirilmesi olarak tapılıyordu) döneminde meydana geldi. Bunlar, Ermeni tanrılarının panteonunda bir üçlü oluşturur. Helenistik etki döneminde Astğik, Yunan Afrodit ve Mezopotamya İştar'ına benzemişti.

Astğik'in adı, "yıldız" anlamına gelen Ermenice աստղ (astł)^[4] kelimesinin küçültme şeklidir. Bu kelime, Proto Hint-Avrupa kökü *h₂stḗr'den türetilmiştir ve Sanskritçe stṛ́, Avestaca star, Pehlevi star, Farsça setār, Antik Yunanca astḗr sözcükleriyle bağlantılıdır. Sabah ve akşam yıldızı (Venüs) da dahil olmak üzere tüm yıldız tanrıçalarına başlangıçta gece tanrıçaları deniyordu.

Astğik'in başlıca kutsal yeri Aştişat (Taron) idi ve Muş'un kuzeyinde yer alıyordu. Burada odası Vahagn adına adanmıştı ve "Vahagn'ın yatak odası" olarak bilinirdi. Vahagn, güneş tanrısının kişileştirilmesi olarak, halk hikâyelerine göre Astğik'in sevgilisi veya kocasıydı.

Astğik'e adanmış diğer tapınaklar ve ibadet yerleri, Palaty dağında (Van Gölü'nün güneybatısında), Artamet'te (Van'a 12 km uzaklıkta)^[5] gibi çeşitli kasaba ve köylerde bulunuyordu.

Ermenistan'ın tarihöncesi dönemine ait eşsiz anıtlar olan vişap ("ejderha taşları"),^[b] tarihî Ermenistan'ın birçok ilinde yaygın olarak bulunuyordu.

• Ermeni mitolojisi
• Hetanizm
• Anahit
• Aramazd
• Hayk
• İnanna
• Vahagn

• Ačaṙean, Hračʿya (1971). Հայերեն Արմատական Բառարան [Dictionary of Armenian Root Words] (2 bas.). Yerevan University Press. 
• Petrosyan, Armen (2002). The Indo‑european and Ancient Near Eastern Sources of the Armenian Epic. Washington, D.C.: Institute for the Study of Man. ISBN 9780941694810. 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2023. 
• Petrosyan, Armen (2007). "State Pantheon of Greater Armenia: Earliest Sources". Aramazd: Armenian Journal of Near Eastern Studies. 2: 174-201. ISSN 1829-1376. 
• Petrosyan, Armen (2015). Problems of Armenian Prehistory. Myth, Language, History. Erivan: Gitutyun. ISBN 9785808012011.