Birleşik zamanlı fiil

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Birleşik fiil ile karıştırılmamalıdır.
Örnekler
  • gel+ecek+ti+m
  • git+meli+y+miş
  • oku+yor+sa+m

Birleşik zamanlı fiiller, Türkçede herhangi bir haber ya da dilek kipine "-di", "-miş" veya "-se" ek-fiilleri eklenerek oluşturulan fiiller.

Bildirme eki olarak da bilinen "-dir" ek-fiili ise birleşik zamanlı fiil yapmaz:

  • Bu öyküde tembelliğin zararlarından bahsedilmiştir. (rivayet geçmiş zaman, basit zamanlı fiil)

Hikâye birleşik zamanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haber ya da dilek kiplerinden birine -di eki getirilerek yapılır:

  • -mişti
  • -rdi
  • -yordu
  • -ecekti
  • -meliydi
  • -seydi
  • -eydi
sil er di m
fiil geniş zaman eki hikâye eki kişi eki

Öğrenilen (miş’li) geçmiş zamanın hikâyesi: sil-miş-ti

Görülen geçmiş zamanın hikâyesi: sil-di-y-di

Şimdiki zamanın hikâyesi: sili-yor-du

Gelecek zamanın hikâyesi: sil-ecek-ti

Gereklilik kipi hikâyesi: sil-meli-y-di

İstek kipinin hikâyesi: sil-e-y-di

Dilek-şart kipinin hikâyesi: sil-se-y-di

Not: Emir kipinin hikâye birleşik zamanı yoktur.

Rivâyet birleşik zamanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haber ya da dilek kiplerinden birine -miş eki getirilerek yapılır. Bu ek, ünlü uyumuna göre değişerek -mış, -muş, -müş olabilir.

sil er miş im
fiil geniş zaman eki rivayet eki kişi eki

Öğrenilen (miş'li) geçmiş zamanın rivayeti: sil-miş-miş-im

Şimdiki zamanın rivayeti: sil-iyor-muş-um

Gelecek zamanın rivayeti: sil-ecek-miş-im

Gereklilik kipi rivayeti: sil-meli-y-miş-im

Dilek-şart kipinin rivâyeti: sil-se-y-miş-im

İstek kipinin rivâyeti: sil-e-y-miş-im

Not: Görülen (-di'li) geçmiş zamanın ve emir kipinin rivayet birleşik zamanı yoktur.

Şart birleşik zamanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haber kipi fiillerine -se eki getirilerek yapılır. Bu ek ünlü uyumuna göre -sa olabilir. Şart birleşik zamanı, eylemin yapılışını başka bir eylemin yapılışına şart koşar. Örnek: Yarın bize gelirsen sevinirim.

gel ir se n
fiil geniş zaman eki şart eki kişi eki

Geniş zamanın şartı: bak-a-r-sa-n

Şimdiki zamanın şartı: sil-iyor-sa-m

Öğrenilen (-miş'li) geçmiş zamanın şartı: sil-miş-se-m

Görülen (-di'li) geçmiş zamanın şartı: sil-di-y-se

Gelecek zamanın şartı: sil-ecek-se-m

Gereklilik kipinin şartı: sil-meli-y-se-m

Not: Gereklilik kipi hariç dilek kiplerinin şart birleşik zamanı yoktur.

Katmerli birleşik zaman

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hikâye ve rivayet birleşik zamanlarına ek-fiilin şartı (-se) eklenirse “katmerli birleşik zaman” oluşur:

  • siliyorduysa, siliyormuşsa.
  • gelecektiyse, gelecekmişse.