Birleşik zamanlı fiil
Vikipedi, özgür ansiklopedi
- Birleşik fiil ile karıştırılmamalıdır.
Örnekler |
---|
|
Birleşik zamanlı fiiller, Türkçede herhangi bir haber ya da dilek kipine "-di", "-miş" veya "-se" ek-fiilleri eklenerek oluşturulan fiiller.
- Hayatımın en mutlu anıymış, bilmiyordum. -Orhan Pamuk, Masumiyet Müzesi (hikâye birleşik zamanı: şimdiki zaman + hikâye geçmiş zaman )
- Bunların hepsini Nâzım okutacak, yalnız musiki için Don Pedrelli gelecekmiş. -Halide Edip Adıvar, Handan (rivayet birleşik zamanı: gelecek zaman + rivayet geçmiş zaman)
- Yarın bize misafir gelecekse hazırlık yapalım. (şart birleşik zamanı: gelecek zaman + dilek-şart kipi)
Bildirme eki olarak da bilinen "-dir" ek-fiili ise birleşik zamanlı fiil yapmaz:
- Bu öyküde tembelliğin zararlarından bahsedilmiştir. (rivayet geçmiş zaman, basit zamanlı fiil)
Hikâye birleşik zamanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Haber ya da dilek kiplerinden birine -di eki getirilerek yapılır:
- -mişti
- -rdi
- -yordu
- -ecekti
- -meliydi
- -seydi
- -eydi
sil | er | di | m |
---|---|---|---|
fiil | geniş zaman eki | hikâye eki | kişi eki |
Öğrenilen (miş’li) geçmiş zamanın hikâyesi: sil-miş-ti
Görülen geçmiş zamanın hikâyesi: sil-di-y-di
Şimdiki zamanın hikâyesi: sili-yor-du
Gelecek zamanın hikâyesi: sil-ecek-ti
Gereklilik kipi hikâyesi: sil-meli-y-di
İstek kipinin hikâyesi: sil-e-y-di
Dilek-şart kipinin hikâyesi: sil-se-y-di
Not: Emir kipinin hikâye birleşik zamanı yoktur.
Rivâyet birleşik zamanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Haber ya da dilek kiplerinden birine -miş eki getirilerek yapılır. Bu ek, ünlü uyumuna göre değişerek -mış, -muş, -müş olabilir.
sil | er | miş | im |
---|---|---|---|
fiil | geniş zaman eki | rivayet eki | kişi eki |
Öğrenilen (miş'li) geçmiş zamanın rivayeti: sil-miş-miş-im
Şimdiki zamanın rivayeti: sil-iyor-muş-um
Gelecek zamanın rivayeti: sil-ecek-miş-im
Gereklilik kipi rivayeti: sil-meli-y-miş-im
Dilek-şart kipinin rivâyeti: sil-se-y-miş-im
İstek kipinin rivâyeti: sil-e-y-miş-im
Not: Görülen (-di'li) geçmiş zamanın ve emir kipinin rivayet birleşik zamanı yoktur.
Şart birleşik zamanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Haber kipi fiillerine -se eki getirilerek yapılır. Bu ek ünlü uyumuna göre -sa olabilir. Şart birleşik zamanı, eylemin yapılışını başka bir eylemin yapılışına şart koşar. Örnek: Yarın bize gelirsen sevinirim.
gel | ir | se | n |
---|---|---|---|
fiil | geniş zaman eki | şart eki | kişi eki |
Geniş zamanın şartı: bak-a-r-sa-n
Şimdiki zamanın şartı: sil-iyor-sa-m
Öğrenilen (-miş'li) geçmiş zamanın şartı: sil-miş-se-m
Görülen (-di'li) geçmiş zamanın şartı: sil-di-y-se
Gelecek zamanın şartı: sil-ecek-se-m
Gereklilik kipinin şartı: sil-meli-y-se-m
Not: Gereklilik kipi hariç dilek kiplerinin şart birleşik zamanı yoktur.
Katmerli birleşik zaman
[değiştir | kaynağı değiştir]Hikâye ve rivayet birleşik zamanlarına ek-fiilin şartı (-se) eklenirse “katmerli birleşik zaman” oluşur:
- siliyorduysa, siliyormuşsa.
- gelecektiyse, gelecekmişse.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dil ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |