Camptosaurus
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Camptosaurus | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Japonya'da sergilenen iskelet | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||
| †Camptosaurus dispar Marsh, 1885 | |||||||||||||||
| Diğer Türler | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||
Camptosaurus (anlamı: esnek kertenkele), Batı Kuzey Amerika'nın Geç Jura dönemi'nde yaşamış, Kuş kalçalı dinozor cinsidir.[3]
Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]Camptosaurus fosilleri Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaygındır. İlk fosil buluntu ABD'nin Utah eyaletinde koleksiyoncu Earl Douglass tarafından ortaya çıkarılmıştır. Bu fosil numune ünlü paleontolog Othniel Charles Marsh tarafından 1885'te adlandırılmıştır.[4]
Fiziksel Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]
İguanodont ailesinin ilkel üyelerinden biri olan Camptosaurus hypsilophodontlara göre daha farklı bir kafatası yapısına sahiptir. uzun, alçak ve geniş olan kafatası aynı zamanda oldukça ağırdır çünkü kafatası kemiklerindeki boşluklar kapanmıştır. Burun ve ağız kısmı da uzun olup ağzın önünde dişsiz gaga benzeri bir yapı yer almaktadır, buna ek olarak besinleri kesici/öğütücü yanak dişleri vardır. Damağında kemiksi bir yapıya sahiptir ve bu yapı sayesinde solunmuş hava ağzın yemek yeme kısmından ayrı tutulur, böylece bu canlı diğer birçok kuş kalçalı otçul gibi yemek öğütürken rahatça solumaktadır. Evrimsel anlamda vücut büyütme adaptasyonuna sahip olan bu canlılar için inanılmaz verimli bir organ olmaktadır.[3]
Camptosaurus'un boyutları ortalama değerlerdedir, yaklaşık 5 m uzunluğunda olan bu canlı 1 metreyi aşkın sırt yüksekliğine sahiptir ve hemen hemen 1 ton ağırlığa sahiptir. Beş parmaklı ön ayakları tıpkı uzak akrabası İguanodon'unki gibi dikenimsi başparmağa sahip ön ayaklar taşımaktadır. Dördüncü ve beşinci ön ayak parmakları topak şeklindeki uzantılar şeklindedir ve salt 3 parmağı pençelidir. Bu ön ayakların hareketi kısıtlıdır ve el olarak değil de taşıyıcı bir ayak olarak daha işlevlidir. Camptosaurus'un bipedal (arka ayakları üzerinde hareket eden) şekilde hareket ettiği iddia edilmektedir. vücut uzunluğunun yaklaşık yarısını güçlü kuyruğu oluşturur, kuyruğunun dik durmasını sırt ve kuyruk kasları içine gömülü kemik tendonları sağlamaktadır ve bu yapılar günümüzde hindilerin but kısmında yer alan tendonlara benzemektedir. Camptosaurus'un hareketinin ne şekilde olduğu konusunda ihtilaf yer almaktadır. Özellikle vücudunun ön kısmının sindirim organlarını barındırabilecek kadar büyük olması, onun salt arka ayakları üzerinde hareket etmesini mümkün kılmamaktadır. Yaklaşık 40 cm uzunluğundaki kafatasındaki gaga benzeri dişsiz ağız yapısı ve yanak dişleri ile tipik bir kuş kalçalı otçul görünümündedir, ayrıca kalça kemiği bu boyutlarda bir dinozor için gayet geniştir. Arka ayakları üç parmaklı ve kısa pençelidir.[5]
Beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]Camptosaurus'un ağız yapısı ve yakın akrabaları üzerinden bakıldığında çikas vb. bitkilerle beslendiği tahmin edilmektedir. Güçlü, dişsiz gaga benzeri ön ağzı ve kesici yanak dişleriyle bitkileri koparıp kestiği düşünülmektedir.[4]
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]2008 yılında yapılan bir çalışmaya göre Camptosaurus cinsi için var olan fosil numuneler üzerinden bazı yeni türler tanımlanmıştır. C. aphanoecetes olarak adlandırılan bu tür CM 11337 numaralı fosil numunesine dayanılarak ortaya konmuştur. İddia edilen bu yeni türün, C. dispar olan tip türden belli farklılıklar vardır. Bu farklılıklar özellikle diş yapısında ortaya çıkmaktadır; yeni türün dişleri, C. dispar türündeki dişlere göre daha uzun taç yapısına sahiptir, yine semfizeal çıkıntı (çene kaynaşma noktasındaki) C. dispar'dakine göre daha uzun ve küçük açılı yapıdadır. Ayrıca çenelerdeki kemik kaynaşması C. dispar'a göre kısa, derin ve öne doğru açılı konumdadır.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Camptosaurus". paleobiodb.org. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021.
- ^ "PBDB". paleobiodb.org. Erişim tarihi: 2021-08-16.
- ^ a b Dixon, Dougal; ve diğerleri. (1992). The MACMILLAN of Illustrated Encyclopedia of Dinosaurs and Prehistoric Animals. New York: American Museum of Natural History. ss. 144. ISBN 0-02-042981-9.
- ^ a b Editor of Enchantedlearning, Editor of Enchantedlearning. "CAMPTOSAURUS "Bent Lizard"". www.enchantedlearning.com/subjects/dinosaurs/dinos. 24 Şubat 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ USU, USU. "Camptosaurus". eastern.usu.edu/museum/exhibits. Utah State University Eastern. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.
- ^ Carpenter and Wilson, Kenneth and Yvonne. "A new species of Camptosaurus (Ornithopoda: Dinosauria) from the Morrison Formation (Upper Jurassic) of Dinosaur National Monument, Utah, and a biomechanical …". www.researchgate.com. Researchgate. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.