Dokunsal halüsinasyon
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Dokunsal halüsinasyon ya da temas halüsinasyonu, gerçek dışı bir nesne ile fiziksel bir temasın gerçekleşiyor olduğuna dair dokunsal duyusal girdilerin yanlış algılandığı bir halüsinasyon türüdür.[1] Bu tür, omurilikte ve talamusta üretilen ve birincil bedensel-duyusal korteks (SI) ila ikincil somatosensoriyel kortekse (SII) gönderilen dokunsal duyusal nöral sinyallerin sinyallerin hatalı entegrasyonundan kaynaklanır.[2] Dokunsal halüsiyonasyon, bazı nörolojik hastalıkların, ör. şizofreni, Parkinson hastalığı, huzursuz bacak sendromu ve deleriyum tremens gibi, nükseden semptomlarından biridir. Hayalet uzuv ağrıları çeken hasta bireyler de temas halüsiyonasyonunun bir biçimini tecrübe ettikleri düşünülür. Dokunsal halüsiyonasyonlar kokain ve alkol gibi uyaranlarca da ortaya çıkabilmektedir.[1]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Antik Yunanistan döneminde, dokunma duyusu, uyaranın algılanmasının mesafesi ve zamanlaması bakımından diğer duyulardan farklı olduğu için rafine edilmemiş bir algı sistemi olarak kabul edildi. Görme ve işitme duyularından farklı olarak, birey, dokunma duyusunu uyaranın kendisi ile birlikte aynı anda algılar ve stimulus her zaman proksimaldir fakat distal değildir.[1]
17. yüzyıla gelindiğinde, İngiliz ampirist John Locke, "duygu" kelimesini iki tür duyumla ilişkilendirir.[1] Weber, bu iki duyum türünü, dokunma duyusu ve ortak bedensel duyarlılık olarak belirgin bir şekilde tanımlar.[1] Bu ayrım, 19. yüzyıl psikiyatristlerinin dokunsal halüsinasyonlar ile senestopati arasında ayrım yapabilmelerine yardımcı oldu.
19. yüzyıl boyunca, dokunsal halüsinasyonlar delilik ve sanrılı parazitoz semptomları olarak sınıflandırılırken halüsinasyonların nasıl vuku bulduğuna dair herhangi bir tanımlama yapılamamıştır.[1] Oliver Sacks ve Ramachandran gibi nörologlar, dokunsal halüsinasyonları analiz ederek bu semptomları beynin algılama düzeyinde yaşanan bir işlev bozukluğuna atfederek, bunların bir delilik semptomu olduğu görüşüne karşı çıktılar.
Şizofreni ile ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Şizofrenik bozukluklarda ağrı halüsinasyonları çok nadirdir, ancak şizofreni hastalarının %20'si görsel ve işitsel halüsinasyonlarla birlikte belli bir düzey dokunsal halüsinasyon yaşayabilir.[3] Şizofreni hastalarında en sık görülen dokunsal halüsinasyon, bireylerin ciltlerinin bir parçasının başları boyunca elastik olarak gerildiği hissidir.[4] Bu gerilmenin yarattığı acı hissi yoğunluk, düzey ve hız bakımından farklılık gösterebilir. Genellikle suçluluk, öfke, korku ve depresyon gibi duygusal ipuçları tarafından tetiklenirler.[4] Diğer dokunsal halüsinasyon türleri, şizofreni hastalarında cinsel bir içerik alabilir. Şizofreni hastaları, yalnızlık duygularına tepki olarak bazen öpülme hissini ya da birinin yanlarında yattığını hissedebilir.[1] Ek olarak, zaman zaman vücutlarının üzerinde sürünen yılan gibi küçük hayvanların hissini yaşayabilirler.[1] Mevcut olmayan bir nesnenin böylesine canlı dokunsal hissi, beynin özgün nesnelerin algılanmasında yaptığı başarısız girişimlerin bir sonucudur.[4] Şizofreni hastaları, enerjilerinin çoğunu dokunsal halüsinasyonlarından ağrıyı kontrol etmek için harcadıkları için duyguları tasvir etmekte zorlanırlar.[4]
Parkinson hastalığı ile ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Parkinson hastalığı (PH) teşhisi konan bireylerin yaklaşık %7'sinin hafif veya şiddetli tipte dokunsal halüsinasyonlar yaşadığı rapor edilmiştir.[5] Bu halüsinasyonların çoğu, belirli bir hayvan türünün yarattığı hislere dayanmaktadır.[5]
Huzursuz bacak sendromu[değiştir | kaynağı değiştir]
Huzursuz bacak sendromu (HBS), bacaklarda rahatsız edici ve konfor düşürücü hislere yol açan ve bu hislerden kurtulmak için karşı konulması zor bir dürtü ile bacakların hareketini istençleyen bir rahatsızlıktır.[6][7] HBS'deki dokunsal halüsinasyonlar, özellikle bacaklarda kaşınma, çekme, emekleme veya sürünme hislerini yaşatan ve bunlara eşlik eden baskın bir hareket etme dürtüsünü içerir.[6][7] Bu semptomlar öğleden sonraları ve geceleri daha belirgindir ve genellikle uykusuzluğa neden olur.[6] HBS'nin nedenleri genellikle bilinmemekle birlikte, bu konuda üç ana hipotez vardır: demir eksikliği, dopamin yetmezliği ve genetik kalıtım.[6][7] HBS, sinir hasarı veya nöropati nedeniyle de ortaya çıkabilir.[6] HBS tedavileri tipik olarak demir takviyesi yoluyla semptomların hafifletilmesine, gabapentin gibi alfa-2 delta ilaçlarının kullanılmasıyla veya opioidlerin veya benzodiazepinlerin kullanılması yoluyla sinir reseptörlerinin bloke edilmesine odaklanır.[7]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h Berrios (1982). "Tactile hallucinations: conceptual and historical aspects". Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. 45 (4): 285-293. doi:10.1136/jnnp.45.4.285. PMC 491362 $2. PMID 7042917.
- ^ Gallace (2010). "Touch and the body: the role of the somatosensory cortex in tactile awareness". Psyche. 16 (1): 30-60.
- ^ Lewandowski (2009). "Tactile, olfactory, and gustatory hallucinations in psychotic disorders: a descriptive study". Annals of the Academy of Medicine, Singapore. 38 (5): 383-385. PMID 19521636.
- ^ a b c d Pfeifer (1970). "A subjective report of tactile hallucinations in schizophrenia". Journal of Clinical Psychology. 26 (1): 57-60. doi:10.1002/1097-4679(197001)26:1<57::aid-jclp2270260113>3.0.co;2-5. PMID 5411092.
- ^ a b Fénelon (2002). "Tactile hallucinations in Parkinson's disease". Journal of Neurology. 249 (12): 1699-1703. doi:10.1007/s00415-002-0908-9. ISSN 1432-1459. PMID 12529792.
- ^ a b c d e "Restless Legs Syndrome Fact Sheet National Institute of Neurological Disorders and Stroke". www.ninds.nih.gov. 5 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2019.
- ^ a b c d "What is Restless Legs Syndrome (RLS)? The Johns Hopkins Center for Restless Legs Syndrome". www.hopkinsmedicine.org (İngilizce). 22 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2019.