Eileen Gray

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Eileen Gray (d. Kathleen Eileen Moray Smith; 9 Ağustos 1878 - 31 Ekim 1976) İrlandalı bir mimar ve mobilya tasarımcısı ve mimarlıkta Modern Hareketin öncüsüdür. Kariyeri boyunca Kathleen Scott, Adrienne Gorska, Le Corbusier ve partneri Jean Badovici de dahil olmak üzere çağının birçok önemli Avrupalı sanatçısı ile çalıştı. En ünlü eseri Roquebrune-Cap-Martin'de (Fransa) E-1027 olarak bilinen evdir.

Yaşamının ilk dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eileen Gray 9 Ağustos 1878'de Wexford Enniscorthy (İrlanda) yakınlarında doğdu. Protestan Anglo-İrlandalı bir ailenin beş çocuğundan en küçüğüydü.[1]

Babası James MacLaren Smith, İskoçyalı bir manzara ressamıydı. Eileen Gray'in resim ve çizime olan ilgisini teşvik etti.[1] Adı bilinen ressamlardan olmasa da James zamanın büyük sanatçılarıyla yazışıyordu.[2]

Ebeveynleri on bir yaşındayken boşandı ve babası Avrupa'da yaşamak ve resim yapmak için İrlanda'dan ayrıldı.

Eileen Gray'in annesi Eveleen Pounden, 10. Moray Kontu Francis Stuart'ın torunuydu.[2] 1895'te amcasının ölümünden sonra 19. Barones Gray unvanına sahip oldu. Çift bu noktada zaten ayrılmış olmasına rağmen, Eileen Gray'in babası kraliyet lisansı ile adını Smith-Gray olarak değiştirdi ve dört çocuk bundan sonra Gray soyadını aldı.[3]

Eileen Gray gençlik yıllarını İrlanda'daki Brownswood House ile ailenin Londra Kensington'daki evi arasında geçirdi.[2]

Eileen Gray'in hem kardeşi hem de babası 1900'de öldüler.[2]

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Eileen Gray kısa bir süre Almanya'nın Dresden kentinde okula gittiyse de çoğunlukla evde eğitim aldı.[2][4]

Eileen Gray'in ciddi sanat eğitimi 1900 yılında Londra'daki Slade School'da başladı.[2] Eileen Gray 1900'den 1902'ye kadar Slade'de kayıtlı bir güzel sanatlar öğrencisiydi. O yıllarda güzel sanatlar eğitimi Eileen Gray'in sınıfındaki genç bir kadın için tipik olsa da Slade alışılmadık bir seçimdi. Bir bohem okulu olarak bilinen Slade'deki sınıfı genellikle o zamanlar olağan olan karma düzendeydi. Eileen Gray 228 kişilik sınıfında 168 kız öğrenciden biriydi.

Eileen Gray'in Slade'deki öğretmenleri arasında Philip Wilson Steer, Henry Tonks ve Frederick Brown vardı.[2]

1901'de Slade'deyken mobilya restoratörü Dean Charles ile tanıştı.[2] Charles, Eileen Gray'i lak vernik ile tanıştırdı ve Soho'daki şirketinden dersler verdi.

1902'de Eileen Gray, Kathleen Bruce ve Jessie Gavin ile birlikte Paris'e taşındı.[4] Yabancı öğrencileri ile popüler bir sanat okulu olan Académie Colarossi'ye kaydoldular, fakat Eileen Gray kısa süre sonra Académie Julian'a geçti.

1905'te Eileen Gray hasta annesiyle birlikte olabilmek için Londra'ya döndü.[4] Sonraki iki yıl boyunca Paris'e dönmeden önce Dean Charles ile laklama eğitimine devam etti.[2] Paris'e döndüğünde Eileen Gray, Seizo Sugawara ile çalışmaya başladı. Seizo Sugawara, Japonya'nın kuzeyindeki lake işi ile ünlü bir köy olan Jahoji'den geliyordu ve Japonya'nın Exposition Universale'e gönderdiği lake parçalarını restore etmek için Paris'teydi.[3] Eileen Gray bu tekniği öğrenmeye kendini o kadar adamıştı ki cila hastalığı denilen, ellerinde acı verici bir döküntü yaşadı, fakat bu onun çalışmalarını durdurmadı.[1]

1910'da Eileen Gray, Seizo Sugawara ile bir lake atölyesi açtı. 1912'de Paris'in en zengin müşterilerine işler üretiyordu.[4]

Eileen Gray, I. Dünya Savaşı'nın başında Seizo Sugawara ile savaşın sona ermesini beklerken İngiltere'ye dönmeden önce ambulans şoförü olarak görev yaptı.[4]

İç mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaştan sonra Gray ve Sugawara Paris'e döndüler. 1917'de Gray, Juliette Lévy'nin Rue de Lota dairesini yeniden tasarlamak için işe alındı.[1][2] Madam Mathieu Levy olarak da bilinen Juliette, moda evi ve tuhafiye dükkânına sahipti.

Jean Desert mağazası

Rue de Lota dairesi " Art Deco'nun şaheseri" olarak adlandırılmıştır.[5] Harper's Bazaar'ın 1920 tarihli bir sayısında Rue de Lota dairesi 'antikalara saygılı olmasına rağmen tamamen modern' olarak tanımlanıyordu. Mobilyalar arasında Gray'in en tanınmış tasarımlarından Bibendum Chair ve Pirogue Day Bed de yer alıyordu.[1] Bibendum koltuğu, krom kaplı çelik bir çerçeve üzerinde oturan Mişelin Maskotu gibi boğumlu yastıklardan oluşuyordu.[6] Pirogue Day Bed gondol şeklindeydi ve patine bronz vernikle kaplıydı.

Tuhafiyeci Madame Mathieu-Levy (Juliette Lévy), butik J. Suzanne Talbot, 9, rue de Lota, Paris için 1922'de Paul Ruaud tarafından tasarlanmış, mobilya tasarımları Eileen Gray'e ait Le salon de verre (Cam Salon) (yayınlandığı yer: L'Illustration, 27 Mayıs 1933)

Projenin kritik ve finansal başarısı, Gray'in 1922'de kendi mağazasını açmasını sağladı.[1] Jean Désert, Paris'teki şık Rue du Faubourg Saint-Honoré'de üzerinde yer alıyordu.[7] Dükkânın hayali bir erkek ismi olan adındaki “Jean”ın soyadı Gray'in Kuzey Afrika çölüne olan sevgisinden geliyordu.[8] Gray dükkânın cephesini kendisi tasarladı.[2] Jean Désert, Gray tarafından tasarlanan ve Evelyn Wyld'in atölyelerinde dokunan soyut geometrik halılar satıyordu.[3] Müşteriler arasında James Joyce, Ezra Pound ve Elsa Schiaparelli vardı.[6]

Daha ilk başlardan Grey, egzotik ağaçlar, fildişi ve kürkler gibi lüks malzemeler kullanıyordu.[8] 1920'lerin ortalarında çalışmaları, Le Corbusier ve diğer Modernistlerin çalışmalarına artan ilgisini yansıtacak şekilde daha basit ve daha endüstriyel hale geldi.

Jean Désert finansal kayıplar nedeniyle 1930'da kapandı.[5]

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

1921'e gelindiğinde Eileen Gray, kendisinden 15 yaş genç Romanyalı mimar Jean Badovici ile romantik bir ilişkiye girdi.[2] Jean Badovici, Eileen Gray'i mimarlığa olan ilgisini arttırmaya teşvik etti. 1922/1923'ten 1926'ya kadar Eileen Gray mimar olarak resmi bir eğitim almadığından kendi imkanlarıyla kendini mimarlık konusunda geliştirdi.[9][10] Teorik ve teknik kitaplar okudu, çizim dersleri aldı ve Adrienne Gorska'nın onu inşaat alanlarına götürmesini sağladı. Ayrıca önemli binaları incelemek için Jean Badovici ile birlikte seyahat etti ve mimari tasarımları yeniden çalışarak öğrendi.

Eileen Gray'in E-1027 masası

1926'da Jean Badovici ile paylaşmak üzere Monako yakınlarındaki bir tatil evinin tasarımı ve üretimi üzerinde çalışmaya başladı.[1] Fransa'da bir yabancı tam mülk sahibi olamadığından, Gray araziyi satın aldı ve Jean Badovici'nin adına kaydettirdi ve böylelikle Jean Badovici evrak üzerinde işvereni olmuş oldu.[6] Üç yıl süren evin inşaatı sırasında Eileen Gray şantiyedeydi, Jean Badovici ara sıra ziyaret ediyordu.[4]

Eve esrarengiz bir şekilde E-1027 adı verildi.[1] Aşıkların isimleri için kod buydu; kısaltma Eileen için E, J (Jean) için 10, Badovici'nin B'si için 2 ve Gray'in G'si için 7 anlamına gelir. E-1027 rutin olarak bir başyapıt olarak tanımlanır.[2][6]

E-1027 kayalık arazi üzerine inşa edilmiş ve direk üzerine yükseltilmiş beyaz bir prizmadır.[4][11] Frances Stonor Saunders'a göre, E-1027 Le Corbusier'in "Yeni Mimarinin Beş Noktası" üzerinde formüle edildi, çünkü yatay pencereli, sütunlar üzerinde yükseltilmiş, açık bir cephe ve merdivenle erişilebilen bir çatı ile kurulmuş, açık plan bir evdir. Fakat Eileen Gray avangard hareketin binaların dış cephesine odaklanmasını eleştiriyordu: "İç plan cephenin tesadüfi bir sonucu olmamalı; tam bir ahenk ve mantıklı bir hayata yol açmalıdır."[2] Mimarlık eleştirmeni Rowan Moore'a göre, E-1027 "mobilyadan binaya doğru büyüyor." Bu noktada Eileen Gray "kamp stili" olarak adlandırdığı hafif, fonksiyonel, çok amaçlı mobilyalar ile büyülendi. Bardakların tıkırdamasını azaltmak için mantar yüzeyli bir çay arabası yarattı ve aynaları bir ziyaretçinin başının arkasını görebileceği şekilde konumlandırdı. E-1027'nin girişinde şapkalar için görüşü engellemeyen ve toz birikme riski de olmayan ağ raflı, selüloit bir niş yarattı.

E-1027 bittiğinde Jean Badovici dergisinin bir sayısını bu yapıya adadı ve kendini ortak mimarı olarak ilan etti.[6] Bu iddia İrlanda Ulusal Müzesi'nin küratörü Jennifer Goff tarafından onaylanmadı. Jennifer Goff'un araştırmasına göre, evin tüm mevcut planları sadece Eileen Gray'in elindeydi ve “Badovici'nin rolü öncelikle müşteri ve ikinci olarak danışman mimardı.”

Eileen Gray ve Jean Badovici 1931'de ayrıldı ve Eileen Gray yakınlardaki Menton kasabasının üstünde, Tempe à Pailla adlı yeni bir ev üzerinde çalışmaya başladı.[8] Tempe à Pailla ismi İngilizceye "Zaman ve Saman" olarak çevrilir ve incirlerin olgunlaşması için her ikisinin de gerekli olduğunu söyleyen bir Provence atasözünden kaynaklanır.[12] Büyük bir terasa sahip küçük iki yatak odalı bir evdi. Genişletilebilir dolaplar ve depolama için katlanan ve ara sıra bir masaya dönüştürülebilecek bir yemek sehpası da dahil olmak üzere, mobilyaların çoğu dönüştürülebilirdi. Tempe à Pailla ile Eileen Gray, Le Corbusier'in serbest plan idealinden uzaklaştı ve evin panoramik manzarasını en üst düzeye çıkarırken daha fazla bölünmüş alan yarattı.[2] Eileen Gray'in tasarımı, kepenkli pencereler ve ışıklıklar gibi özelliklerle hava akışını ve doğal ışığı da maksimuma çıkardı. Eileen Gray'in alt ve üst dolaplı mutfağı Margarete Schütte-Lihotzky'nin Frankfurt Mutfağı'ndan etkilendi.

Le Corbusier sık sık E-1027'de kaldı ve yapıya hayran olmasına rağmen, 1938/1939'da duvarlarını çıplak kadınların kübist duvar resimleri ile tahrip etti.[6][13] Bu, Eileen Gray'in E-1027'nin herhangi bir dekorasyondan arınmış olması arzusunu açıkça ihlal ediyordu. 2013 yılında The Observer eleştirmeni Rowan Moore “toprak üzerine çişini yaparak egemenliğini işaret eden bir köpek gibi”, bu "komik vahşet spazmının" "sıcak tartışılmış" olduğunu iddia eden bir adam tarafından yapılan bir "çıplak felsefe eylemi" olarak nitelendirdi. "Vandalizm eylemi ... orijinal mimarın fikri mülkiyetinin ihlali ... bravura gelişimi" ya da "sade züppe ve cinsiyetçilik" gibi.

II. Dünya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Dünya Savaşı sırasında Eileen Gray yabancı bir vatandaş olarak ev hapsine alındı, evleri yağmalandı, çizimleri ve modelleri bomba saldırılarında imha edildi.[10] Alman askerleri atış talimlerinde hedef olarak E-1027 duvarlarını kullandılar.[13]

Yaşamının son dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Eileen Gray'in çalışmalarına olan ilginin artması tarihçi Joseph Rykwert'in İtalyan tasarım dergisi Domus'da onun hakkında bir makale yayınlamasıyla 1967'de başladı.[8] Makalenin yayınlanmasının ardından birçok hevesli öğrenci ondan bir şeyler öğrenmek için artık ünlü olmuş tasarımcının kapısını çalmaya başladı.[14]

1972 Paris müzayedesinde Yves Saint Laurent 'Le Destin'i satın aldı ve Eileen Gray'in kariyerine olan ilgiyi canlandırdı.

İşlerinin sergilendiği 'Eileen Gray: Tasarımın Öncüsü' adlı ilk retrospektif sergisi 1972'de Londra'da yapıldı. Ertesi yıl bir Dublin sergisi izledi. Dublin sergisinde 95 yaşındaki Eileen Gray'e İrlanda Kraliyet Mimarlar Enstitüsü tarafından fahri üyelik verildi.

1973 yılında Eileen Gray, Bibendum koltuğunu ve birçok parçasını ilk kez yeniden üretmek için bir sözleşme imzaladı.[11][15] Bunlar hala üretilmektedir.

Eileen Gray 1976 yılında Cadılar Bayramı'nda öldü. Paris'teki Père Lachaise mezarlığına gömüldü fakat ailesi mezar ücretini ödemediği için mezarı tespit edilemiyor.

Özel yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Eileen Gray biseksüel idi. Romaine Brooks, Loie Fuller, Marie-Louise Damien ve Natalie Barney ile ilişkili olarak dönemin lezbiyen çevrelerinde yer aldı.[16]

Eileen Gray'in şarkıcı Damia ile aralıklı ilişkisi 1938'de sona erdi, daha sonra her ikisi de doksanlarında aynı şehirde yaşamalarına rağmen birbirleriyle görüşmediler. Eileen Gray'in bir süre de Romen mimar ve yazar Jean Badovici ile aralıklı bir ilişkisi oldu.[3]

Jean Badovici 1924 yılında onun tasarım çalışmaları hakkında yazmış ve mimariye olan ilgisini teşvik etmiştir. Romantik ilişkileri 1932'de sona erdi.[17]

Yetişkin yaşamı boyunca İrlanda'da hiç yaşamadı, yaşlılığında "Köklerim yok, ama eğer varsa, İrlanda'dadır" dedi.[18]

Ölümünden sonra[değiştir | kaynağı değiştir]

Eileen Gray'in başarıları yaşamı boyunca sınırlıydı. Reyner Banham'a göre, "[Eileen Gray'in çalışması] aynı zamanda kişisel bir tarzın ve tasarım felsefesinin bir parçasıydı; bu, uzmanlar çevresi için fazla zengin bir şeydi. Ve eğer uzmanlar sizi yayınlamadıysa, özellikle otuzlu, kırklı ve ellili yılların büyük nizamını tanımlayan kitapta kayıt dışı kaldınız ve bilimsel söylem evreninin bir parçası olmaktan çıktınız demektir.”[19]

İrlanda Ulusal Müzesi'nin Collins Barracks bölümünde onun çalışmalarının sürekli sergisi yer almaktadır.[20][21]

Şubat 2009'da Eileen Gray'in 1917-1919 yılları arasında yaptığı (eski patronu Suzanne Talbot ve daha sonra Yves Saint Laurent ve Pierre Bergé koleksiyonunun bir parçası tarafından satın alınan) “Dragons” koltuğu Paris'te açık artırmada 21,9 milyon Avro (28,3 milyon ABD Doları) bedelle satılarak 20. yüzyıl dekoratif sanatı için bir açık artırma rekoru kırdı.[22][23]

2016'da Eileen Gray'in yaşamı üzerine Arzunun Bedeli adlı bir biyografik film gösterime girdi.[24]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g h "Visionary Gray Shines Strong". Independent.ie (İngilizce). 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Eileen Gray: Her Work and Her World. ISBN 9780716533122. 
  3. ^ a b c d "Future worlds". the Guardian (İngilizce). 10 Eylül 2005. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  4. ^ a b c d e f g "The house that Eileen built". the Guardian (İngilizce). 21 Temmuz 2001. 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  5. ^ a b Encyclopedia of Interior Design. ISBN 9781136787577. 
  6. ^ a b c d e f "Eileen Gray: a life restored". 1843. 1 Nisan 2015. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  7. ^ "Eileen Gray". www.vam.ac.uk (İngilizce). 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  8. ^ a b c d Rawsthorn (24 Şubat 2013). "Eileen Gray, Freed From Seclusion". The New York Times (İngilizce). 28 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  9. ^ Garner, Phillipe (1993). Eileen Gray Designer and Architect. Germany: Benedikt Tashen Verlag GmbH. s. 140. ISBN 3-8228-9356-0. 
  10. ^ a b "Finding aid for the Eileen Gray architectural drawings, 1930-1947". www.oac.cdlib.org. 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  11. ^ a b "Eileen Gray's E1027: a lost legend of 20th-century architecture is resurrected". the Guardian (İngilizce). 2 Mayıs 2015. 29 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  12. ^ Eileen Gray. ISBN 9780811832694. 
  13. ^ a b Shapton (4 Temmuz 2016). "The House That Love Built — Before It Was Gone". The New York Times (İngilizce). Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  14. ^ Eileen Gray. ISBN 978-0-7148-4844-0. 
  15. ^ "Eileen Gray's Bibendum: A Modern but Feminine Chair - Bienenstock Furniture Library". Bienenstock Furniture Library (İngilizce). 23 Nisan 2014. 5 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  16. ^ "Famous GLTB – Eileen Gray". Andrejkoymasky.com. 30 Mayıs 2003. 9 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2017. 
  18. ^ McMahon (2009). "Gray, Eileen". Brewer's Dictionary of Irish Phrase and Fable. Erişim tarihi: 8 Şubat 2018. 
  19. ^ Banham (1 Şubat 1973). "Nostalgia for Style". New Society. ss. 248-9. 
  20. ^ "Eileen Gray". National Museum of Ireland. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 
  21. ^ "Art and Industry Collections List". National Museum of Ireland. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2018. 
  22. ^ "Record-breaking YSL auction shrugs off crisis". Reuters. 25 Şubat 2009. 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2009. 
  23. ^ "Small brown armchair sells for £19 million". The Daily Telegraph. 25 Şubat 2009. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016. 
  24. ^ "'The Price of Desire': Film Review". The Hollywood Reporter (İngilizce). 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2018. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eileen_Gray&oldid=32508834" sayfasından alınmıştır