Karabük

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bu sayfa Karabük ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için Karabük (il) sayfasına bakınız.
Karabük
Şehir
Türkiyedeki Yeri
Türkiyedeki Yeri

Karabük
ÜlkeTürkiye
BölgeKaradeniz Bölgesi
İlKarabük
İdare
 • Belediye başkanıÖzkan Çetinkaya (AKP)
Yüzölçümü
 • Toplam704 km²
Rakım280 m
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu
78000[1]
Alan kodu370
Plaka kodu78

Karabük, Karabük ilinin merkezi olan şehir.

Karabük merkez olmasına rağmen, Safranbolu ilçesi tarihsel evleri sebebiyle ismini daha çok duyurmuştur. Bunun yanında Türkiye'nin ilk demir çelik fabrikasının bulunduğu Karabük merkezinde, bu fabrika sayesinde geniş bir iş sahası oluşturularak Karabük'ün gelişimi sağlanmıştır. Karabük, kurulan demir çelik fabrikası ve yan sanayilerle hızla gelişmiş ve büyük bir kalkınma örneği yaratmıştır. Ayrıca il genelinde tekstil sanayi özellikle hazır giyim sektöründe gelişmiştir.

Karabük, adını üzerinde yaşadığı coğrafi ortamdan almıştır. "Kara" ve "Bük" sözcükleri, kara çalılık yer anlamında, Karabük adının oluşumuna kaynaklık yapmıştır.[kaynak belirtilmeli] Bu topraklarda yaşayan Türkmen toplulukları, Karabük cemaati adını bu biçimde almışlardır. Türkiye'de 14 yer ve mevki adının bugün Karabük şeklinde geçmesi,[kaynak belirtilmeli] cemaatlerin bu topraklardan diğer yerlere göç ettiği görüşünü kuvvetlendirmektedir.[kaynak belirtilmeli]

Karabük adı, Karabörk adlı Türk taifesinden almıştır. Bu ad zamanla değişikliğe uğrayarak Karabük olmuştur.

Karabük adı[değiştir | kaynağı değiştir]

Özhan Öztürk'e göre Karabük adı Türkçe “siyah” ve “kuzey”, anlamlarına gelen kara ile bük kelimesinin ise “çalılık” ve “dere kenarında yer alan arazi” anlamlarında kullanılan 'bük' kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Bununla birlikte Osmanlı tahrir defterlerinde Karabük adlı bir Türkmen kavminin adına rastlanması bir topluluk adı olabileceğini de düşündürmektedir.[2]

Karabük tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Safranbolu ilçesinin Öğlebeli Köyüne bağlı 13 haneli bir köyaltı yerleşim birimi olan Karabük, Ankara - Zonguldak Demiryolu üzerinde küçük bir istasyon konumunda iken, sanayileşme ile birlikte önemli bir merkez haline gelmiştir.

3 Nisan 1937’de temeli atılan Karabük Demir Çelik Fabrikaları 6 Haziran 1939’da faaliyete geçmiştir. Buna paralel olarak nüfus yoğunluğunun artmaya başladığı Karabük'te 25 Haziran 1939’da belediye teşkilatı kurulmuştur. 1941 yılında Safranbolu ilçesine bağlı bucak olan Karabük 3 Mart 1953 tarihinde 6068 sayılı kanunla Zonguldak İline bağlı bir ilçe haline gelmiştir. Karabük, 6 Haziran 1995 gün ve 22305 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 550 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Çankırı’dan; Ovacık ve Eskipazar ilçeleri ile Zonguldak’tan; Eflani, Safranbolu ve Yenice ilçelerinin birleştirilmesiyle Türkiye’nin 78. İli olmuştur.

Coğrafi Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Arazi yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Karabük etrafı yüksek dağ ve tepelerle çevrili bir havza karakteri gösterir. 250–500 m. yüksekliğe sahiptir. Kuzeyindeki dağlık alandan kaynaklanan tali dereler, şehre doğru taşıdıkları maddelerle alüvyal bir dolgu oluşturmuştur.

Yeryüzü Şekilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Karabük ilinin önemli bir kısmı Kuzey Anadolu Dağları’nın batıda kalan kısmını oluşturan dağların uzantılarından oluşur. Kuzey Anadolu Dağlarının bir parçasını oluşturan ildeki dağlar kıvrım dağlarıdır. Bu dağların yüksekliği 2.000 m. yi geçmez. Karabük’ün kuzeyinde, batıya doğru uzanan geniş bir dağlık alan bulunmaktadır. Küre Dağları’nın uzantıları niteliğindeki bu alanda, ortalama 1.400 m. yüksekliğe sahip Çiğdem tepe-Boyunduruk tepe-Tekirdağ-Üçbel tepe-Döneğen tepe-Çanakçı tepe ve Başköy dağları yer alır. Bolu Dağları’nın uzantısı niteliğinde olan Yenice çevresindeki en önemli yükselti ise Keçikıran tepesi (1.400 m.) dir.

Karabük’te en önemli yaylalar, Avdan Yaylası, Dede Yaylası, Sorkun Yaylası, Uluyayla, Göktepe Yaylası, Sarıçiçek Yaylası ve Boduroğlu Yaylası’dır.

Karabük’ün doğal güzellikleri arasında kanyonların ayrı bir yeri vardır. Daha çok Safranbolu’da kireçtaşı tabakalarının derin biçimde yarılması ile kanyonlar ortaya çıkmıştır. Bölgenin arazi yapısını ilgi çekici hale getiren bu kanyonların başlıcaları İncekaya Kanyonu Düzce(Kirpe) Kanyonu, Tokatlı ve Sakaralan (Tekekurum)’dır. Yenice’de yer alan Şeker Çayı ise 6,5 km. uzunluğunda, kenarları oldukça dik ve yüksek olan Şeker Kanyonu’nu oluşturmuştur.

İlde yer alan Bulak (Mencilis) ve Hızar Mağarası en tanınmış olanlarıdır. 6.502 m uzunluğu ile Türkiye’nin 4. büyük mağarası olan Bulak (Mencilis) mağarasında karstik oluşumlar ve bir yer altı nehri bulunmaktadır. Ayrıca, Sipahiler Köyü’nde bulunan ve 61 basamakla çıkılan bir mağara bulunmaktadır.

Bulak Mencilis Mağarası

Karabük ilinin en önemli akarsuyu Filyos Irmağı’dır. Bu ırmağın iki önemli kolu olan Araç ve Soğanlı çayları il topraklarındaki önemli akarsulardır.

İlimizde doğal göl bulunmamaktadır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz Bölümü’nde yer alan Karabük’te Karadeniz ikliminin özellikleri görülmektedir. Yalnız Karabük, kıyıdan içeride kaldığı için, Karadeniz’in nemli havasından yeterince yararlanamamakta, karasal iklimin özellikleri daha ağır basmaktadır. Karadeniz ikliminden karasal ilkime geçiş sahasındaki Karabük’te geçiş tipi iklim etkili olmaktadır.

Bitki örtüsü ve orman[değiştir | kaynağı değiştir]

Dağların geniş yer kapladığı Karabük’te ormanlar son derece yaygındır. İlimiz, Türkiye geneli ormanlık alan durumlarına göre %73’lük orman alanı ile birinci sırada yer almaktadır.[3]

Kültürel Zenginlikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Karabük mutfağı, yüzü aşkın yemek çeşidiyle oldukça zengindir. Safranbolu Bükmesi, Peruhi[4], Safranbolu Lokumu, Bağlar gazozu ve Safranbolu simidi Karabük'ün eşsiz lezzetleri arasındadır.[5]

Karabük'te yetişen Safran baharatı dünya çapında bir çok lezzete özgün bir tat katar. Safran kullanılarak hazırlanan Safran kolonyası ve Safranbolu'nun ahşap evleri de Karabük'ün kültürel zenginliklerinden biridir.

Karabük'ün en gözde ilçesi Safranbolu 1994 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi'ne alınmıştır. Yıllar geçtikçe de Karabük ve ilçeleri daha popüler hala gelmiş ve turistlerin uğrak noktası olmuştur.[6]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Toplam Şehir Kır
Karabük ilçesi (Zonguldak)
1955[7] 49.654 15.624 34.030
1960[8] 66.246 31.440 34.806
1965[9] 84.457 46.169 38.288
1970[10] 103.767 64.999 38.768
1975[11] 116.088 69.182 46.906
1980[12] 131.349 84.137 47.212
1985[13] 142.569 94.818 47.751
1990[14][a] 123.361 105.373 17.988
Karabük merkez ilçesi
2000[15] 116.804 100.749 16.055
2007[16] 119.084 105.159 13.925
2008[17] 116.671 106.148 10.523
2009[18] 118.713 108.167 10.546
2010[19] 119.303 108.710 10.593
2011[20] 119.328 108.504 10.824
2012[21] 123.616 110.537 13.079
2013[22] 124.711 110.338 14.373
2014[23] 127.658 113.277 14.381
2015[24] 132.658 117.557 15.101
2016[24] 134.406 118.373 16.033
2017[24] 135.737 119.548 16.189
2018[24] 131.989 118.776 13.213
2019[24] 133.615 121.464 12.151
2020[24] 131.186 119.226 11.960

Karabük'te Yerel Medya[değiştir | kaynağı değiştir]

Karabük'te yayın yapan 3 yerel radyo, 1 de yerel televizyon kanalı bulunmaktadır. Karabük'ün yerel kanalı BRTV Anadolu aynı zamanda uydu üzerinden de izlenebilmektedir.

Yerel TV Kanalları

  • BRTV Anadolu (Bizim Radyo TV Anadolu)

Yerel Radyolar

  • Bizim Radyo (89.4)
  • Magic FM (92.0)
  • Seza FM (95.5)

Yerel Gazeteler[25]

  • Karabük Bölgenin Sesi Gazetesi
  • Karabük Postası Gazetesi
  • Safranbolu Birlik Haber Gazetesi

Belediye başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

№ Belediye Başkanı Görev Başlangıcı Görev Bitişi Parti
1 Sadi Yaver Ataman 1941 1946 Cumhuriyet Halk Partisi
2 Rüştü Tombuloğlu 1946 1950
3 Tarık As 1950 1952 Demokrat Parti
4 Mustafa Seyhan 1952 1955
5 Fevzi Fırat 1955 1960
6 Muzaffer Vural 1960 1963 Askerî
7 Kemal Güneş 1963 1968 Adalet Partisi
8 Dr. Ali Necmettin Şeyhoğlu 1968 1973 Bağımsız
9 Yüksel Erhal 1973 1977 Adalet Partisi
10 Sebahattin Oral 1977 1980 Cumhuriyet Halk Partisi
11 Vildan Saltık 1980 1984 Askerî
(8) Dr. Ali Necmettin Şeyhoğlu 1984 1987 Anavatan Partisi
12 İhsan Gür 1987 1989
13 Dursun Altıparmak 1989 1994 Doğru Yol Partisi
14 Enver Tümen 1994 1999 Refah Partisi
1998 1999 Fazilet Partisi
1999 2004 Doğru Yol Partisi
15 Hüseyin Erer 28 Mart 2004 29 Mart 2009 Adalet ve Kalkınma Partisi
16 Rafet Vergili 29 Mart 2009 3 Nisan 2024 Milliyetçi Hareket Partisi
17 Özkan Çetinkaya 3 Nisan 2024 Görevde Adalet ve Kalkınma Partisi

Kaynak:[26]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Yenice ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ https://www.yerelnet.org.tr/il/karabuk/ 19 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. yerelnet karabük
  2. ^ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi]. Nika Yayınları. Ankara, 2016. 3. Baskı s. 256-57
  3. ^ "Orman Varlığımız Artarak %73 Oldu". T.C KARABÜK VALİLİĞİ. 13 Ocak 2023. Erişim tarihi: 23 Nisan 2024. 
  4. ^ "SAFRANBOLU'DA YÖRESEL BİR LEZZET: PERUHİ". 28 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 23 Nisan 2024. 
  5. ^ "Yiyecek ve İçecek". Erişim tarihi: 23 Nisan 2024. 
  6. ^ "Safranbolu Şehri (Karabük)". Erişim tarihi: 23 Nisan 2024. 
  7. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  9. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  22. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  23. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  24. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Merkez Nüfusu - Karabük". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Karabük Merkez Nüfusu". nufusune.com. 
  25. ^ https://ilanbis.bik.gov.tr/Uygulamalar/AylikListe [yalın URL]
  26. ^ "Eski Başkanlar - Karabük Belediyesi". www.karabuk.bel.tr. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karabük&oldid=32582218" sayfasından alınmıştır