Κωνσταντίνος Τσικλητήρας

Κωνσταντίνος Τσικλητήρας
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	30  Οκτωβρίου 1888 Πύλος
Θάνατος	10  Φεβρουαρίου 1913 Αθήνα
Αιτία θανάτου	μηνιγγίτιδα
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	Πάτρα
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Ύψος	189 cm
Βάρος	81 kg
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Ελληνικά
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ποδοσφαιριστής αθλητής του στίβου
Συγγενείς	Νικόλαος Τσικλητήρας (παππούς)
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	Ελληνικός Στρατός
Πόλεμοι/μάχες	Μάχη του Μπιζανίου και Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Πίνακας μεταλλίων
Χώρα συμμετοχής:  Ελλάδα
Στίβος
Ολυμπιακοί Αγώνες
Αργυρό	1908 Λονδίνο	Μήκος άνευ φοράς
Αργυρό	1908 Λονδίνο	Ύψος άνευ φοράς
Χρυσό	1912 Στοκχόλμη	Μήκος άνευ φοράς
Χάλκινο	1912 Στοκχόλμη	Ύψος άνευ φοράς

Ο Κωστής Τσικλητήρας (Πύλος, 30 Οκτωβρίου 1888 – Αθήνα, 10 Φεβρουαρίου 1913) ήταν Έλληνας αθλητής στίβου και ποδοσφαίρου, 20 φορές πρώτος πανελληνιονίκης πέντε διαφορετικών αγωνισμάτων σε διάστημα 6 χρόνων και κάτοχος πανελλήνιων ρεκόρ σε τρία στυλ άλματος. Κατέκτησε από 2 μετάλλια σε δύο συνεχόμενες διοργανώσεις Ολυμπιακών αγώνων, το δε χρυσό του 1912 στη Στοκχόλμη αποτέλεσε επί σειρά δεκαετιών ορόσημο σε πλήθος επιπέδων της ελληνικής ολυμπιακής ιστορίας, με χαρακτηριστικότερο γεγονός ότι ίδια επιτυχία δεν επαναλήφθηκε στον στίβο παρά 80 χρόνια αργότερα (το 1992, από τη Βούλα Πατουλίδου). Τα ένα χρυσό, δύο αργυρά και ένα χάλκινο μετάλλια τον κατατάσσουν πρώτο στους Έλληνες ολυμπιονίκες με τα περισσότερα στο σύνολο, από κοινού με τον Πύρρο Δήμα (3-0-1) και τον φίλο-συναθλητή Νίκο Γεωργαντά (επίσης 1-2-1, όμως η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή δεν αναγνωρίζει πλέον τα 3 των Μεσοολυμπιακών το 1906).^[1]

Σπούδασε λογιστική, αλλά έως τον θάνατό του σε ηλικία 24½ ετών είχε αφιερωθεί στον αθλητισμό.

Γεννήθηκε στην Πύλο της Μεσσηνίας την 30η Οκτωβρίου 1888 σε αριστοκρατική και ευκατάστατη οικογένεια. Ο πατέρας του γιατρός Ηρακλής (1852–1919), διετέλεσε δήμαρχος από νεότατη ηλικία στην ευρύτερη περιοχή Πύλου επί σειρά ετών (1879 με 1895) και προξενικός πράκτορας της Γαλλίας στην πόλη,^[2] η δε μητέρα Μαριγώ ανήκε στο γνωστό τοπικό γένος των Καλογερόπουλων (αδελφή του Δημητρίου, βουλευτή, νομάρχη και Έλληνα πρόξενου στην Τύνιδα). Ο Κωστής ήταν ο μεσαίος αδελφός της μεγαλύτερης Ελένης και του Σταύρου (Λούλη), ο οποίος παραιτούμενος από πρωτοδίκης υπήρξε μεταξύ όσων το 1930 ίδρυσαν το αριστερού προσανατολισμού Αγροτικόν Κόμμα Ελλάδος (αρχικά υπό τον Ι. Σοφιανόπουλο) και βουλευτής μετά τις εκλογές του 1932 και 1933.^[3]

Τόπος καταγωγής τους φέρεται η γειτονική Μεθώνη,^[4] ενώ κλάδος συγγενών στην Πάτρα (ασχολούμενων παλαιότερα με το εμπόριο σταφίδας) καταγράφεται να έλκει τη δική του από τη Ζάκυνθο.^[5]

Ο προπάππους του Νικόλαος Τζικλητήρας (17;;–1840) εγκατέλειψε το ναυτικό επάγγελμα του υπεύθυνου φορτίων (σουπερκάργκο) το 1814, για να παραμείνει –ως δάσκαλος ελληνικών ανάμεσα σε άλλα– στη Βοστόνη όπου και παντρεύτηκε Γαλλίδα. Σύντομα από το θάνατό της και όντας μέλος της Φιλικής Εταιρείας τον ενημέρωσε για την επικείμενη Ελληνική επανάσταση, εκποίησε την περιουσία τους ώστε το 1821 να επαναπατριστεί με το γιο –επίσης– Νικόλαο και τη νεότερη κόρη, η οποία απεβίωσε εν πλω. Υπηρέτησε σε τέσσερα σημεία της Πελοποννήσου από διοικητικές και στρατιωτικές θέσεις (γενικός γραμματέας, λιμενάρχης, αστυνόμος), πριν αναλάβει το 1825 στην Ύδρα καθήκοντα αρχιγραμματέα της Β' Μοίρας του ελληνικού στόλου υπό το Γ. Σαχτούρη και δίπλα του μετάσχει με τη ναυαρχίδα "Αθηνά" σε πολεμικές επιχειρήσεις. Το 1827 τοποθετήθηκε, με πρόταση του τελευταίου, επιστάτης και αρχιφροντιστής στην Αίγινα "δια την διανομήν της λείας πολέμου [...] εις τας διαφόρους μονάδας" και αργότερα διορίστηκε ειρηνοδίκης Νεοκάστρου (Νιόκαστρο, αλλιώς η Πύλος) έως σχεδόν το τέλος της ζωής του.^[6] Ασαφή είναι ο χρόνος ή τα αίτια καθιέρωσης του Τσικλητήρας,^[7] μορφή που και αυτή ανάγει στο λαϊκό όνομα του πουλιού δρυοκολάπτης (τσικλητάρα).^[8] Πάντως, ο ολυμπιονίκης διέθετε ψηλόλιγνο σώμα και μακριά κατατομή προσώπου με αδρή κυρτή μύτη, όπως ακριβώς –τουλάχιστον– και ο πατέρας του.^[9]

Ο παππούς Νικόλαος ο νεότερος (1813 – 1895) εκλέχθηκε πέντε φορές βουλευτής τα χρόνια 1861 με 1875, ενώ και η σύζυγός του Αννέτα Μισυρλή του Άγγελου καταγόταν από –ευπορότατη– οικογένεια Μεσσηνίων πολιτικών (την ίδια με τη μητέρα του τραγικού πρωθυπουργού το 1941 Αλέξανδρου Κορυζή). Απέκτησαν πέντε κόρες και δύο γιους: το φαρμακοποιό Διονύσιο και τον πατέρα του άλτη, γιατρό, δήμαρχο και –όπως ο Νικόλαος β'– ταξιδιωτικό πρόξενο της Γαλλίας στην Πύλο. Ο εγγονός του δεύτερου συνονόματος Ηρακλής (του Σταύρου και ανιψιός του Κωστή) γέννησης το 1923, διετέλεσε μέλος στο Συμβούλιο της Επικρατείας από το 1951 μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1995 με βαθμό αντιπροέδρου.^[3][10] Τα δύο παιδιά του Σταύρος (Λούλης β') και Καλλιόπη είναι σήμερα νομικοί, ο δε πρώτος καθηγητής γαλλικού πανεπιστημίου στο Δημόσιο δίκαιο. Ανώτατος δικαστικός, επίσης, υπήρξε στο Ελεγκτικό Συνέδριο ο Γεώργιος Πράπας γιος της Ελένης Τσικλητήρα, κόρης Νικολάου του νεότερου και πρώτης θείας του ολυμπιονίκη.

Εκτός από πολιτικούς, δικαστικούς, επιστήμονες νομικής και ιατρικής, η οικογένεια έχει να επιδείξει και άλλους αθλητές πέραν του εξεταζόμενου. Ο Λεωνίδας μετείχε πριν από εκείνον σε Ολυμπιακούς, συγκεκριμένα το 1896 ως αθλητής του μονόζυγου κατά τους εναρκτήριους της σύγχρονης περιόδου στην Αθήνα.^[11] Η πλάκα του κοινού τους μνήματος στο Α΄ Νεκροταφείο Πατρών, φέρει τους 5 κύκλους της ολυμπιακής σημαίας. Στο ίδιο κείτεται ο κολυμβητής του τοπικού ΝΟ Πατρών Σπύρος Τσικλητήρας,^[12] β' πανελληνιονίκης πρόσθιου πριν και μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο και στέλεχος εθνικής αποστολής κολύμβησης για τους διμερείς αγώνες στη Χάιφα με αντίστοιχη της Παλαιστίνης το 1947^[13] (τελικά αναβλήθηκαν εξαιτίας προβλημάτων των κατοίκων με τους Εβραίους εποίκους).

Γόνος οικογένειας με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, γνώριζε αγγλικά και γαλλικά,^[14] ενώ στα τέλη Απριλίου του 1905 εγκαταστάθηκε μόνος και σε ηλικία 16½ ετών στην Αθήνα. Αναφέρεται ότι η μετακίνηση αποτέλεσε πατρική επιλογή για σπουδές,^[15] όμως ο Αντώνης Δελώνης στη μυθιστορηματική βιογραφία "Ταξίδι στη δόξα" –βασισμένη μεταξύ άλλων σε μαρτυρίες του προαναφερόμενου ανιψιού του, Ηρακλή– κάνει λόγο περί ιδίας πρωτοβουλίας του νεαρού. Αυτή έλαβε βέβαια την αποδοχή των γονιών, οι οποίοι εμφανίζονται συγκαταβατικοί στις φιλοδοξίες του εξαρχής και σε όλη την πορεία μέχρι την παγκόσμια καταξίωση.^[16] Η αθλητική ενασχόληση στο υψηλότερο εγχώριο επίπεδο ήταν πάντως ο βασικός –εάν όχι ο αποκλειστικός– σκοπός της ανόδου του στην πρωτεύουσα, οι δε προσφερόμενες εκεί αυξημένες δυνατότητες για περαιτέρω μόρφωση παρουσιάζονται μάλλον ως πρόφαση.^[14]

Νοίκιαζε χώρο σε οίκημα συγγενή του για επαρχιώτες φοιτητές επί της οδού Φερών 16,^[17] μόλις 500 μέτρα από τις εγκαταστάσεις του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου (Πεδίον του Άρεως), όπου εντασσόμενος αμέσως με την άφιξη στην Αθήνα πραγματοποίησε την έναρξη της επίσημης αθλητικής του σταδιοδρομίας. Αντίθετα, οι σπουδές χρειάστηκε να περιμένουν την έναρξη του επόμενου διδακτικού έτους 1905-06 το Σεπτέμβριο και την εγγραφή στην ιδιωτική (Εν Αθήναις) Βιομηχανική και Εμπορική Ακαδημία, πιο γνωστή ως Ρουσσοπούλου, με λογιστικά και οικονομικά αντικείμενα.^[18] Τη φοίτηση περιγράφει ο Δελώνης να διαρκεί και το 1910, γεγονός αναμενόμενο λόγω της επικέντρωσης στον πρωταθλητισμό που είχε αποφέρει το 1908 δύο αργυρά ολυμπιακά μετάλλια και ήδη από την προηγούμενη χρονιά πλήθος τίτλων πανελληνιονίκη συνοδευόμενους με κατάρριψη εθνικών ρεκόρ. Ο νομικός και ποιητής Γεώργιος Στρατήγης, είχε υπάρξει καθηγητής του στην Ακαδημία και συνέγραψε ωδή για το θάνατο του νέου το 1913. Πριν το γεγονός και αμέσως έπειτα τη δεύτερη δυάδα νικών (α' και γ') σε Ολυμπιακούς αγώνες τον Ιούλιο του 1912, προσλήφθηκε τιμητικά από την Τράπεζα Αθηνών,^[19] όπου δεν ανέλαβε υπηρεσία παρά επί 1½-2 μήνες πριν την εθελοντική του κατάταξη για τον Α' Βαλκανικό πόλεμο. Πιστεύεται πως την περίοδο εκείνη είχε αποφασίσει να αρραβωνιαστεί.

Σκληροτράχηλος και επίμονος ο Τσικλητήρας από παιδί,^[20] υπήρξε σύμφωνα με τον Δελώνη ο φυσιολογικής κοινωνικότητας νέος, ενίοτε όμως και ηθελημένα απόμακρος εξαιτίας της ολοκληρωτικής προσήλωσης στον αγωνιστικό στόχο,^[21] αδιάφορος ή έστω συμβιβασμένος με τις απαραίτητες θυσίες σε οικογενειακό και αισθηματικό επίπεδο.^[22] Χωρίς να πρόκειται για τον τύπο του εγκεφαλικού αθλητή, δεν τον διακατείχε υπέρμετρο άγχος, με λογικές εξαιρέσεις την αρχή της πορείας του και τους απαιτητικούς Ολυμπιακούς αγώνες.^[23][24] Τις περιορισμένες φορές που συνέβη εντός Ελλάδας, αποδέχθηκε δύσκολα την ήττα,^[25] ενώ με τις επιδόσεις του σπάνια έμενε ικανοποιημένος, παραβλέποντας ότι ουσιαστικά έρχονταν ως συνέπεια του χαμηλού ανταγωνισμού.^[26] Κατά πάσα πιθανότητα, αυτό πήγαζε από μία ιδιότυπη αντίληψη διαχωρισμού μεταξύ νίκης και δόξας, μην θεωρώντας την πρώτη αυτοσκοπό αλλά μέσο για την επίτευξη της δεύτερης. Στη δικαίωση άρα που ζητούσε εναγωνίως,^[27] δεν αρκούσαν οι πανελλήνιες νίκες και χρειάζονταν υψηλότατες επιδόσεις ώστε να ξεπεράσει τους ξένους, κύρια Αμερικάνους, άλτες. Το κυνήγι της παγκόσμιας κορυφής αποτέλεσε από νωρίς το μοναδικό του στόχο,^[28] η δε κατάκτηση της δόξας εξελίχθηκε κυριολεκτικά σε εμμονή.^[29] Διέθετε αυτοπεποίθηση και εσωτερική δύναμη,^[30] ενώ φέρεται να είχε παραδεχθεί πως είναι υπερβολικά φιλόδοξος, εγωιστής και υπερφίαλος,^[31] χαρακτηρίζοντας ταυτόχρονα τον εαυτό του ως θεληματικό και πεισματάρη.^[32]

Τη στενότατη σχέση με το συναθλητή του στον Πανελλήνιο ΓΣ ολυμπιονίκη ρίψεων τα 1904 και 1906 Νίκο Γεωργαντά, η οποία επανειλημμένα σημειώνεται στο έργο "Ταξίδι στη δόξα", υπογραμμίζει ακόμη ο Ε.Ν Περδικέας στο δικό του "Η ιστορική Πύλος και ο ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας" του 1960. Ο "αδελφικός και αχώριστος φίλος", φθασμένος αθλητής και μέλος στο σύλλογο από το 1901 ή 1902, λειτούργησε ως πρότυπο νικητή και αγωνιστικός εμψυχωτής του,^[33] ενώ όντας μεγαλύτερος μία σχεδόν δεκαετία και δάσκαλος το επάγγελμα, βοήθησε κοινωνικά και στήριξε συναισθηματικά τον νεαρό κατά την παραμονή μακριά από τη μικρή του πόλη. Εντούτοις και εξαιτίας ίσως οικογενειακών καταβολών, ο άλτης δεν φαίνεται να ταυτιζόταν με τις αντιβασιλικές και κυρίως ακραία προοδευτικές –τότε αναρχικές– θέσεις εκείνου.^[34] Αναφορές του Δελώνη περί συναναστροφής και με το συνομήλικό του τρίτο Έλληνα ολυμπιονίκη στίβου της εποχής Μιχάλη Δώριζα, ελέγχονται ως προς την ακρίβεια δεδομένου ότι αποτελούσε τον βασικό αντίπαλο του Γεωργαντά, το δε σωματείο του Εθνικός ΓΣ του Πανελλήνιου.

Η χώρα προχώρησε σε επιχειρήσεις εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας επίσημα στις 5 Οκτωβρίου 1912, με την έναρξη των πολεμικών προετοιμασιών να τοποθετείται ήδη από το καλοκαίρι που ο Τσικλητήρας αναδεικνυόταν στη Στοκχόλμη ολυμπιονίκης. Είναι ακαθόριστο πότε άρχισε η γενικευμένη απόπειρα "προστασίας" του, εκείνος πάντως είχε ενημερώσει σχετικά τον πατέρα του γραπτώς από τις 6 Σεπτεμβρίου, τονίζοντας παράλληλα τη δική του ειλημμένη και τελική απόφαση να καταταγεί.^[37] Πιθανότερα την 27η του μήνα παρουσιάστηκε εθελοντής στο Στρατολογικό Γραφείο Καλαμάτας και εντάχθηκε στον 11ο Λόχο του 1ου Συντάγματος Πεζικού, προωθούμενος στη μεγαλύτερη πόλη της τότε βόρειας ελληνικής μεθορίου Λάρισα,^[38] δηλαδή το επιτελικό κέντρο των επιχειρήσεων. Κάποιοι σημειώνουν απόρριψή του σε πρόταση παραμονής στο Φρουραρχείο Αθηνών,^[15] κατά τον ενδιάμεσο σταθμό της μονάδας στην πρωτεύουσα.

Έλαβε το βαθμό έφεδρου λοχία, δεν υπάρχουν όμως αναφορές περί εμπλοκής του στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Φημολογείται ότι το τελευταίο ήταν επακόλουθο παρέμβασης του Πρίγκηπα Νικολάου,^[38] όχι αποκλειστικά βεβαίως για να διαφυλαχθεί ο κορυφαίος Έλληνας αθλητής της εποχής (ο βασιλόπαις διατελούσε μέλος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής),^[39] όσο το ηθικό στρατεύματος και λαού από δυσμενές ενδεχόμενο στην υγεία ή και ζωή του –πρόσφατου– ζωντανού θρύλου της φυλής.^[40] Αργότερα κατατάχθηκε στο 9ο Σύνταγμα Καλαμάτας ο αδελφός του Σταύρος, ούτε 17 ετών, ο οποίος επίσης έγινε αντικείμενο προστατευτικών ενεργειών και προωθήθηκε για το μέτωπο της Ηπείρου μόνο κατόπιν τοποθέτησης του Κωστή σε τομέα πίσω εφεδρείας.^[41] Αυτό συνέβη τις τελευταίες ημέρες του 1912, με διαταγή μετάθεσης για την Αθήνα και το 1ο Σύνταγμα της μονάδας υποστήριξης Έμπεδα (σημερινά κέντρα εκπαίδευσης εν καιρώ πολέμου). Κατά τον Δελώνη, η εξέλιξη προκάλεσε στον Τσικλητήρα έντονη δυσαρέσκεια και αίσθημα ντροπής προς τους συναδέλφους του που θα παρέμεναν να στελεχώνουν το λόχο,^[41] έστω και μακριά από τις μάχες.

Στις 2 Φεβρουαρίου 1913 (πρωί;) εμφανίζει υψηλό πυρετό, σπασμούς και δύσπνοια, για να μεταφερθεί εσπευσμένα στο Πολιτικό Νοσοκομείο (τώρα Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων). Σε ιατρικό συμβούλιο –παρουσία εκπροσώπου του Πρίγκηπα Νικολάου– ο καθηγητής Λιβιεράτος,^[42] ανακοινώνει το απόγευμα της επομένης τη διάγνωση σοβαρής περίπτωσης μηνιγγίτιδας ιδιότυπης μορφής (φυματιώδη).^[43] Από την Πύλο κατέφθασαν μία ημέρα έπειτα, όπως και ο Σταύρος που κρυοπαγήματα τον είχαν θέσει εκτός επιχειρήσεων στην Ήπειρο. Παρότι "προς στιγμήν εθεωρήθη εκλιπών πας κίνδυνος",^[44] η κατάσταση επιδεινώθηκε το πρωί της 10ης Φεβρουαρίου και περιερχόμενος σε λήθαργο, σύντομα (5 με 10 το βράδυ)^[45] ο 24χρονος κατόχος τεσσάρων ολυμπιακών μεταλλίων εξέπνευσε. Τον 8ήμερο εκείνο, τελευταίο του, αγώνα παρακολούθησε με συγκίνηση το Πανελλήνιο, φίλαθλο και μη.

Δημοσίευμα πληροφορεί το αθηναϊκό κοινό περί "κεραυνοβόλου μηνιγγίτιδος",^[44] αντίθετα ορισμένες μεταγενέστερες πηγές θεωρούν πως η μεταδοτική νόσος προσέβαλε τον οργανισμό πριν μετατεθεί στα Έμπεδα.^[15] Η μυθιστορηματική βιογραφία "Ταξίδι στη δόξα" παραθέτει μόνον ότι ο εποπτεύων γιατρός αμέσως υποπτεύθηκε την περίπτωση και έθεσε το θάλαμο της μονάδας σε πολυήμερη καραντίνα, χωρίς να διευκρινίζεται εάν στο στρατόπεδο είχαν προϋπάρξει άλλα κρούσματα.^[46] Επικρίνει, τέλος, τη στάση θερμόαιμων Βασιλοφρόνων που μέσω του τύπου "δε δίσταζαν να τα βάλουν με την Κυβέρνηση του Βενιζέλου που είχε ντύσει τον Τσικλητήρα στρατιώτη! Άδικη, φυσικά, κατηγορία, αφού όλοι ήξεραν τις προσπάθειες που είχαν γίνει να μην ταλαιπωρηθεί ο Ολυμπιονίκης..."^[47]

Κατά την κηδεία στον Άγιο Γεώργιο (Καρύτση) χοροστάτησε ο Επίσκοπος Ύδρας Προκόπιος, προφανώς λόγω των οικογενειακών δεσμών με το νησί από την εποχή του προπάππου Τζικλητήρα, με παρόντες να είναι "όλοι οι αθληταί μετά του κ. Γεωργαντά" και "άπαντα τα μέλη των ενταύθα (σημ. της πρωτεύουσας) Γυμναστικών Συλλόγων και Σωματείων μετά των προέδρων αυτών".^[48] Εκ μέρους της πολιτείας, ο Πρόεδρος της Βουλής Ζαβιτσάνος, ο Νομάρχης Αττικοβοιωτίας Δάσιος,^[49] ο Δήμαρχος Αθηναίων Μερκούρης, ενώ "δέον να σημειωθή ενταύθα ότι μεγάλως παρετηρήθη η απουσία του υπουργού της Παιδείας κ.Τσιριμώκου,^[50] όστις τυγχάνει προϊστάμενος της αθλητικής κινήσεως."^[51] Στρατευμένοι συναθλητές του από τον Πανελλήνιο ΓΣ (Γιάννης Γαλανάκης, Γιώργος Μπανίκας, Παντελής Ψύχας κ.ά) και συνάδελφοι των Εμπέδων κράτησαν τις ταινίες στο φέρετρο κατά την πομπή προς το Α' Νεκροταφείο Αθηνών, όπου ένοπλη διλοχία απέδωσε τιμές ήρωα πολέμου. Κατά σύμπτωση, ο τόπος ταφής απείχε μόλις κάποιες εκατοντάδες μέτρα από το Παναθηναϊκό Στάδιο, όπου το 1906 έλαβε μέρος στους Μεσοολυμπιακούς και τα επόμενα χρόνια στέφθηκε 20 φορές πανελληνιονίκης.

Ο αθλητής εικάζεται ότι συνδεόταν με την Ηρώ, η οποία εν αγνοία του ταξίδεψε έως τη Στοκχόλμη για τους Ολυμπιακούς,^[19] αποτελώντας έναν από τους ελάχιστους Έλληνες που πανηγύρισαν τις επιτυχίες του επί τόπου. Άγνωστη νέα αναφέρεται σε μαρτυρία νοσοκόμας να παραμένει τις τελευταίες νύχτες δίπλα του μέχρι το ξημέρωμα και "Οι φύλακες του Α' Νεκροταφείου Αθηνών διηγούνται πως, για χρόνια πολλά, ερχόταν μια μυστηριώδης γυναίκα κάθε πρωί Πρωτοχρονιάς κι άφηνε λουλούδια στον τάφο του Ολυμπιονίκη. Κανείς δεν έμαθε ποτέ ποια ήταν..."^[52]

Μεταφέρθηκε αργότερα στο Α΄ Νεκροταφείο Πατρών, σε μνήμα της ευρύτερης οικογένειας που φέρει τους 5 κύκλους του εμβλήματος των Ολυμπιακών αγώνων, καθώς δύο μέλη της είχαν λάβει μέρος σε αυτούς.

Από τη νεαρή του ηλικία ασχολήθηκε με τον αθλητισμό ενώ παράλληλα η προπονησή του βασιζόταν σε αυτοσχεδιασμούς όπως το να πηδά τη μάντρα του σπιτιού του ή να περνά επάνω από τρία δεμένα άλογα.^[53] Στη συνέχεια διακρίθηκε στους μαθητικούς αγώνες. Ο Κωστής Τσικλητήρας αφιερώθηκε στον αθλητισμό και το 1906 έγινε αθλητής του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου (ΠΓΣ). Σπάνιες οι ψυχικές του αρετές, έξοχες οι σωματομετρικές του ικανότητες, όπως επισημαίνεται στην ιστορία του συλλόγου. Ασχολήθηκε παράλληλα με το στίβο και το ποδόσφαιρο. Το 1906 κατέκτησε την τρίτη θέση στο μήκος άνευ φοράς στους Πανελλήνιους αγώνες με επίδοση 2.83 μ. Το ίδιο έτος στους Μεσολυμπιακούς της Αθήνας, κατετάγη 6ος στο ύψος άνευ φοράς με 1.30 μ, ενώ στο μήκος άνευ φοράς αποκλείστηκε στον προκριματικό.^[15]

Το 1907 κατέκτησε τρία χρυσά μετάλλια στους Πανιώνιους Αγώνες της Σμύρνης, στο άλμα εις ύψος με 1.65 μ., στο ύψος άνευ φοράς με 1.40 μ. και στο μήκος άνευ φοράς με 3.14 μ..^[15] Επίσης του απονεμήθηκε ο Χρυσός Σταυρός του Πανιωνίου. Στους Πανελλήνιους αγώνες κατάκτησε 2 χρυσά μετάλλια. Με την ποδοσφαιρική ομάδα του ΠΓΣ συμμετείχε στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα του 1907 αγωνιζόμενος στη θέση του τερματοφύλακα.

Μετείχε και πάλι στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου για την περίοδο 1907-08. Στις 20 Ιουλίου αγωνίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου στο αγαπημένο του αγώνισμα το οποίο ήταν το μήκος άνευ φοράς και κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο υποσχώμενος ότι θα γίνει πρώτος ολυμπιονίκης.^[54] Στις 23 Ιουλίου του 1908 ο Τσικλητήρας κατέκτησε για δεύτερη φορά το ασημένιο μετάλλιο στην ίδια διοργάνωση στο ύψος άνευ φοράς. Τα άλματά του ήταν 3,28 μ. και 1,55 μ. αντίστοιχα.

Από το 1908 ακολούθησε το Γιώργο Καλαφάτη εγκαταλείποντας την ποδοσφαιρική ομάδα του Πανελλήνιου και μετείχε στην πρώτη ομάδα που σχημάτισε ο Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών (όπως τότε ονομαζόταν ο Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος). Αγωνιζόμενος ως τερματοφύλακας στον ΠΟΑ, στις 30 Νοεμβρίου του 1908 κατέκτησε το Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου που διοργανώθηκε από τον ΣΕΑΓΣ. Στις 7 Δεκεμβρίου του 1910 κατάκτησε ένα ακόμη Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου με τον ΠΟΑ.

Στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1912 στη Στοκχόλμη, κατά τους οποίους ήταν ο σημαιοφόρος της ελληνικής αποστολής, κατέκτησε στις 8 Ιουλίου το χρυσό μετάλλιο στο μήκος άνευ φοράς με άλμα 3,37^[55] και το χάλκινο στο ύψος άνευ φοράς με άλμα 1,55.^[56]

4 μετάλλια: 1 χρυσό - 2 ασημένια - 1 χάλκινο^[57]

• Άλμα εις μήκος άνευ φοράς

1 χρυσό: Στοκχόλμη 1912 με 3,37μ. (σε 3η και τελευταία προσπάθεια προκριματικών – 3.34μ. στον τελικό)

1 ασημένιο: Λονδίνο 1908 με 3,225μ.

• Άλμα εις ύψος άνευ φοράς

1 ασημένιο: Λονδίνο 1908 με 1,55μ. (πανελλήνιο ρεκόρ)

1 χάλκινο: Στοκχόλμη 1912 με 1,55μ. (ισοφάριση πανελλήνιου ρεκόρ).

Τότε καλούνταν ελληνικά για διάκριση από τα πανελλήνια ρεκόρ, δηλαδή των Πανελλήνιων αγώνων.^[58]

• Άλμα εις μήκος άνευ φοράς

03,04μ. στις 26.04.1907, ΣΤ' Πανελλήνιοι αγώνες

03,07μ. στις 26.04.1907, βελτίωση κατά την ίδια ημέρα

03,14μ. στις 07.05.1907, ΙΑ' Πανιώνιοι Αγώνες Σμύρνης

03,25μ. στις 19.04.1908, Ζ' Πανελλήνιοι αγώνες

03,32μ. στις 19.04.1908, βελτίωση κατά την ίδια ημέρα

03,35μ. στις 04.04.1909, H' Πανελλήνιοι αγώνες

ισοφάρ. στις 24.04.1910, Θ' Πανελλήνιοι αγώνες

03,47μ. στις 31.03.1912, ΙΑ' Πανελλήνιοι αγώνες

• Άλμα εις ύψος άνευ φοράς

01,40μ. στις 25.04.1907, ΣΤ' Πανελλήνιοι αγώνες

01,45μ. στις 17.04.1908, Ζ' Πανελλήνιοι αγώνες

01,55μ. στις 08.07.1908, Ολυμπιακοί αγώνες Λονδίνου

ισοφάρ. στις 29.03.1912, ΙΑ' Πανελλήνιοι αγώνες

ισοφάρ. στις 30.06.1912, Ολυμπιακοί αγώνες Στοκχόλμης

• Άλμα εις ύψος

01,725μ. ισοφάριση ρεκόρ του Θ. Διακίδη στις 21.04.1912, Β' Παναιγύπτιοι και Πανελλήνιοι αγώνες Αλεξάνδρειας.

Ως πολυαθλητής του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου.^[59]

• 20 πρώτες (α') νίκες:

με μπλε οι επιτεύξεις πανελλήνιου ρεκόρ και με γαλάζιο οι ισοφαρίσεις (κατά σύμπτωση δικών του ρεκόρ)

• 2 δεύτερες (β') νίκες:

1 (μία) στο άλμα εις ύψος: 1909 (1,65μ.)

1 (μία) στη σκυταλοδρομία 2x100, 2x200, 2x400 (αντίστροφη "βαλκανική", 2ος δρομέας 100μ.): 1912.

• 5 τρίτες (γ') νίκες:

1 (μία) στο άλμα εις μήκος άνευ φοράς: 1906 (2,83μ.)

1 (μία) στο αθλητικό πένταθλο: 1907 (21 βαθμοί ποινής)

1 (μία) στη δισκοβολία: 1909 (33,32μ.)

1 (μία) στη διελκυστίνδα (μέλος 8μελούς ομάδας): 1911

1 (μία) στον ελληνικό ακοντισμό: 1912 (45,50μ.).

Ως τερματοφύλακας του Ποδοσφαιρικού Ομίλου Αθηνών.

• 2 πρωταθλήματα ΣΕΓΑΣ:

φθινοπώρου 1908 και φθινοπώρου 1910.

Σε δεσπόζουσα θέση επάνω από το λιμάνι (μικρό πλάτωμα εμπρός του πρώην οικογενειακού σπιτιού από το 1918, πυρπολημένου επί Κατοχής στις πρώτες εμφύλιες διαμάχες) και ως ελάχιστος φόρος τιμής για το διασημότερο τέκνο της πόλης,^[60] ανεγέρθηκε το 1981 ορειχάλκινος ανδριάντας του αθλητή. Το έργο υλοποιήθηκε με πρωτοβουλία και δαπάνη του Εκπολιτιστικού Συλλόγου «ΤΟ ΝΑΥΑΡΙΝΟ» των Πυλίων της Αθήνας, λαμβάνοντας μερική μόνο κρατική ενίσχυση μέσω ΣΕΓΑΣ, ανήκει δε στα δεκάδες της γλύπτριας Μαίρης Παπακωνσταντίνου που κοσμούν εξωτερικούς χώρους ανά την Ελλάδα (έχει ακόμα δημιουργήσει τα αντίστοιχα σε Χίο των συμπατριωτών της Μάντικα και Σύλλα, κατόχων 6ων θέσεων στους Ολυμπιακούς Βερολίνου το 1936). Είναι ύψους 2 μέτρων, άρα σχεδόν το φυσικό του και τον αναπαριστά σε στάση για ανάποδο άνευ φοράς άλμα εις ύψος. Βρίσκεται πλέον στο αποκαταστημένο πατρικό του, ενώ η καλλιτέχνιδα έχει δανείσει το γύψινο πρόπλασμα του έργου στον Πανελλήνιο ΓΣ (ΠΓΣ) για έκθεση στις εγκαταστάσεις του, όπου και υπέστη βανδαλισμό.

Στενός δρόμος ενός οικοδομικού τετραγώνου του Δήμου Αθηναίων και στο πίσω μέρος του Παναθηναϊκού Σταδίου^{[νεκρός σύνδεσμος]} (αντίθετη πλευρά από το λόφο Αρδηττού), φέρει συμβολικά το ονοματεπώνυμό του, καθώς εκεί σημείωνε τις αλλεπάλληλες πανελλήνιες νίκες. Οδοί προς τιμήν του υπάρχουν επίσης σε Πύλο, Μεσσήνη του ίδιου νομού και Άνω Λιόσια (γειτονιά δρόμων με ονόματα Ελλήνων ολυμπιονικών πλησίον του Σπιτιού της Πάλης), Καλλιθέα, Ηράκλειο & Μ

Μαρούσι της Αττικ ής.

"Κωστής Τσικλητήρας" καλείται ανεπίσημα και το Εθνικό Στάδιο Πύλου, το οποίο στις αρχές του 2012 εμφάνιζε εικόνα εγκατάλειψης από τις αρμόδιες αρχές.^[61]

Το 1968 ιδρύθηκε ο Αθλητικός Όμιλος Πύλου "Ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας", ένας από τους δύο με τον αρχαιότερο Νέστωρ που διατηρούν σήμερα τμήμα ποδοσφαίρου στην πόλη.^[62] Αγωνίζεται στις διοργανώσεις της τοπικής ΕΠΣ Μεσσηνίας και η πρόσφατη συμμετοχή στα ημιτελικά του κυπέλλου Ερασιτεχνών Ελλάδας το 2015,^[63] πρόκειται για τη σημαντικότερη στιγμή της ιστορίας του σε επίπεδο εκτός νομού.

Συμπεριλήφθηκε στη σειρά 5 γραμματοσήμων με τίτλο "Έλληνες Ολυμπιονίκες 1896-1912", την πρώτη αναμνηστική από τα ΕΛΤΑ εν όψει των Ολυμπιακών 2004 στην Αθήνα, όπως και οι Σπύρος Λούης, Αριστείδης Κωνσταντινίδης, Ιωάννης Φωκιανός, Ιωάννης Μητρόπουλος. Όντας μεγαλύτερης ονομαστικής τιμής, το γραμματόσημο με την εικαστική απεικόνιση της δικής του φωτογραφίας τυπώθηκε σε υποπολλαπλάσια ποσότητα των υπολοίπων,^[64] σταδιακά επομένως αποκτά υψηλότερη φιλοτελική αξία. Οι δε ενστάσεις περί του ότι η συγκεκριμένη κυκλοφορία "έχει ιστορικά ατυχήσει με την εξοργιστική παράλειψη" ορισμένων άλλων προσωπικοτήτων του τότε ελληνικού αθλητισμού,^[65] πιθανότατα δεν αφορά στο θριαμβευτή άλτη των 1908 και 1912.

Αεροσκάφος του στόλου της Olympic Air (πρώην Ολυμπιακές Αερογραμμές), φέρει την ονομασία "Κώστας Τσικλητήρας". Πρόκειται για ένα από τα 6 δικινητήρια ελικοφόρα μικρών αποστάσεων τύπου ATR 42-300, με τα υπόλοιπα της κατηγορίας "Φιλόσοφοι της Αρχαίας Ελλάδος και Έλληνες Ολυμπιονίκες" να καλούνται: Πλάτων, Σωκράτης, Αριστοτέλης, Πυθαγόρας και Σπύρος Λούης.

Το κατασκευής 1860 νεοκλασικό διώροφο όπου γεννήθηκε και έζησε έως τα 16½, απέκτησε το 1886 ο πατέρας του Ηρακλής, ενώ το 1898 ολοκληρώθηκε η αγορά των γύρω προσαρτημάτων συνιστώντας ενιαία ιδιοκτησία 750τμ δομημένων και ακάλυπτων χώρων.^[66] Πέντε χρόνια από το θάνατο του άλτη και μήνες προ του πατέρα, ανταλλάχθηκε σε πράξη συμψηφισμού για οικογενειακό δάνειο και χρέη με το μικρότερου εμβαδού διώροφο κατάστημα της Εθνικής Τράπεζας. Εκείνη το χρησιμοποίησε έως το 1955 που "μετέφερε τα Γραφεία της [...] και εγκατέλειψε ασυντήρητο το «σπίτι του Τσικλητήρα»", όπως συνέχισε να καλείται.^[67] Το 1982 χαρακτηρίστηκε "έργο τέχνης χρήζον ειδικής κρατικής προστασίας", από το 1983 η διάσωσή του ήταν η κύρια προτεραιότητα του συλλόγου ΝΑΥΑΡΙΝΟ και το 1984 κηρύχθηκε διατηρητέο με απόφαση του ΥπΧΟΠ Α. Τρίτση. Εντούτοις, η κάτοχος αιτήθηκε κατεδάφιση που απέρριψε μεν η ΥπΠΟ Μ. Μερκούρη,^[68] θορύβησε όμως και ώθησε στη σύσταση Επιτροπής Πρωτοβουλίας Πυλίων το 1987 με αρωγούς μη μέλη του σωματείου, τον ΑΟ Τσικλητήρα και τον ΠΓΣ. Κατά τον εορτασμό του τελευταίου για την 100ετηρίδα από τη γέννηση του αθλητή του, το ευρύ κοινό έλαβε πρώτη φορά γνώση της επιτακτικής ανάγκης συντήρησης του κτηρίου, αλλά μάταια και ενώ ήδη μέσω του τύπου της Καλαμάτας ο Ηλίας Μισιρλής (δικηγόρος, ποιητής, ερευνητής και συγγραφέας) είχε καταθέσει την ιδέα περί δωρεάς του, έστω πώλησης, στο δήμο και μετατροπής ως πολιτιστικού κέντρου ή παραχώρησης στην πολιτεία για μουσείο της ναυμαχίας του Ναβαρίνου (μεσαιωνικό όνομα της Πύλου). Σε μία κίνηση ελιγμού η Εθνική,^[69] ενέκρινε 95 εκατομμύρια δραχμές το 1989 για τις αρχικές εργασίες αναπαλαίωσης, ποσό που ουδέποτε διέθεσε ως πρώτο βήμα της –προγραμματισμένης υποτίθεται από το 1988– επαναστέγασης των τοπικών υπηρεσιών της στο αρχοντικό.

Η αδιαφορία και μη ανταπόκριση της ιδιοκτήτριας στις πριν το 1992 εκκλήσεις για προστασία του, υποχρέωσαν την Επιτροπή σε έναν αγώνα δημοσιοποίησης και συνεχούς επαναφοράς του ζητήματος στα αρμόδια υπουργεία, υφυπουργεία, γραμματείες και νομαρχίες, διευθυντές και αρθρογράφους εφημερίδων μεγάλης κυκλοφορίας, βουλευτές του νομού και από το 1998 την Οργανωτική Επιτροπή ΟΑ - Αθήνα 2004. Στις επιστολές και επισκέψεις της έκανε λόγο τόσο γενικότερα για έλλειψη σεβασμού και ανεκπλήρωτο χρέος προς την ιστορική ευθύνη εκ μέρους της τράπεζας, όσο και ειδικότερα σε μη διαφύλαξη της παράδοσης της ίδιας "από το όνειδος και το άγος της καταστροφής ενός εθνικού Μνημείου" (πόσο μάλλον, όταν είχε ήδη χρηματοδοτήσει ανάπλαση δύο μεγάρων της στο κέντρο της πρωτεύουσας).^[70] Οι ενέργειες εντείνονταν κάθε φορά εν όψει Ολυμπιακών αγώνων (1992, 1996) και του Παγκόσμιου πρωταθλήματος ανοικτού στίβου Αθήνα 1997, ενώ προς το τέλος της δεκαετίας άρχισαν ακόμη να ευαισθητοποιούνται πρόσωπα του αθλητισμού με άρθρα και επιστολές τους (Dr. Wolfgang Decker, Λευτέρης Παπαδόπουλος, παλαίμαχοι αθλητές, Πέτρος Λινάρδος, Γιάννης Θεοδωρακόπουλος). Η αναβίωση από τον ΠΓΣ των αγώνων στίβου Τσικλητήρεια στη μνήμη του άλτη απέφερε δημοσιότητα στην εικόνα εγκατάλειψης της οικίας, μέσω ημερήσιου τύπου και τηλεοπτικού σταθμού με μεγαλομέτοχο τον πρόεδρο του συλλόγου, όπως επίσης η αθλητική διημερίδα Σχολικά Τσικλητήρεια '99 του δήμου Πύλου. Πρόταση της Εθνικής να επιβαρυνθεί ο τελευταίος τις επισκευές και σε αντάλλαγμα να εκμεταλλεύεται το κτήριο για 20 χρόνια, απορρίφθηκε –με έμμεση απειλή μαζικής απόσυρσης καταθέσεων των Πυλίων– υπό το σκεπτικό ότι αφενός ο δήμος ούτε διέθετε τους πόρους, ούτε θα απόσβενε ποτέ τη δαπάνη καθώς εκείνο προορίζεται για χώρος πολιτισμού,^[71] αφετέρου λύσεις μοναδικού σκοπού το κέρδος δεν συνάδουν με τράπεζα που διαφημιζόταν –τότε– ως ο μέγας χορηγός του ελληνικού στίβου (τρεις μήνες αργότερα ο διοικητής της που είχε αυτοπροσώπως υποβάλει την πρόταση, δεξιώθηκε με τον πρωθυπουργό στο μέγαρο Μαξίμου τους 6 νικητές του Παγκόσμιου πρωταθλήματος της Σεβίλης).^[72]

Τελικά το κτήριο αγοράστηκε γύρω στο 2000 από το δήμο Πύλου.^[73] Παρότι μεγάλο τμήμα των μελετών εκπονήθηκε από μηχανικούς με μορφή δωρεάς, η ανεύρεση πόρων καθυστέρησε την υλοποίηση αναστήλωσης, στατικής ενίσχυσης και αποκατάστασης των χώρων του. Πλέον, η Οικία Ολυμπιονίκη Κ. Τσικλητήρα στεγάζει τη βιβλιοθήκη Θοδωρή Βλαχοδημήτρη (μη προσβάσιμη εξαιτίας έλλειψης προσωπικού) και ο α' όροφος έχει παραχωρηθεί για 25ετία στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ώστε να λειτουργεί ως μουσείο.^[74] Από το 2012 φιλοξενεί την προσωρινή επανέκθεση της συλλογής Ρενέ Πυώ^{[νεκρός σύνδεσμος]},^[75] πινάκων και αντικειμένων από την Ελληνική επανάσταση το 1821 με εστίαση στη ναυμαχία του Ναβαρίνου. Στο μέλλον προγραμματίζεται η παρουσίαση σε μόνιμη βάση εκθεμάτων για τη ζωή του Πύλιου άλτη.^[76]

Η αιφνίδια απώλεια του Τσικλητήρα σε ηλικία 24½ χρονών, ενέπνευσε να τον αποχαιρετήσει "με ωραίο ποίημα ο γνωστός και δημοφιλής ποιητής Φ. Πανάς",^[77] ενώ ο Γεώργιος Στρατήγης, καθηγητής του στην Ακαδημία Ρουσσοπούλου και ποιητής του πατριωτικού ενθουσιασμού,^[78] αφιέρωσε στη μνήμη του ωδή με τίτλο "Ο Ολυμπιονίκης" και χαρακτηριστικό τον στίχο:^[18]

Εκτενές τμήμα του έργου είναι ορατό σε πλάγια όψη της βάσης του ανδριάντα στη γενέτειρά του. Ο ΠΓΣ τοποθετεί τον αθλητή του στην απόλυτη κορυφή, όντας:

έπαινος ιδιαίτερης σημασίας όταν ληφθεί υπόψη το προνόμιο ο "σύλλογος των ολυμπιονικών" να έχει αναδείξει συνολικά 16, με 9 από αυτούς στο στίβο.^[79]

Το 1992 ο αθλητικογράφος και συγγραφέας Γιάννης Διακογιάννης, λάτρης και ενδελεχής γνώστης του κλασικού αθλητισμού, τον περιέλαβε μεταξύ των 12 στην ενός αιώνα "Αφρόκρεμα του ελληνικού Στίβου", την οποία κατά τη γνώμη του και σε χρονολογική σειρά συμπλήρωναν –τότε– οι:^[80]

Ο Ελευθέριος Σκιαδάς, δημοσιογράφος, ερευνητής και ισόβιο μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ιστορικών του Ολυμπισμού, στο πόνημά του για την πρώτη 100ετία της νεότερης ελληνικής ολυμπιακής ιστορίας και στα συνοπτικά βιογραφικά σημειώματα –όπου συχνότερα αποφεύγει τα εγκώμια–, καταχωρεί το δικό του με το εισαγωγικό σχόλιο:^[82]

Σύμφωνα με το δημοσιογράφο και παλαίμαχο σκοπευτή Γιώργο Λιβέρη:

Το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού σε μία –υποκειμενική, όμως δυσχερή και αξιόλογη– απόπειρα ανάδειξης των τριών (3) πρωταγωνιστών κάθε διοργάνωσης Ολυμπιακών αγώνων, τον εντάσσει στις τρεις μόλις περιπτώσεις αθλητών από τη χώρα και ως μοναδική που το πέτυχε εκτός συνόρων της. Συγκεκριμένα, το ΙΜΕ κατέληξε στους:

Με την ευκαιρία της γενικευμένης ψηφοφορίας Μεγάλοι Έλληνες τηλεοπτικού σταθμού το 2008, όπου τρεις του αθλητικού τομέα περιέχονται στους 100 πρώτους (Γκάλης #33, Ζαγοράκης #48 και Δήμας #92), σε ιστολόγιο (blog) κατατέθηκε ανώνυμα μία ενδιαφέρουσα άποψη. Το σκεπτικό της στηρίζεται στο ότι αφενός σε ψηφοφορίες τέτοιου χρονικού ορίζοντα ευνοούνται οι περισσότερο ιστοριογραφικά προβεβλημένοι και οι πλέον πρόσφατοι, αφετέρου πως στον αθλητισμό της Ελλάδας γίνεται υπέρ του δέοντος προβολή ορισμένων ομαδικών αθλημάτων και ατομικών διακρίσεων, ενώ παράλληλα το κοινό στερείται αθλητικής παιδείας (χωρίς περαιτέρω διευκρίνιση του όρου). Στη δεδομένη βάση, θεωρείται ότι "θα έπρεπε να είναι" στην 100άδα "μεγαλύτερες μορφές" παραγόντων και αθλητών,^[85] ειδικότερα δε οι Λούης, Τσικλητήρας και ενδεχομένως Πατουλίδου εκ μέρους των τελευταίων.^[86] Πάντως, βασικό επιχείρημα και για τις τρεις περιπτώσεις δεν χρησιμοποιείται τόσο η αγωνιστική τους αξία, όσο αντίστοιχα η δημιουργία ενός θρύλου (ο μη αθλούμενος και φτωχός θριαμβευτής από την Ελλάδα που μέχρι και ο Χίτλερ ήθελε να συναντήσει), ο θάνατος εν καιρώ πολέμου και η χάραξη του δρόμου στις επιτυχίες των τριών-τεσσάρων ακόλουθων Ολυμπιακών αγώνων.

Εξίσου ενδιαφέρον παρουσιάζει, τέλος, η κοινωνιολογική προέκταση που αποδίδει στις παγκόσμιες επιτυχίες του πρώτου θείου του ο Ηρακλής Στ. Τσικλητήρας, τέως αντιπρόεδρος ΣτΕ, προλογίζοντας την εμπλουτισμένη επανέκδοση το 2004 του βιβλίου "Η ιστορική Πύλος και ο ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας" του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Πύλου ΝΑΥΑΡΙΝΟ (για να εορταστεί η 50ετηρίδα δράσης του και παράλληλα οι Ολυμπιακοί της Αθήνας):^[87]

... να σημειώσω πόσο οι ολυμπιακές του νίκες και μάλιστα εκείνη της Στοκχόλμης του 1912, τρεις μήνες πριν από τη μεγάλη Βαλκανική εξόρμηση του έθνους, συνετέλεσαν στην τόνωση της αυτοπεποίθησης του τελευταίου για την νίκη, στο βωμό της οποίας ο ίδιος προσέφερε τον εαυτό του.

Μισό αιώνα από το θάνατο του αθλητή του και με έναρξη το 1963 στο Παναθηναϊκό Στάδιο, ο Πανελλήνιος ΓΣ καθιέρωσε την ετήσια διεξαγωγή αγώνων στίβου ώστε να τιμά τη μνήμη εκείνου.^[88] Τα Τσικλητήρεια έλαβαν αμέσως διεθνή εμβέλεια λόγω συμμετοχής αθλητών από τα Βαλκάνια και την υπόλοιπη Ευρώπη,^[89] με την πάροδο όμως των χρόνων είχαν ανασταλεί. Ο σύλλογος τα αναβίωσε το 1998, εκμεταλλευόμενος συγκυρία που ήθελε τη Διεθνή Ένωση Ομοσπονδιών Κλασικού Αθλητισμού (IAAF) να επιθυμεί αύξηση του πλήθους των αξιόλογων συναντήσεων λίγων ημερών (μίτινγκ) ενδιάμεσα στις σημαντικές διοργανώσεις, τα οποία κάλεσε διεθνή Grand Prix και προωθούσε την εισαγωγή ή αναβάθμισή τους.^[90] Οι επιτυχείς αγώνες του 1998, οδήγησαν την Ένωση σε ομόφωνη ένταξη των Τσικλητηρείων στην κατηγορία II,^[91] από δε το 2003 στην ανώτατη Super Grand Prix που τριετία αργότερα αποτέλεσε τη δεύτερη τάξη "βιτρίνας" –μετά την Golden League– στο καλεντάρι της IAAF.^[92] Υποβιβάστηκαν μία κλίμακα το 2007,^[93] γεγονός πάντως που διαδέχθηκε τελικά η κορυφαία διάκριση του θεσμού, όταν η ετήσια αξιολόγηση ανέδειξε το μίτινγκ ως δεύτερο στα συνολικά 25 των τριών κατηγοριών της IAAF.^[94] Κυριότερη συμβολή είχε η εντυπωσιακή συρροή ενός φίλαθλου κοινού από 35.000 θεατές, αριθμός ρεκόρ μέχρι και την τελευταία φορά διεξαγωγής το 2009 κατόπιν 12 συνεχών. Οι λόγοι αναστολής τους ήταν οικονομικοί εξαιτίας της επερχόμενης ελληνικής κρίσης,^[53] ενώ φέρεται να υπήρξαν και άλλοι πλήρως άσχετοι με τον αθλητισμό.^[95]

Τα αναβιώσαντα Τσικλητήρεια πραγματοποιούνταν υπό τη μορφή ημερίδας κάθε Ιούνιο ή Ιούλιο στο Ολυμπιακό Στάδιο Αθηνών, εκτός των 2003 και 2004 που τα εκεί έργα για τους Ολυμπιακούς υποχρέωσαν σε μετακίνηση στα Τρίκαλα και Ηράκλειο Κρήτης αντίστοιχα.^[96] Οι διαπιστεύσεις αθλητικών δημοσιογράφων διάφορων εθνικοτήτων ξεπέρασαν ενίοτε τις 100,^[97] καθώς στους αγώνες μετείχε η πλειονότητα των πρωταθλητριών και πρωταθλητών Ελλάδας, πλαισιωμένη με δημοφιλή ονόματα του παγκόσμιου στίβου ως αποτέλεσμα του πλήθους και μεγέθους των χορηγιών.^[95] Στις 12 σύγχρονες διοργανώσεις των Τσικλητηρείων σημειώνονταν μόνιμα υψηλότατες επιδόσεις,^[98] με το θεσμό το διάστημα αναβίωσης 1998-2009 να εξελίσσεται σε δεύτερο εγχώριο στην κατάρριψη ελληνικών ρεκόρ στίβου (ανοικτού), έπειτα μόνο από τους Πανελλήνιους αγώνες διαφόρων κατηγοριών. Παρά την αναστολή του, τα εξής συνεχίζουν ακατάρριπτα:^[99]

• έως 30 Απριλίου 2015

Στις καταγραφές των κορυφαίων χρόνων σε επίπεδο κόσμου και βασικά στη μνήμη των Ελλήνων φίλων του κλασικού αθλητισμού, διατηρούνται μεταξύ άλλων:

Ημ/νία (στάδιο)	Αγώνισμα	Αθλήτρια/τής	Γεγονός/επίδοση
17.06.1998 (ΟΑΚΑ)	Δρόμος 100 μ. ανδρών	Άτο Μπόλντον	ισοφάριση ρεκόρ έτους (δικό του) 9,86 (αντίθετος άνεμος -0,4 μ/δ)	σε συνεχόμενα Τσικλητήρεια πέτυχε τις δύο από τις τέσσερις επιδόσεις 9,86 της καριέρας του[100]
16.06.1999 (ΟΑΚΑ)	Δρόμος 100 μ. ανδρών	Άτο Μπόλντον	9,86 (ευνοϊκός άνεμος 0,1 μ/δ)
		Μορίς Γκριν	παγκόσμιο ρεκόρ με 9,79 [101] (ευνοϊκός άνεμος 0,1 μ/δ)	μέγιστη βελτίωση του π.ρ έως τότε και δεύτερη έως σήμερα,[102] με επίδοση που κατατάσσει το Γκριν 7ο ταχύτερο όλων των εποχών (μέχρι Απρίλιο 2015)
	Δρόμος 100 μ. γυναικών	Κατερίνα Θάνου	10,92 (αντίθετος άνεμος -0,9 μ/δ)	3ος χρόνος έτους παρά τον άνεμο,[103] επιβεβαίωσε τη Θάνου (4ος καλύτερος) ως υποψήφια μεταλλίου –αν και μακριά της Τζόουνς– για το Παγκόσμιο πρωτάθλημα στη Σεβίλη, όπου όντως θα αποσπάσει το χάλκινο
14.06.2005 (ΟΑΚΑ)	Δρόμος 100 μ. ανδρών	Ασάφα Πάουελ	παγκόσμιο ρεκόρ με 9,77 [104] (9,768 / ευνοϊκός άνεμος 1,6 μ/δ)	κατάρριψη π.ρ στο ίδιο αγώνισμα μετά 6ετία (δεύτερη μεγαλύτερη περίοδος διατήρησής του από το 1929 και τέταρτη γενικά), για δεύτερη φορά στην ιστορία σε ίδια πόλη (προηγήθηκε η Στοκχόλμη τα 1912 και 1920) και για μοναδική φορά στα πλαίσια του ίδιου θεσμού[105] 00(μέχρι Απρίλιο 2015)
13.07.2008 (ΟΑΚΑ)	Δρόμος 200 μ. ανδρών	Γιουσέιν Μπολτ	19,67	τότε 5ος καλύτερος χρόνος όλων των εποχών,[106] προανήγγειλε κατάρριψη του 12ετούς π.ρ τον ερχόμενο μήνα κατά τους Ολυμπιακούς στο Πεκίνο

• εφημ. «ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ» 8 Σεπτεμβρίου 1949
• "Ταξίδι στη δόξα • Ο ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας", Αντώνης Δελώνης, Εκδόσεις Άγκυρα, Αθήνα 2002, ISBN 960-2348-77-1
• "Η ιστορική Πύλος και ο ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας", Ε.Ν Περδικέας - Χαράλαμπος Μπάλτας (επιμέλεια) - Γιώργος Πουλόπουλος (επίμετρο), Εκπολιτιστικός Σύλλογος Πύλου «ΤΟ ΝΑΥΑΡΙΝΟ» (εκτύπ. Εκδόσεις Δ.Ν Παπαδήμας), Αθήνα 2004, ISBN 960-2064-98-6