Sośnicowice

Sośnicowice
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; barokowy pałac w Sośnicowicach
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	gliwicki
Gmina	Sośnicowice
Prawa miejskie	1506-1742, 1853-1945, od 1996
Burmistrz	Bernard Wilczek
Powierzchnia	11,67 km²
Wysokość	250 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 1875; 160,7 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 32
Kod pocztowy	44-153
Tablice rejestracyjne	SGL
	Położenie na mapie Polski Sośnicowice
	Położenie na mapie województwa śląskiego Sośnicowice
	Położenie na mapie powiatu gliwickiego Sośnicowice
	Położenie na mapie gminy Sośnicowice Sośnicowice
	50°16′20″N 18°31′47″E/50,272222 18,529722
TERC (TERYT)	2405064
SIMC	0221936
	Urząd miejskiul. Rynek 19,; 44-153 Sośnicowice
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Sośnicowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Kieferstädtel^[2], czes. hist. Borovice* ^[3]) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Sośnicowice.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 1715 mieszkańców^[4], co czyni je najmniejszym pod względem zaludnienia miastem województwa śląskiego.

Położenie

Sośnicowice są położone w zachodniej części województwa śląskiego i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP), na Wyżynie Katowickiej w międzyrzeczu Kłodnicy i Bierawki. Historycznie leżą na Górnym Śląsku.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 11,67 km²^[5].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Podział administracyjny

Osiedla

Choryńskowice

Nazwa

Pierwotna nazwa wywodzi się od polskiego określenia drzewa – sosny^[6]. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy zaliczył ją do grupy miejscowości, których nazwy wywodzą się od sosny. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 r. we Wrocławiu wymienia jako wcześniejszą od niemieckiej nazwę miasta w staropolskiej formie Sosniczowice^[6].

Podobny wywód pochodzenia nazwy miejscowości podaje topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 r., który notuje „Der Name der Stadt ist in deutscher Sprache Kieferstadtel, in lateinischer Sprache Sosnicowczca und in polnischer Sosnicowicz. Der Name soll daher entstanden sein, das der platz, wo Kieferstadtel gegrundet und erbaut wurde, mit einem Kieferwald bestanden war.”, czyli w tłumaczeniu na język polski „Nazwa miasta po niemiecku brzmi Kieferstadtel, po łacinie Sosnicowczca i po polsku Sosnicowicz. Nazwa powstała od placu, na którym założono Kieferstadtel gdzie wcześniej stał sosnowy las”^[7]. Do nazwy nawiązuje herb miasta przedstawiający sosnę.

Niemcy początkowo zgermanizowali nazwę na Schosnischowitz, a później dosłownie przetłumaczyli ją z języka polskiego na Kieferstädtel^[6]. W 1295 r. w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymienia w zlatynizowanej formie superiori Sossnessowitz^[8]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Sassincovitium^[9].

Niemieckojęzyczne źródła, z XIX wieku wielokrotnie wymieniają polską nazwę miasta zaraz obok niemieckiej. Opis Prus z 1819 r. notuje dwie nazwy „Kieferstädtel (Sosnizewice)”^[10]. Polską nazwę Sośnicowice w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 r. wymienił górnośląski pisarz i nauczyciel Józef Lompa^[11]. Polską nazwę Sośnicowice i niemiecką Kieferstädtel wymienia w 1896 r. górnośląski pisarz, ksiądz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku^[12]. Na czeskiej mapie Markrabství Moravské a Vévodství Slezské z 1897 widnieje obok nazwy niemieckiej także dawna nazwa czeska Borovice.

11 grudnia 2013 r. w miejscowości ustawiono dwujęzyczne tablice z jej nazwą^[13].

Historia

Wieś Sośnicowice wzmiankowana w 1305 r., założona prawdopodobnie przez księcia opolskiego – Władysława opolskiego. W 1683 r. ordynat Kozłowski witał tu króla Jana III Sobieskiego, zmierzającego na odsiecz Wiednia.

Topograficzny opis Górnego Śląska Felixa Triesta z 1865 r. notuje, że miasto (Weichbild) Kieferstädtel zostało krudowane i założone około 1526 na zlecenie Ferdinanda I Habsburga przez osadników czeskich. Jednak w ciągu lat miejsce języka czeskiego zajęła mowa polska, a w momencie publikacji 1/3 populacji mówiła po niemiecku – „(...) jedoch hat sich die böhmische Sprache nach und nach ganz verloren, an deren Stelle jetzt die polnische Sprache getreten ist; auch wird jetzt schon fast von 1/3 deutsch gesprochen”^[14]. W Sośnicowicach wówczas było 125 domów mieszkalnych, w większości z drewna i kryte gontem.

Według niemieckiego spisu powszechnego w 1910 roku liczba mieszkańców Sośnicowic wynosiła 969 osób, z których 673 zadeklarowało język polski jako ojczysty, a 242 język niemiecki^[15].

W 1919 r. w mieście powstaje komórka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. W ramach plebiscytu w marcu 1921 r. w Sośnicowicach zdecydowana większość, bo 555 głosów opowiedziało się za pozostaniem w Niemczech, a 150 za przyłączeniem do Polski^[15]. W czasie III powstania śląskiego w maju 1921 r. Sośnicowice zostały zdobyte przez 3 batalion Jana Woźniczka. Po podziale Górnego Śląska w 1922 roku gmina pozostała w granicach Niemiec.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Sośnicowic w 2014 r.^[1]:

Zabytki

Kapliczki – zabytkowe kapliczki przydrożne, między innymi św. Jana Nepomucena.
Kościół św. Jakuba Starszego – późnogotycki kościół parafialny z 1447 r., przebudowany w stylu barokowym w latach 1786–1795. Wnętrze barokowe: ołtarz, ambona i rzeźby. Obok kościoła, prawdopodobnie średniowieczny, kamienny krzyż o nieznanej przyczynie fundacji. Hipoteza, że jest to tzw. krzyż pokutny nie ma oparcia w żadnych dowodach i oparta jest wyłącznie na nieuprawnionym, błędnym założeniu, że wszystkie stare kamienne monolitowe krzyże, są krzyżami pokutnymi^[16].
Pałac – późnobarokowy pałac z 1755 r. otoczony parkiem, w miejscu średniowiecznego zamku. Obecnie Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci.
Pomnik – Obelisk – pomnik wzniesiony dla uczczenia pamięci mieszkańców Sośnicowic poległych w walkach o polskość Górnego Śląska w latach 1919–1921.
Układ urbanistyczny – zabytkowy układ urbanistyczny z niewielkim rynkiem i domami z XIX w.
Budynek przy ulicy Raciborskiej 9 o historyzującej, neorenesansowej fasadzie wybudowany w 4. ćwierci XIX wieku. Mieścił niegdyś sklep mięsny, zachowała się jego dekoracyjna ceramika, metalowe wsporniki i haki oraz lampa. Na kafelkach umieszczono wzory geometryczne, na kilku sylwetki zwierząt – dwa razy owcy, raz świni, krowy i byka^[17].

Turystyka

Przez miasto przebiega szlak turystyczny:

– Szlak Sośnicowicki

Edukacja

Przedszkola

Miejskie Przedszkole, ul. Szprynek 3

Szkoły podstawowe

Szkoła podstawowa im. Juliusza Rogera, ul. Gliwicka 21 i ul. Gimnazjalna 6.

Wspólnoty wyznaniowe

W mieście funkcjonuje jedna parafia rzymskokatolicka św. Jakuba.

Komunikacja miejska

Komunikację miejską na terenie miasta organizuje KZK GOP i ZGKiM w Sośnicowicach.

Autobusy

Linia komunikacji miejskiej numer 624^[18] i 924^[19] obsługiwane przez KZK GOP (połączenie z Gliwicami).
Linia komunikacji miejskiej numer 1 i 2 obsługiwane przez ZGKiM w Sośnicowicach (połączenie z miejscowościami gminy).

Transport

Drogowy

Drogi wojewódzkie:

408
919

Autostrady:

A4 E40 (w odległości około 10 km od centrum Sośnicowic, węzeł Ostropa)

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie^[20]:

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Sośnicowicach

Przypisy

↑ ^a ^b Sośnicowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ Kamil Czaiński: O czeskim Śląsku słów więcej niż kilka. 2021-08-06. [dostęp 2023-02-02].
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 czerwca 2011, ISSN 1734-6118 .
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 sierpnia 2011, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20] .
↑ ^a ^b ^c HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 53, OCLC 456751858 (niem.).
↑ Triest 1865 ↓, s. 536.
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 180. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ G. Hassel 1819 ↓, s. 255.
↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 31.
↑ Konstanty Damrot, „Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde”, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
↑ Tablice dwujęzyczne w Sośnicowicach!. vdg.pl, 2013-12-11. [dostęp 2015-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-09)]. (pol. • niem.).
↑ Triest 1865 ↓, s. 537.
↑ ^a ^b StefanS. Dziewulski StefanS., Wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku, Drukarnia i Litografia p. f. „Jan Cotty”, 1922 [dostęp 2021-02-05] .
↑ Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej – historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11–12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32–37, 2010.
↑ Ewa Pokorska: Piękno użyteczne. Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2011, s. 97–98. ISBN 978-83-85871-60-6.
↑ Sośnicowice – wydłużenie linii nr 624.
↑ Autobus zwykły nr 924.
↑ Sośnicowice – Współpraca z zagranicą.

Bibliografia

FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.

Linki zewnętrzne

Serwis internetowy miasta i gminy Sośnicowice
Sośnicowice – Historia
Sośniczowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 89 .
[1]

[populacja2016-1] Sośnicowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[MP-2] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[3] Kamil Czaiński: O czeskim Śląsku słów więcej niż kilka. 2021-08-06. [dostęp 2023-02-02].

[Ludność2010-12-4] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 czerwca 2011, ISSN 1734-6118 .

[5] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 sierpnia 2011, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20] .

[Adamy-6] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 53, OCLC 456751858 (niem.).

[CITEREFTriest1865536-7] Triest 1865 ↓, s. 536.

[8] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.

[9] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 180. ISBN 978-83-910595-2-4.

[CITEREFG._Hassel1819255-10] G. Hassel 1819 ↓, s. 255.

[11] Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 31.

[12] Konstanty Damrot, „Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde”, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.

[13] Tablice dwujęzyczne w Sośnicowicach!. vdg.pl, 2013-12-11. [dostęp 2015-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-09)]. (pol. • niem.).

[CITEREFTriest1865537-14] Triest 1865 ↓, s. 537.

[autonazwa1-15] StefanS. Dziewulski StefanS., Wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku, Drukarnia i Litografia p. f. „Jan Cotty”, 1922 [dostęp 2021-02-05] .

[16] Arkadiusz Dobrzyniecki. Krzyże i kapliczki pokutne ziemi złotoryjskiej – historia pewnego mitu. „Pomniki Dawnego Prawa”. 11–12 (wrzesień-grudzień 2010), s. 32–37, 2010.

[pu-17] Ewa Pokorska: Piękno użyteczne. Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2011, s. 97–98. ISBN 978-83-85871-60-6.

[18] Sośnicowice – wydłużenie linii nr 624.

[19] Autobus zwykły nr 924.

[20] Sośnicowice – Współpraca z zagranicą.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Miasta na prawach powiatu	Bielsko-Biała Bytom Chorzów Częstochowa Dąbrowa Górnicza Gliwice Jastrzębie-Zdrój Jaworzno Katowice Mysłowice Piekary Śląskie Ruda Śląska Rybnik Siemianowice Śląskie Sosnowiec Świętochłowice Tychy Zabrze Żory
Miasta powiatowe	Będzin Bieruń Cieszyn Kłobuck Lubliniec Mikołów Myszków Pszczyna Racibórz Tarnowskie Góry Wodzisław Śląski Zawiercie Żywiec
Miasta gminne	Blachownia Czechowice-Dziedzice Czeladź Czerwionka-Leszczyny Imielin Kalety Kłobuck Knurów Koniecpol Koziegłowy Krzanowice Krzepice Kuźnia Raciborska Lędziny Łaziska Górne Łazy Miasteczko Śląskie Olsztyn Ogrodzieniec Orzesze Pilica Poręba Przyrów Pszów Pyskowice Radlin Radzionków Rydułtowy Siewierz Skoczów Sławków Sośnicowice Strumień Szczekociny Szczyrk Toszek Ustroń Wilamowice Wisła Włodowice Wojkowice Woźniki Żarki

Miasto	Sośnicowice
Wsie	Bargłówka Kozłów Łany Wielkie Rachowice Sierakowice Smolnica Trachy Tworóg Mały
Części miasta	Choryńskowice Kuźniczka
Części wsi	Gajówka Łęg Podlesie Sierakowiczki Wesoła
Kolonie wsi	Nowa Wieś Zamoście

Miasta	Knurów Pyskowice Sośnicowice Toszek
Gminy miejskie	Knurów Pyskowice
Gminy miejsko-wiejskie	Sośnicowice Toszek
Gminy wiejskie	Gierałtowice Pilchowice Rudziniec Wielowieś

Przynależność wojewódzka	woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta (1945–75)	Łabędy (1954–64) Pyskowice Sośnicowice (do 1945) Toszek
Osiedla (1954–72)	Wilcze Gardło (1956–72)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Bojków (Szywałd) (1945–54) Kamieniec (1945–54 i 1973–75) Łabędy (1945–54) Łubie (1945–54) Ostropa (1945–54) Pławniowice (1945–54) Poniszowice (1973–75) Rudziniec (1945–54 i 1973–75) Sośnicowice (1945–54 i 1973–75) Świbie (1945–54) Toszek (Toszek–Wieś) (1945–54 i 1973–75) Tworóg (1945–51 →) Wielowieś (1945–54 i 1973–75) Żernica (1973–75)
Gromady (1954–72)	Bojków (1954–72) Bojszów (1954–72) Brzezinka (1954–72) Czechowice (1954–59) Czekanów (1954–61) Dzierżno (1954–59) Kamieniec (1954–72) Kotulin (1954–72) Łubie (1954–72) Nieborowice (1954–59) Ostropa (1954–72) Paczyna (1954–72) Pawłowice (1954–57) Pilchowice (1954–72) Pisarzowice (1954–57) Pławniowice (1954–72) Poniszowice (1954–72) Rudziniec (1954–72) Rzeczyce (1954–59) Sierakowice (1954–61) Sieroty (1954–57) Sośnicowice (1954–72) Świbie (1954–72) Toszek (1958–72) Trachy (1954–61) Wielowieś (1954–72) Wilcze Gardło (1954–55) Ziemięcice (1954–72) Żernica (1954–72)