Soest

Ten artykuł dotyczy miasta w Niemczech. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Soest

Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Nadrenia Północna-Westfalia
Rejencja	Arnsberg
Powiat	Soest
Prawa miejskie	połowa XII w.
Burmistrz	Eckhard Ruthemeyer
Powierzchnia	85,81 km²
Wysokość	90 m n.p.m.
Populacja (31 grudnia 2013) • liczba ludności • gęstość	46 699[1] 544[1] os./km²
Nr kierunkowy	02921
Kod pocztowy	59494
Tablice rejestracyjne	SO, LP
Położenie na mapie Niemiec Soest
Położenie na mapie Nadrenii Północnej-Westfalii Soest
51°34′N 8°07′E/51,566667 8,116667
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Soest – miasto powiatowe w zachodniej części Niemiec, w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Arnsberg, siedziba powiatu Soest.

Prawa miejskie miejscowość otrzymała w połowie XII wieku – prawa miasta Soest miały wpływ na prawa miejskie nadane Kolonii oraz Lubece i były stosowane na obszarze od Nadrenii do Pogórza Wezerskiego oraz w Westfalii poza Dortmundem^[2]. Rozkwit miasta przypadł na XII–XV wiek dzięki zaangażowaniu w handel z Flandrią, Brabancją i Anglią – Soest był członkiem Hanzy. Do połowy XV wieku pod rządami arcybiskupów Kolonii, w XVII wieku pod panowaniem Brandenburgii, a od 1817 roku część Prus. Pomimo znacznych zniszczeń podczas II wojny światowej, Stare Miasto z zabudowaniami z XII–XV wieku zachowało się w dobrym stanie a ponad 600 budynków znajduje się na liście zabytków.

Soest leży w zachodniej części Niemiec, w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Arnsberg, ok. 50 km na wschód od Dortmundu i ok. 50 km na zachód od Paderborn. Miasto sąsiaduje z gminami: Lippetal, Bad Sassendorf, Möhnesee, Ense, Welver i miastem Werl.

Największa długość miasta w kierunku wschodnio-zachodnim wynosi około 13 km, największa długość w kierunku północno-południowym wynosi około 11,5 km. Najwyższe wzniesienie ma wysokość 219 m n.p.m., natomiast najniższy punkt leży na wysokości 73 m n.p.m.^[3].

Miasto znajduje się w umiarkowanej strefie klimatycznej. Przeciętna temperatura roczna w okresie 1950–81 wynosiła +9,1 °C a średnia roczna ilość opadów 757 mm, a w okresie 1981–2010 przeciętna temperatura roczna wynosiła +9,7 °C, a średnia roczna ilość opadów 827 mm^[3].

W wyniku reformy administracyjnej z 1969 roku, 1 lipca 1969 roku do miasta Soest dołączono 18 gmin, przez co powierzchnia miasta powiększyła się z 28 km² do prawie 86 km² a liczba mieszkańców z 35511 do 40320^[4]. Gminy te wraz z innymi 30 gminami należały w okresie od średniowiecza do 1809 roku do tzw. Soester Börde – obszaru pod rządami miasta Soest.

Soest podzielony jest na 18 dzielnic (Ortsteile)^[3]:

W mieście rozwinął się przemysł spożywczy, maszynowy, elektrotechniczny, drzewny oraz włókienniczy^[5].

Badania archeologiczne potwierdziły osadnictwo na południowy wschód od kolegiaty św. Patroclusa w okresie 5500-5000 p.n.e^[6]. Samo Soest po raz pierwszy wzmiankowane jest w 836 roku jako Villa Sosat^[6], przy okazji raportu z przewozu szczątków św. Wita z Saint-Denis do Corvey^[7]. Do rozwoju Soest przyczynił się szereg czynników: położenie przy szlaku handlowym, tzw. ''Hellweg'', żyzne ziemie regionu Soester Börde oraz handel solą^[8]. Pierwsze wzmianki o salinie w Soest pochodzą z VI wieku i działalność przemysłu solnego z ok. 500 roku została potwierdzona przez badania archeologiczne^[9][6].

W ok. 780 w Soest wzniesiono pierwszy kościół w miejscu obecnego kościoła św. Piotra w ramach polityki chrystianizacji Niemiec północnych prowadzonej przez Karola Wielkiego^[10]. Wraz z rozwojem miasta zrodziła się potrzeba zbudowania większej świątyni i nowy kościół został poświęcony w 1150 roku a dwa lata później kościół odwiedził cesarz Fryderyk I Barbarossa^[6][10].

Soest było pod rządami arcybiskupów Kolonii, którzy w ok. 960-65 roku wznieśli koło kościoła św. Piotra palatium^[6]. W 962 roku arcybiskup Kolonii Bruno I sprowadził do Soest relikwie św. Patroclusa, a w 965 roku w swoim testamencie zapisał 100 funtów w srebrze na fundację świątyni, obecnej kolegiaty św. Patroclusa^[11].

W połowie XII wieku Soest otrzymało prawa miejskie^[2], które najprawdopodobniej wywodziły się z praw stosowanych w Lombardii^[8]. Prawa te miały wpływ na prawa miejskie nadane Kolonii oraz Lubece i były stosowane na obszarze od Nadrenii do Pogórza Wezerskiego oraz w Westfalii poza Dortmundem^[2].

W 1180 roku Soest otoczono nowym 3,5 km murem miejskim z dziesięcioma bramami – powierzchnia miasta zajmowała wówczas 102 ha^[8][6]. Jedynie Kolonia była większym miastem w regionie, a od 1300 roku większe były również Augsburg, Norymberga i Lubeka^[8]. Soest prowadziło handel z wieloma miastami Europy północnej i wschodniej – już w 1150 roku handlowano z Rosją^[8][6]. W 1253 roku Soest wraz z Dortmundem, Münster i Lippstadt zawiązało związek miast, m.in. w celu promowania handlu i stało się jednym z wiodących miast Hanzy^[6]. Od 1300 roku Soest zaczęło pobierać podatki, tzw. Börde od 48 okolicznych wsi^[6].

W 1444 roku Soest rozpoczęło działania na rzecz uniezależnienia się od arcybiskupów Kolonii – doszło do wojny pięcioletniej zakończonej w 1449 roku przyznaniem Soest statusu wolnego miasta w księstwie Kleve^[6]. Soest uniezależniło się od archidiecezji, utraciło jednak powiązania handlowe z Kolonią i swoją silną pozycję – w księstwie Kleve znalazło się na jego peryferiach z dala od ośrodków handlowych. Doprowadziło to gospodarczego upadku miasta^[6].

W połowie XVI wieku w mieście umocniły się ruchy reformacyjne i powstało sześć kościołów ewangelickich^[6]. Po zniszczeniach odniesionych podczas wojny trzydziestoletniej Soest złożyło w 1669 roku hołd księciu brandenburskiemu^[6]. Soest traci swe prawa po tym jak w 1751 roku Fryderyk II Wielki zniósł prawo samodzielności miast^[6]. Zniszczenia wojny siedmioletniej doprowadziły do ostatecznego upadku Soest^[6].

W 1817 roku Soest zostaje miastem powiatowym (niem. Kreisstadt). Wraz z otwarciem linii kolejowej Hamm – Soest – Paderborn w 1850 roku Soest stało się znaczącym ośrodkiem transportowo-przeładunkowym pomiędzy Niemcami zachodnimi i środkowymi^[6].

W 1934 roku, z uwagi na bardzo dobrze zachowana średniowieczną architekturę Soest, historyk sztuki Wilhelm Pinder zaproponował, by całemu miastu nadać status pomnika narodowego^[6]. Podczas II wojny światowej Soest zostało w 2/3 zniszczone – jednak Stare Miasto z zabudowaniami z XII–XV wieku uchowało się w dobrym stanie^[6].

W Soest urodził się paleontolog Karl Torley^[12].

W mieście znajduje się stacja kolejowa Soest.

W wyniki wyborów do rady miejskiej, które odbyły 25 maja 2014 roku, poszczególne partie uzyskały następujące liczbę miejsc:

Tabela pokazuje wszystkie partie i ugrupowania polityczne, które uzyskały przynajmniej 1,95% głosów^{[13][14][15][16][17]}:

Przypisy

¹ Zieloni: 1984 i 1989: Zieloni, od 1994: B’90/Zieloni
² 1989: dodatkowo: REP: 2,8%
³ 2014: dodatkowo: Piraci: 1,94%

Miejscowości partnerskie^[18]:

Wippe w Soest

Pomimo znacznych zniszczeń wojennych, Stare Miasto z zabudowaniami z XII–XV wieku zachowało się w dobrym stanie a ponad 600 budynków znajduje się na liście zabytków^[19].

• romańska kolegiata św. Patroclusa z wieżą z XII wieku^[20]
• kaplica św. Mikołaja z XIII wieku z XV-wiecznym ołtarzem z obrazem św. Mikołaja ze szkoły Konrada von Soesta^[21]
• pozostałości dawnego palatium arcybiskupów kolońskich^[22]
• kościół św. Piotra z XII wieku^[23]
• barokowy ratusz z 1716 roku^[23]
• późnogotycki kościół pielgrzymkowy św. Marii z XIV–XV wieku z XV-wiecznym witrażem Westfälische Abendmahl, przedstawiającym Ostatnią Wieczerzę^[24]

• Archiwum Miasta – zbiory dokumentów historycznych, zawierające m.in. pergamin z krowiej skory, na którym spisano prawa miejskie w XIII wieku i Nequambuch^[21] – księgę z XIV–XV wieku, w której spisano rodzaje kar stosowanych za różne przestępstwa, m.in. opisano karę „huśtawki” za kradzieże z pól i ogrodów (niem. Wippestrafe), stosowaną w Soest w okresie od XIV do XVIII wieku. Przestępca wchodził na położone nad wodą schody, skonstruowane w taki sposób, by pod wpływem ciężaru przechylić się w pewnym momencie jak huśtawka, a znajdujący się na nich człowiek tracił równowagę i wpadał do wody. Obecnie zabawy z użyciem przechylnych schodów odbywają się w ramach święta strzeleckiego, przypadającego w czerwcu w sobotę po dniu św. Jana.
• Burghofmuseum – muzeum regionalne ze zbiorami miedziorytów Heinricha Aldegrevera^[25]
• Muzeum Sztuki Wilhelm-Morgner-Haus – zbiory malarstwa ekspresjonistycznego (1891–1917)^[21], m.in. 60 obrazów i 400 rysunków Wilhelma Morgnera (1891–1917) z Soest oraz prace Christiana Rohlfsa, Otto Modersohna, Emila Noldego, Franza Nölkena i innych^[26]
• Grünsandstein-Museum – muzeum zielonego piaskowca^[21]
• Haus Kükelhaus – muzeum Hugo Kükelhausa (1900–1984) – niemieckiego pedagoga i artysty w jego dawnym domu^[21]
• Museum belgischer Streitkräfte – muzeum poświęcone historii belgijskich garnizonów wojskowych na terenie Niemiec^[21]
• Osthofentor-Museum – muzeum średniowiecznej obronności^[21]

• Od średniowiecza w mieście organizowany jest doroczny festyn Allerheiligenkirmes, który wzmiankowany był po raz pierwszy w 1338 roku^[21]. Słowo Kirmes pochodzi od średnio-wysoko-niemieckiego słowa kirmesse, skrót od Kirchweihmesse, oznaczającego mszę z poświęcenie kościoła. Festyn zaczyna się w pierwszą środę po Wszystkich Świętych i trwa pięć dni^[21].
• Co roku w czerwcu organizowany jest Bördetag.
• W lipcu okoliczni producenci win organizują Winzermarkt.

Lokalne produkty z Soest to: pumpernikiel i Bullenauge^[27].

W Soest znajduje się piekarnia Haverland, założona w 1570 roku przez Jörgena Haverlantha, najstarsza piekarnia produkująca pumpernikiel w Niemczech^[27] i najprawdopodobniej na świecie^[28][29].

Napój alkoholowy Bullenauge powstał w 1964 roku podczas zebrania zarządu ówczesnej mleczarni Hellweg, kiedy to zabrakło Kornu, ale znalazł się likier Mokkalikör, do którego dodano śmietany. Kompozycja ta przypominała oko byka (niem. Bullenauge) – stąd jego nazwa. Bullenauge jest tradycyjnie serwowany podczas festynu Allerheiligenkirmes^[27][30].

• Das Internet-Portal „Westfälische Geschichte”: Soest – Heinrich Aldegrever und die Reformation in der Stadt. [dostęp 2014-11-11]. (niem.).
• Museum belgischer Streitkräfte: strona oficjalna. [dostęp 2014-11-15]. (niem.).
• Haus Kükelhaus: strona oficjalna. [dostęp 2014-11-15]. (niem.).