Kapalı tohumlular
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Kapalı tohumlular | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Çeşitli kapalı tohumlular | |||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||
| |||||||||
| Sinonimler | |||||||||
Kapalı tohumlular, çiçekli bitkiler, anjiyospermler veya bilimsel ismiyle Angiospermae ya da Magnoliophyta; 64 takım, 416 familya ve bilinen yaklaşık 13,000 cins ve 300,000 tür ile kara bitkilerinin en çeşitli grubunu oluştururlar.[4] Açık tohumlu bitkiler gibi kapalı tohumlu bitkiler de tohum üreten bitkilerdir. Çiçeklerinin, tohumlarındaki endospermlerinin ve tohumlarını içeren meyvelerinin özellikleri ile açık tohumlulardan ayrılırlar. Etimolojik olarak anjiyosperm, bir kılıf içinde tohum üreten bir bitki, başka bir deyişle meyve veren bir bitki anlamına gelir. Terim, Yunanca angeion ("kılıf" veya "örtmek") ve sperma ("tohum") kelimelerinden gelir.
Çiçekli bitkilerin ataları, 245 ila 202 milyon yıl önce Triyas Döneminde açık tohumlulardan ayrıldı ve ilk çiçekli bitkiler ~125 milyon yıl öncesine tarihlenmiştir. Kapalı tohumlular, Erken Kretase döneminde yoğun bir şekilde çeşitlendi, 120 milyon yıl önce yaygınlaştı ve 60 ila 100 milyon yıl önce baskın ağaç olarak kozalaklı ağaçların yerini aldı.
Kara bitkileri içindeki en önemli topluluğu, "çiçekli bitkiler" oluşturmaktadır. Yeryüzünün en gelişmiş ve baskın bitkileridir. Morfolojik olarak, ot, çalı gibi değişik biçimleri bulunur. Kapalı tohumluların en belirgin özelliği farklılaşmış çiçekleri ve meyveleridir. Tohum taslakları kapalı bir odacık içinde geliştiği için bu gruba "kapalı tohumlular" denilmiştir. Açık tohumlulardan şu özellikleriyle ayrılırlar:
- Tohum taslakları tek veya çok sayıda meyve yaprağıyla çevrili bir odacık içindedir.
- Sekonder odunlarında trakeidlerle birlikte trakeler de bulunur.
- Çiçekler genellikle hermafrodit olup hem erkek hem dişi organ aynı çiçek üzerinde bulunur.
- Çiçek örtü yaprakları (periant), çanak yaprak (sepal) ve taç yaprak (petal) şeklinde farklılaşmıştır.
- Dişi organda (pistil), ovaryum (yumurtalık), stigma ve stilus gibi farklılaşmış kısımlar bulunur.
Terim bilgisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası bitki bilimsel adlandırma kuralları, familya basamağının üstünde yer alan basamakların adlandırılmasında seçim serbestliği tanır ve bahsi geçen kuralların 16. maddesi, tanımlayıcı ya da içerilen bir cinse bağlı tanıtıcı (jenerik) adlara izin verir. Dolayısıyla, kapalı tohumluların da bölüm olarak adlandırılmasında geçerli olan ve birbirinin yerine kullanılabilen çeşitli bitki bilimsel adlar bulunmaktadır; bunlar şöyle sıralanabilir:
- Tanımlayıcı adlar:
- Angiospermae: "kapalı tohumlular" terimi ile çok yakın anlam benzerliği taşıyan ve tanımlayıcılık açısından en çok tercih edilen ad.
- → terimin İngilizce ve tekil karşılığı olan "angiosperm" için İngilizce kaynak 13 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Anthophyta: Türkçe karşılığı "çiçekli / çiçek açan bitkiler" olan ve tanımlayıcılık açısından ikincil olarak tercih edilen ad.
- → İngilizce Wikipedia'da Angiospermae ve Anthophyta
- Cinse bağlı tanıtıcı ad:
- Magnoliophyta: Fransız doktor ve botanikçi Pierre Magnol'ün (1638-1715) soyadına atıfta bulunarak adlandırılan Magnolia cinsi ve bu cinsin üyesi olduğu Magnoliaceae familyasının adlarından türetilmiş olan ve kapalı tohumluların bilimsel adlandırılmasında çok sık tercih edilen isim.
- → İngilizce Wikipedia'da Angiospermae; "Magnolia" için İngilizce kaynak 20 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kapalı tohumlular, tohumlu bitkilerin iki topluluğundan biridir; diğer topluluğu ise Açık tohumlular oluşturur.
Kapalı tohumluların en çok tür sayısı bulunan familyaları şunlardır:
- Orchidaceae (orkidegiller): yaklaşık 25.000 tür
- Asteraceae ya da Compositae (papatyagiller): yaklaşık 20.000 tür
- Fabaceae ya da Leguminosae (baklagiller): 17,000 tür
- Rubiaceae (kökboyasıgiller): yaklaşık 13,183 tür
- Poaceae ya da Gramineae (buğdaygiller): yaklaşık 9,000 tür
- Euphorbiaceae (sütleğengiller): yaklaşık 5,000 tür
- Malvaceae (ebegümecigiller): yaklaşık 4,300 tür
- Cyperaceae: yaklaşık 4,000 tür
- Araceae (yılanyastığıgiller): yaklaşık 3700 tür
Çiçekli Bitkilerin Kökü Vardır.
Taksonomik çeşitlilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Çiçekli bitki türlerinin sayısının 250.000 ila 400.000 arasında değiştiği tahmin edilmektedir.[5] Buna karşılık, yaklaşık 12.000 karayosunu[6] ve 11.000 pteridofit türü bulunmaktadır.[7] APG sistemi, esas olarak moleküler filogenetik yoluyla familya sayısını belirlemeye çalışmaktadır. APG III 2009'da 415 familya vardı. APG IV 2016'da beş yeni takım (Boraginales, Dilleniales, Icacinales, Metteniusales ve Vahliales) ve bazı yeni familyalar eklenerek toplam 64 örtülü familya takımı ve 416 familya elde edilmiştir.[8] APG sistemi sadece takım seviyesinin üzerindeki gayri resmi grupları tanımasına rağmen, örtülü bitkiler Anthophyta adı verilen (hayvan sınıflandırma sistemlerindeki tür seviyesiyle karşılaştırılabilir) bölüm seviyesinde bir grup olarak kabul edilmeye başlanmıştır.[9]
Çiçekli bitkilerin çeşitliliği eşit olarak dağılmamıştır. Neredeyse tüm türler Eudicotaceae (%75), Unicotaceae (%23) ve Magnoliaceae (%2) kladlarına aittir. Geriye kalan beş klad toplam 250'den biraz fazla tür içerir, yani dokuz familyaya bölünmüş çiçekli bitkilerin çeşitliliğinin %0,1'inden daha azını. APG tanımlarında 166.000'den fazla tür içeren 443 familyadan[10] tür bakımından en zengin 25'i.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cronquist 1960
- ^ Reveal, James L. (2011) [ya da daha sonra]. "Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – M". 27 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2017.
- ^ Takhtajan 1964
- ^ Christenhusz, M. J. M.; Byng, J. W. (2016). "The number of known plants species in the world and its annual increase". Phytotaxa. 261 (3): 201-217. doi:10.11646/phytotaxa.261.3.1. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020.
- ^ "How many species of seed plants are there?". onlinelibrary.wiley.com. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023.
- ^ "Systematics of the Bryophyta (mosses): From molecules to a revised classification". www.researchgate.net. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023.
- ^ "Biology of Plants". books.google.com. 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023.
- ^ "An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV". academic.oup.com. 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023.
- ^ "Angiosperm". www.britannica.com. 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023.
- ^ "Angiosperm phylogeny website". www.mobot.org. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cronquist, Arthur (1 Ekim 1960). "The divisions and classes of plants". The Botanical Review (İngilizce). 26 (4): 425-482. doi:10.1007/BF02940572. ISSN 1874-9372.
- Takhtajan, A. (Haziran 1964). "The Taxa of the Higher Plants Above the Rank of Order". Taxon (İngilizce). 13 (5): 160-164. doi:10.2307/1216134. ISSN 0040-0262. 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Magnoliophyta ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Magnoliophyta ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
| Botaniğin dalları |  | |
|---|---|---|
| Bitkiler | ||
| Bitki kısımları | ||
| Bitki hücreleri | ||
| Bitki yaşam dönemleri | ||
| Bitki taksonomisi | ||
