Yahya

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Başlığın diğer anlamları için Yahya (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Yahya
Yuhanna
Yahya vaaz verirken, Anton Raphael Mengs
Genel
Doğumy. MÖ 10/1[1]
Yahudiye Eyaleti, Roma İmparatorluğu
(günümüzde Güney İsrail)
Ölümy. MS 28/26[2][3][4][5][6]
Maçæus, Peræ, Levant
(günümüzde Batı Şeria)
Ebeveyn(ler)
Dinî
Tanınma nedeni
HareketVaftizm[not 1]
Vaftizm yerinin kazılarda ortaya çıkan kalıntıları, Şeria Nehri, Ürdün

Yahya veya Yuhanna[not 2] (y. MÖ 10 / 1 – MS 30), İsa'nın çağdaşı, Zekeriya'nın ise oğlu olan Yahudi[13][14] din büyüğüydü. Hristiyanlıkta Vaftizci Yahya (יוחנן המטביל‎, romanize: Yohanān HaMatbil) olarak anılır ve aziz kabul edilir. Hristiyanlar tarafından her yıl 24 Haziran'da "Vaftizci Aziz Yuhanna Günü" kutlanır.[15][16][17] Bahá’ílik, Sâbiîlik ve İslam'da ise bir peygamber olarak kabul edilir. Bu durum Yeni Ahit'teki Matta, Markos, Luka ve Yuhanna İncilleri ile Kur'an'da[18] ve Bahá’í metinlerinde teyit edilir.[19]

Leonardo da Vinci tarafından yapılan Vaftizci Yahya tablosu.

Vaftizci Yahya'nın yaşamı, bizzat Yahudi tarihçi Josephus tarafından anlatılır.[20] Yeni Ahit'e göre, Yahya kendisinden daha büyük bir mesiyanik figür öngörür ve inciller, Yahya'yı İsa'nın habercisi veya öncüsü olarak tasvir eder.[21][22][23] Luka İncili'ne göre, İsa'nın akrabasıdır.[24] Sâbiîler Yahya'nın, İsa'nın akrabası olduğuna inanmaz ancak Sâbiîlikte Yihya Yahane olarak geçer ve en büyük peygamber olarak kabul edilir. İslam'a göre Yahya'nın annesi, Meryem'in teyzesidir.[25]

Görüşler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahya'nın hayatı hakkındaki başlıca kaynaklar Yeni Ahit'teki Elçilerin İşleri bölümü ve Yahudi general Yosefus'un, MS 93 yılında yazdığı Antik dönemde Yahudiler (Latince: Antiquitates Judaicae) kitabıdır. Bunların haricinde Kur'an-ı Kerim'de de, Yahya'dan kısaca bahsedilir. Ancak tüm bu kaynakların Yahya'nın hayatını kendi bakış açılarından ele aldıklarını göz önünde bulundurmak gerekir.[26]

Mitolojik bağlantılar / Tarihsel gerçeklik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Olası bir Apkallu kabartması, Ninurta tapınağı

Yunus efsanesinin Sümer panteonunda amfibik tanrılardan insan başlığına eklemlenmiş balık şeklinde vücudu bulunan Oannes’in (Yunanca Jonas) farklı kültür ve zaman dilimlerinde evrilmesi ile oluşturulduğuna inanılmaktadır. Oannes, birden ortaya çıkmış, balık kıyafetli ya da yarı balık yarı insan görüntüye sahip bir abgaldır. Bir erkeğin ayaklarına, kollarına ve kafasına sahiptir, insan gibi konuşur. Yemek yemez. Hem karada hem denizde yaşayan amfibik bir yaratıktır. Oannes daima 7 apkallu ile birlikte iş yapar ve onların lideri durumundadır.[27][28]

Oannes kültü iki farklı isimle, Jonah ve John olarak Tevrat hikâyelerine aktarılır. İddiaya göre bahsedilen isimlerin Kur’andaki karşılığı Yunus ve Yahyadır. Kur’anda mukattaa harfleri arasında geçen ve anlamı bilinmeyen Nun harfi ise Sabienlerde Yahya kültünün sembolüdür.[29]

Hristiyanlıkta

[değiştir | kaynağı değiştir]

İncil'de ismi, Yuhanna (Grekçe: Ιωάννης) olarak geçmektedir. Kendisi, Matta'da şöyle anlatır:

Yahya’nın deve tüyünden giysisi, belinde deri kuşağı vardı. Yediği, çekirge ve yaban balıydı.

Yahya, Filistin Hükümdarı Hirodes Antipa'ın kardeşinin kızı Herodias ile evlenmesini lanetlemiş ve evliliğin geçersiz olduğunu ilan etmiştir. Karısı Herodias'ın isteği üzerine Herod Antipas'ın emriyle kafası kesilerek idam edilmiştir.[30][31][32]

İslam'da

[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğumu, çocukluğu ve şeceresi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Zekeriya Peygamber ve eşi, çocuksuz bir aileydiler. Zekeriya, kendisi vefat ettikten sonra yerine, akrabalarının geçmesinden endişeleniyordu. Bu yüzden, kendisine bir evlat bahşetmesi için Allah'a dua etti.[33] Duasının kabul edildiği kendisine haber verildi.[34] Dünya'ya gelecek olan çocuğuna, daha önce kimseye verilmemiş olan Yahya ismini vermesi emredildi.[35]

Yahya'ya küçük yaşta hikmet verildi. O, çocukluğundan itibaren anne babasına saygılı, yumuşak kalpli, Allah'a derin saygılı, hayır işlerinde yarışan bir insan oldu.[36]

Yahya'nın annesi el-İşbâ ile Meryem Ana'nın annesi Hanne kız kardeştiler. Bu iki kardeşin babasının adı Fakud idi.[37]

Arâisü'l-Mecâlis fî Kısâsi'l-Enbiyâ’da Yahya'nın Şeceresi
  1. İbrahim
  2. İshak
  3. Yakub
  4. Yahuda

    (Yahuda ile İyşa arasında ismi
    bilinmeyen birçok ata)

  1. İyşa
  2. Davud
  1. Süleyman
  2. Rahbeam
  3. Ebya
  4. Asa
  5. Yehşafaz
  1. Şalum
  2. Fahur
  3. Sâdık
  4. Müslim
  5. Süleyman
  1. Davud
  2. Nahşan
  3. Saduk
  4. Müslim
  5. Edi
  1. Berahya
  2. Zekeriya
  3. Yahya[38]
Yahya'nın Şam Ulu Camii'ndeki türbesi

Tebliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahya, peygamberlik yapmaya çocuk yaşta başladı. Yahya'nın peygamberlik için gönderildiği şehir Şam'dır.[39] Yahya ile İsa buluştuğu zaman, İsa otuz yaşında idi.[37] Yahya, onun başını suya daldırdı.[39] Yahya, İsa'nın peygamberliği başladıktan sonra, on iki havari ile birlikte onun elçisi olarak tebliğine devam etti.[40]

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Musa'nın şeriatında yasaklanan fiillerden birisi, yeğenle evlenmekti. İsrailoğullarının hükümdarı Herod Agrippa,[41][42] kardeşinin kızıyla evlenmek istiyordu. Yahya da bunun İncil'de yasaklandığını ve nikâhın imkânsız olduğunu bildirdi. Bu duruma içerleyen kızın annesi, Yahya'nın öldürülmesini istedi. Bunun üzerine Herod Agrippa, Yahya Peygamber'in başını kestirdi. Müslüman geleneğine göre Yahya, Şam'da gömülüdür.

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Batıda "Baptism" olarak bilinen mezhebinin temel öğretilerini oluşturmuştur.
  2. ^ İbranice: יוֹחָנָן‎, romanize: Yohanān; Aramice: ܡܥܡܕܢܐ, Yohanūn; Grekçe: Ἰωάννης, Iōánnēs;[7][8][9] Arapça: يَحِيَّى, Yaḥiyyā;[10][11] Kıptîce: ⲓⲱⲁⲛⲛⲏⲥ[12]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Luke 1:36 indicates that John was born about six months before Jesus, whose birth cannot be dated later than early in 4 AD, L. Morris, "John The Baptist", ed. Geoffrey W Bromiley, The International Standard Bible Encyclopedia, Revised (Wm. B. Eerdmans, 1938–1958), 1108.
  2. ^ Metzger, Bruce Manning (1993). The Oxford Companion to the Bible. Oxford University Press. s. 283. ISBN 9780199743919. Herod beheaded John at Machaerus in 31 or 32 AD. 
  3. ^ Metzger (2004). The Oxford Guide to People & Places of the Bible. Oxford University Press. s. 103. ISBN 9780195176100. 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020. Herod beheaded John at Machaerus in 31 or 32 AD. 
  4. ^ Kokkinos, The Herodian Dynasty, pp. 268, 277.
  5. ^ Lang, Bernhard (2009) International Review of Biblical Studies Brill Academic Pub 9004172548 p. 380 – "33/34 AD Herod Antipas's marriage to Herodias (and beginning of the ministry of Jesus in a sabbatical year); 35 AD – death of John the Baptist"
  6. ^ "born 1st decade BC, Judaea, Palestine, near Jerusalem—died 28–36 AD; feast day June 24"- St. John the Baptist Encyclopædia Britannica online 23 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ "Ορθόδοξος Συναξαριστής :: Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος και Βαπτιστής (Σύλληψη)". Saint.gr. 23 Eylül 2012. 22 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2012. 
  8. ^ "H ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ : Επιτροπές της Ιεράς Συνόδου – Συνοδική Επιτροπή επί της Εκκλησιαστικής Τέχνης και Μουσικής". Ecclesia.gr. 30 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2012. 
  9. ^ παπα Γιώργης Δορμπαράκης (26 Ocak 2012). "ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΝ: Η ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΠΡΟΦΗΤΟΥ, ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (7 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ)". Pgdorbas.blogspot.com. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2012. 
  10. ^ "النبي السابق يوحنا المعمدان". Antioch. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2019. 
  11. ^ "سيرة يوحنا المعمدان ابن زكريا الكاهن". www.thegrace.com. 6 Ekim 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020. 
  12. ^ "يوحنا المعمدان - St-Takla.org". st-takla.org. 2 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020. 
  13. ^ "the Baptist, saint Yahya." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
  14. ^ "John the Baptist." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
  15. ^ Webb, Robert L. (1 Ekim 2006) [1991]. John the Baptizer and Prophet: A Socio-historic Study. Eugene, Oregon: Wipf & Stock Publishers (29 Eylül 2006 tarihinde yayınlandı). ISBN 9781597529860. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020. 
  16. ^ Sykes, Robert Henry (1982). Friend of the Bridegroom: Meditations in the Life of John the Baptizer. Everyday Publications, Inc. ISBN 9780888730527. 4 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2016. 
  17. ^ Mead, G.R.S. Gnostic John the Baptizer: Selections from the Mandaean John-Book. Forgotten Books. ISBN 9781605062105. 4 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2016. 
  18. ^ Kur'an-ı Kerim: En'âm:85, Âl-i İmrân:39, Meryem:7:12– 15
  19. ^ Compilations (1983). Hornby, Helen (Ed.). Lights of Guidance: A Bahá'í Reference File. Bahá'í Publishing Trust, New Delhi, India. s. 475. ISBN 978-81-85091-46-4. 28 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020. 
  20. ^ Flavius Josephus, Antiquities of the Jews 18.5.2
  21. ^ Funk, Robert W. & the Jesus Seminar (1998). The Acts of Jesus: The search for the Authentic Deeds of Jesus. San Francisco: Harper; "John the Baptist" cameo, p. 268
  22. ^ Funk, Robert W. & the Jesus Seminar (1998). The Acts of Jesus: the search for the authentic deeds of Jesus.San Francisco: Harper; "Mark," pp. 51–161.
  23. ^ Meier, John (1994). Mentor, Message, and Miracles (A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus, Vol. 2). 2. Anchor Bible. ISBN 978-0-385-46992-0. 
  24. ^ "Bible Gateway passage: Luke 1:17 - New King James Version". Bible Gateway (İngilizce). 2 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
  25. ^ "YAHYÂ". Kur’an’da adı geçen, İsrâiloğulları’na gönderilen bir peygamber. TDV İslam Ansiklopedisi. 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2020. 
  26. ^ Saint John he Baptist 2 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica. Erişim: 1 Şubat 2015
  27. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021. 
  29. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021. 
  30. ^ Matta 14:1-12
  31. ^ Luk. 9:7-9
  32. ^ Markos, 6:14-29
  33. ^ "Kuran, 3:38". 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2016. 
  34. ^ "Kuran, 3:39". 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2016. 
  35. ^ "Kuran, 19:7". 29 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2016. 
  36. ^ "Kuran, 19/12-14". 22 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2016. 
  37. ^ a b Taberi 1991, s. 848
  38. ^ (Arapça) Ebu İshak Sâlebî, Arâisü'l-Mecâlis fî Kısâsi'l-Enbiya 28 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. s.509-510
  39. ^ a b Taberi 1991, s. 849
  40. ^ Taberi 1991, s. 850
  41. ^ "Yahya Aleyhisselam". 31 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2018. 
  42. ^ Matthew 14:3–12, Mark 6:17–29 and Luke 23:5–12

Bibliyografya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Yahya ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yahya&oldid=33915398" sayfasından alınmıştır