Revolucionarne pesme

Revolucionarne pjesme (takođe radničke pesme^[1], pesme otpora^[2], masovne pjesme^[3] ili budnice^[4]) su političke pjesme koje slave revoluciju i podstiču radničku klasu na otpor. Koriste se za podizanje morala, kao i za političku propagandu ili agitaciju. Među najpoznatijim revolucionarnim pjesmama su "Marseljeza" i "Internacionala".

Pjevanje revolucionarnih pjesama često se smatra demonstrativnom ili revolucionarnom akcijom. Takve pjesme mogu stvoriti solidarnost među nepovezanim zajednicama.^[5] Nije rijedak slučaj da je rad radničkih i kuIturnih društava zabranjivan baš zbog izvođenja revolucionarnih pjesama.^[1]

Neke revolucionarne pjesme pojavile su se spontano; druge su napisali poznati autori, poput Bertolta Brechta.

Prijelomni trenutak masovne revolucionarne poezije u južnih Slavena je 1919. godina, kada se formira Komunistička partija Jugoslavije, čijim djelovanjem se umrežavaju radničke udruge iz svih dijelova zemlje, te radnička kulturno-umjetnička društva prave zajedničke priredbe i međusobno upotpunjuju repertoare.^[6]

Jugoslavenski komunisti su repertoare radničkih priredbi obogatili nizom najnovijih evropskih revolucionarnih ostvarenja.^[6] Oni su u domaći repertoar revolucionarnih pjesama uključili i sledeće pesme: Varšavljanka, Na barykady (Poljska), Koračnica danskih socijalista, Naša je ovo zemlja (prijevod norveške revolucionarne pjesme), Hold the fort (pjesma engleskih i američkih delegata na III Kongresu Kominterne), Drugarska (ruska), Zamučen tjaželoj nevolej, Krasnoe znamja (ruska) itd.^[6]

Međunarodne radničke pesme su u Jugoslaviju dolazile iz više izvora: ^[6]

• Najstarije pesme potječu iz Austrougarske, odakle su došle posredstvom naprednih građana (uglavnom iz Beča i Praga)
• Ruske revolucionarne pjesme donose jugoslavenski komunisti koji su učestvovali u Oktobarskoj revoluciji
• 1920-ih i 1930-ih veliki broj pjesama će prispjeti iz zemalja zapadne Evrope (Njemačke, Austrije), gde je radnički pokret bio jak
• Nakon 1936. godine, jugoslovenski borci donose pesme iz Španije

Djelovanjem aktivista KPJ, distribuirane su prve zbirke međunarodne revolucionarne poezije. Od mnoštva takvih zbirki, posebno su se izdvajale: ^[6]

• Proletaria kantaro, štampana 1924. godine na esperantu u Düsseldorfu-Leipzigu;
• Naša pjesmarica, štampana 1936. godine u Zagrebu;
• Canciones de las brigadas internacionales, štampana u Barceloni 1938. godine
• Krv i život za slobodu – slike iz života i borbe studenata iz Jugoslavije u Španiji, štampana u Barceloni 1938. godine.

Veliki utjecaj imale su i predratne zbirke:

• Mala zbirka odabranih radničkih pesama, štampala Socijalistička knjižara u Beogradu, 1904.
• Radničke pesme i deklamacije, štampala Socijalistička knjižara u Beogradu, 1909.
• Najobičnije radničke pjesme za organizovano i osviješteno radništvo, izašla u Zagrebu 1911.

Tokom narodnooslobodilačkog rata, melodije mnogih revolucionarnih pesama su iskorištene za masovne partizanske pesme (npr. Konjuh planinom, Komandant Sava, Teče Tara).

• Aj Karmela (španska)
• Bandiera rossa (italijanska)
• Bilećanka
• Budi se istok i zapad
• Crveni makovi
• El pueblo unido jamás será vencido
• Hasta siempre, comandante
• Internacionala (himna radničkog pokreta)
• Izmučen robijom teškom
• Kaćuša (ruska)
• Lanci nam se kuju kleti
• Le vkup uboga gmajna (Puntarska)
• Mitrovčanka
• Nabrusimo kose
• No pasaran
• Padaj silo i nepravdo
• Pesma ujedinjenog fronta
• Pjesma radu
• Posmrtni marš proletera
• Varšavljanka (Na barikade)
• Čapajevka

Govoreći o snazi revolucionarne pesme, španski borac, general Kosta Nađ, prenosi upečatljivo iskustvo iz logora za borce intrenacionalnih brigada u Francuskoj:

Više stotina španskih boraca, u logoru, iza višestruko ispletene bodljikave žice, jednom je prilikom primoralo puk francuske vojske i bataljon žandarmerije da ustuknu. Mumlanjem smo izvodili »Internacionalu« i »Marseljezu«, ali toliko snažno, toliko odlučnije od na nas uperenih pušaka, da su puške pale »k nozi«.^[7]

– Kosta Nađ

• Partizanske pesme