Olonho

Olongo (Yakutça: Олоҥхо, Rusça: Олонхо́) - Yakut edebiyatında destan, epik şiir. Olonho veya Olungu olarak da söylenir. Şiir şeklindeki söylencedir.^[1]

Tanım ve Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Olonho anlatıları, Olonhohut adı verilen ve sadece Olonho hikâyeleri anlatan ve bu hikâyeler üzerinde uzmanlaşan halk ozanları tarafından anlatılır.

Kahramanlık destanları, hemen her toplumda destanlar bulunur ve şiir şeklinde olmaları nedeniyle daha çok ilgi çeker ve daha kolay ezberlenirler. Ancak Yakut Olongoları uzunlukları ve kendilerine özgü anlatım yapılarıyla dikkat çeker. “Er Sogotoh”, “Ürüng Uğolan”, “Nurgun Boğotur”, “Abahtay Bergen”, “Kulun Kulustur” gibi Olongolar en önemlileridir. Uzunlukları binlerce hatta onbinlerce mısradan oluşabilir.^[2]

Pekarsky hazırlamış olduğu Yakutça-Rusça sözlükte, Olongo'yu şöyle tanımlar: "Kahramanlık destanı, bahadırların kahramanlığını anan şarkı, vezinli kahramanlık şiiri, masal, uydurma hikâye, tarih, efsane."^[3]

Olongo anlatımı yakut folklorunda merkezi bir yere sahiptir ve buna yönelik anlatı geceleri düzenlenir. 20. Yüzyılın başında bile her Yakut köyünde birkaç tane Olongo anlatıcısının bulunduğu tespit edilmiştir. Bu anlatıcılara Olongosut ve Olonhosut adı verilir. Yakut dilinde destan anlatmak ise Ologolo- veya Olonholo- fiili ile karşılanır. Anlatıcıların becerileri, özellikle oyunculuk ve doğaçlama hitabet sanatına dair olmalıdır. Olongo anlatısı müzik eşliğinde gerçekleştirilebilir. "Nuyurgun Boğotur" Yakut Olongoları içinde en ünlü ve uzun olanıdır, şiir 36 000 dizeden oluşur. Olongolar, 2005 yılında UNESCO'nun "İnsanlığın Sözlü ve Manevi Mirasının Başyapıtları" arasında olduğu kabul edilmiştir.

Olongolorda anlatılan öykülerde üç dünya yer alır: Üst , Orta ve Aşağı dünyalar. Üst dünya tanrıların yurdudur, orta dünya ise insanların yaşadığı kısımdır. Alt dünya ise yeraltıdır. Evrenin ortasında "Aal Luuk Mas" vardır, kökleri Aşağı Dünyaya kadar uzanır. Dalları ise göğe, tanrıların yurduna kadar yükselir.