Dębowiec (województwo podkarpackie)

Dębowiec
	wieś
	; Rynek
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jasielski
Gmina	Dębowiec
Liczba ludności (2023)	2299
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-220
Tablice rejestracyjne	RJS
SIMC	0348134
	Położenie na mapie gminy Dębowiec Dębowiec
	Położenie na mapie Polski Dębowiec
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Dębowiec
	Położenie na mapie powiatu jasielskiego Dębowiec
	49°40′58″N 21°27′38″E/49,682778 21,460556
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dębowiec – wieś w Polsce, znajdująca się na Pogórzu Jasielskim, administracyjnie położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Dębowiec^[4]. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską przed 1349 rokiem, zdegradowany w 1896 roku^[5].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dębowiec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Integralne części wsi Dębowiec^[6]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0348140	Brody	część wsi
0348157	Dąbrówka	część wsi
0348186	Kopaniny	część wsi
0348163	Pod Bajdami	część wsi
0348170	Syzma	część wsi

Historia

Na przełomie XI i XII wieku istniała w Dębowcu osada typu wiejskiego. W XIII wieku Dębowiec był już prawdopodobnie miastem królewskim na prawie polskim.

Urząd Gminy
Piekarnia
Szkoła

15 sierpnia 1349 roku król Kazimierz Wielki aktem lokacyjnym przeniósł Dębowiec jako miasto królewskie z prawa polskiego na prawo magdeburskie. Pierwszym wójtem dziedzicznym mianował król Mikołaja z Bakowa^[7].

Z miejscowością związany był Marcin z Wrocimowic (ur. w ? -zm. 1442) – polski rycerz herbu Półkozic, starosta łowicki. Jako chorąży krakowski wziął udział w bitwie pod Grunwaldem, gdzie niósł do boju naczelną chorągiew polską.

Jako komisarz królewski Marcin badał m.in. stosunki własnościowe na przedmieściach Krosna. Był posłem Władysława Jagiełły do papieża. Osiedlił się w Krośnieńskiem. W 1430 roku został właścicielem Dębowca. Miał syna o tym samym imieniu, podpisującego się również z Wrocimowic, a czasem – z Dębowca. Marcin z Dębowca jako młody rycerz z otoczenia króla Władysława Warneńczyka wybrał się z drużyną z Dębowca pod Warnę. Pod koniec bitwy pod Warną w 1444 roku dostał się do niewoli tureckiej, w której przebywał ok. 20 lat. Po powrocie z niewoli król Kazimierz Jagiellończyk nadał mu godność pisarza generalnego ziemi krakowskiej, a potem stolnika krakowskiego. Zmarł zapewne w swoich posiadłościach w Dębowcu w 1502 roku. Miał dwóch synów: Piotra i Jana, którzy pisali się z Dębowca oraz córkę Zofię, żonę Jana Rożena z Kęsnej^{[potrzebny przypis]}.

Rynek
Zabytkowa "Szpitalka"
Pomnik Mickiewicza

W 1605 roku orszak weselny Maryny Mniszech, (po zawartym, z przebywającym wtedy w Moskwie carem Dymitrem Samozwańcem, ślubie per procura - w Krakowie 22 września 1605 roku), zatrzymał się w Dębowcu, gdzie przebywała matka carowej^{[potrzebny przypis]}.

Pan Jordan Hermolaus przywiózł do Samoklęsk porwaną z rodzinnego Dębowca w 1629 roku pannę Eufrozynę Mniszchównę, córkę wojewody sandomierskiego Jerzego Mniszcha, siostrę Maryny, carycy moskiewskiej. Ponieważ porwana nie zapomniała wziąć ze sobą srebra i garderoby, przeto sąd na skargę rodziny skazał ją za pomoc w porwaniu, na utratę połowy posagu^{[czy to ważne?]}^{[potrzebny przypis]}.

W latach 1768–1772 toczyli tu walki Konfederaci barscy.

20 lipca 1777 roku starosta dębowiecki hr. Maksymilian Zborowski herbu Jastrzębiec wykupił dobra dębowieckie od rządu austriackiego. Dębowiec stał się miastem prywatnym. W rękach rodziny Zborowskich pozostał do 1861 roku, kiedy to majątek nabył Józef Zubrzycki. Potem kolejno właścicielami Dębowca byli w 1871 roku Antoni Zubrzycki, w 1875 Mieczysław Jordan Stojowski i w 1876 hr. Florian Ziemiałkowski, którego żona Helena doprowadziła do pierwszej w Galicji parcelacji całego majątku. Ostatnią jego część, park z dworem o powierzchni 3,88 ha zakupili 13 sierpnia 1910 roku Saletyni.

W Dębowcu znajduje się klasztor Saletynów i Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej^[8].

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego^[9].

Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła z lat 1838–1848;
dom nr 91 (d. 202) z 1 poł. XIX wieku;
dom, tzw. Dom Ubogich nr 93 z 1876 roku.

Osoby związane z miejscowością

Zygmunt Męski – proboszcz parafii św. Bartłomieja Apostoła do 1923 roku oraz zasłużony działacz społeczny w Dębowcu^[10].
Stanisław Pawłowski – polski geograf, rektor Uniwersytetu Poznańskiego, członek PAU.
Lucyna Smok – polska malarka, nauczycielka i działaczka społeczna (pochodząca z Dębowca i z nim związana^[11])

Religia

W miejscowości ma swoją siedzibę parafia św. Bartłomieja Apostoła, należąca do dekanatu Dębowiec, diecezji rzeszowskiej. W Dębowcu znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej.

Kościół parafialny św. Bartłomieja
Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej
Cmentarz wojenny nr 18

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 23664
↑ Ludność gminy Dębowiec wg stanu na 02.01.2024 r.. debowiec.pl. [dostęp 2024-09-24].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 223 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 28-29.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Piotr Jamioł Historia Dębowca, Kraków 2009, str. 31-36
↑ Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej w Dębowcu. [dostęp 2019-12-19].
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .
↑ Zygmunt Męski. smdebowiec.pl. [dostęp 2017-01-03].
↑ Malarska służba siostry Lucyny [online], Apostolstwo Rodziny Saletyńskiej [dostęp 2023-03-06] (pol.).

Bibliografia

PiotrP. Jamioł PiotrP., Historia Dębowca, Kraków: Stowarzyszenie Miłośników Dębowca i Okolicy, 2009, ISBN 978-83-7631-080-0, OCLC 751442095 .
Piotr Jamioł: Kalendarium ważniejszych wydarzeń z dziejów Dębowca. smdebowiec.pl. [dostęp 2017-01-03].

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Dębowiec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 26 .
Historia na serwerze Pomoerium. pomoerium.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-18)].
Historia Żydów w Dębowcu na portalu Wirtualny Sztetl
PiotrP. Jamioł PiotrP., Historia Dębowca, Kraków: Stowarzyszenie Miłośników Dębowca i Okolicy, 2009 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 23664

[ludnosc-2] Ludność gminy Dębowiec wg stanu na 02.01.2024 r.. debowiec.pl. [dostęp 2024-09-24].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 223 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[5] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 28-29.

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[s31-36-7] Piotr Jamioł Historia Dębowca, Kraków 2009, str. 31-36

[8] Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej w Dębowcu. [dostęp 2019-12-19].

[9] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

[10] Zygmunt Męski. smdebowiec.pl. [dostęp 2017-01-03].

[:4-11] Malarska służba siostry Lucyny [online], Apostolstwo Rodziny Saletyńskiej [dostęp 2023-03-06] (pol.).

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Wsie	Cieklin Dębowiec Dobrynia Duląbka Dzielec Folusz Łazy Dębowieckie Majscowa Pagórek Radość Wola Cieklińska Wola Dębowiecka Zarzecze
Części wsi	Brody Dąbrówka Dydówka Mastejówka Pasterniki Pod Bajdami Podlas Rzeki Skała Syzma Zagórze
Przysiółki wsi	Józefów Kopaniny

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)