Krasnobród

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Krasnobród (ujednoznacznienie).

Krasnobród

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Plac Siekluckiego w centrum Krasnobrodu
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	zamojski
Gmina	Krasnobród
Prawa miejskie	1572-1869, od 1994
Burmistrz	Kazimierz Misztal[1]
Powierzchnia	6,99[2] km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	3101[3] 443,6 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 84
Kod pocztowy	22-440
Tablice rejestracyjne	LZA
Położenie na mapie Polski Krasnobród
Położenie na mapie województwa lubelskiego Krasnobród
Położenie na mapie powiatu zamojskiego Krasnobród
Położenie na mapie gminy Krasnobród Krasnobród
50°32′41″N 23°12′55″E/50,544722 23,215278
TERC (TERYT)	0620044
SIMC	0891281
Urząd miejski ul. 3 Maja 36 22-440 Krasnobród
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Krasnobród – miasto w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, nad Wieprzem, na terenie Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Krasnobród. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Krasnobród liczył 3101 mieszkańców^[3].

Położone historycznie w dawnej ziemi chełmskiej^[4]. Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1572 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim^[5].

Prawa miejskie posiadał do 1869 roku, przywrócone 30 grudnia 1994 r.^[6]

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zamojskiego.

Krasnobród to lokalny ośrodek usługowy, uzdrowiskowy i popularny ośrodek turystyczno-wypoczynkowy na Roztoczu Środkowym. Latem najpopularniejszą formą wypoczynku jest plażowanie i kąpiel w zalewie położonym nad rzeką Wieprz.

Atrakcyjny punkt widokowy w mieście to położony dość wysoko kamieniołom, na północ od zalewu, gdzie od niedawna znajduje się niewielka wieża (baszta).

Wśród zabytków znajduje się tu pałac Leszczyńskich z XVII–XIX w. W tym zespole pałacowo-parkowym funkcjonuje Sanatorium Rehabilitacyjne dla Dzieci im. Janusza Korczaka (osiedle Podzamek), gdzie leczone są choroby górnych dróg oddechowych oraz schorzenia narządów ruchu.

Pierwszymi znanymi właścicielami Krasnobrodu byli Lipscy. W ciągu wieków zmieniali się właściciele miejscowości: Leszczyńscy, Zamoyscy, Tarnowscy, Jackowscy, a od 1880 r. Fudakowscy. Z powodu dużego oddalenia od głównych szlaków handlowych oraz nieurodzajnych, piaszczystych gleb nigdy nie stanowił dużego i zamożnego ośrodka miejskiego^[7].

Do czasów II wojny światowej, struktura etniczno-wyznaniowa miasta była zróżnicowana. W 2 poł. XIX w. społeczność współtworzyli głównie Polacy (katolicy) oraz Żydzi, którzy zaczęli się osiedlać już w 2 poł. XVI w. Niewielki odsetek ludności miasta i okolicznych miejscowości stanowili Rusini^[8].

Parafia rzymskokatolicka została erygowana prawdopodobnie w II poł. XVI wieku. W 1595 r. świątynię parafialną przejęli kalwini na skutek przejścia na to wyznanie właścicieli miasta, Leszczyńskich. W 1647 r. miejscowość przeszła na własność Zamoyskich i sytuacja religijna uległa zmianie. W miejscu objawień Matki Bożej, w latach: 1648-64, postawiono kościół. Wojewoda sandomierski Jan Zamoyski, 23 listopada 1664 r., wystawił dokument będący podstawą do założenia klasztoru dominikańskiego w Krasnobrodzie.

Miasto mocno ucierpiało w czasie powstania Chmielnickiego. W drugiej połowie XVII w. Krasnobród kilkakrotnie plądrowali Tatarzy. Podczas jednego z najazdów miejscowość spłonęła, a wraz z nią okazały kościół drewniany. W 1763 r. król August III na nowo nadał Krasnobrodowi prawa miejskie.

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. Krasnobród wszedł w skład zaboru austriackiego, a w 1809 r. do departamentu lubelskiego Księstwa Warszawskiego. Po kongresie wiedeńskim wszedł w skład obwodu zamojskiego Królestwa Polskiego.

24 marca 1863 pod miastem miała miejsce bitwa oddziałów Marcina Borelowskiego z wojskiem rosyjskim mjr Ogalina. Upamiętnia ten fakt Pomnik Powstańców Styczniowych, znajdujący się na miejscowym cmentarzu. Za udział w powstaniu Krasnobród utracił prawa miejskie.

Na przełomie XVIII i XIX w. Krasnobród stał się ośrodkiem garncarstwa i meblarstwa. Produkowano tu gonty, kafle porcelanowe, patyczki do zapałek oraz tzw. „skrzynie krasnobrodzkie”. Pod koniec XIX w. Krasnobród stał się znany dzięki jednemu z pierwszych w Europie sanatoriów przeciwgruźliczych, założonemu przez dr Alfreda Rose, w którym gruźlicę leczono kumysem, jednakże brak dobrych połączeń komunikacyjnych przyczynił się do upadku placówki.

Podczas I wojny światowej, w czerwcu 1915 roku, bili się tu Rosjanie z Austriakami. Polegli żołnierze spoczywają na miejscowym cmentarzu.

 Osobny artykuł: Bitwa pod Krasnobrodem (1939).

W kampanii wrześniowej miejsce potyczek cofających się armii polskich z Niemcami. Na miejscowym cmentarzu leży 500 poległych żołnierzy polskich. W zabudowaniach klasztoru mieścił się szpital dla żołnierzy polskich i niemieckich. 23 września 1939 miała tu miejsce szarża 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich podpułkownika Stachlewskiego, którzy w okolicy Kaplicy „Na Wodzie” stoczyli zwycięską bitwę z kawalerią niemiecką, opanowując miasteczko (to prawdopodobnie arena ostatniej bitwy między oddziałami konnymi w historii II wojny światowej). Przez pewien czas Krasnobród był okupowany przez wojska sowieckie.

Podczas okupacji okolica była terenem działań oddziałów partyzanckich AK i BCh. Działał tu również oddział Gwardii Ludowej im. Kotowskiego składający się w większości ze zbiegłych z obozów jenieckich żołnierzy radzieckich. Oddział dowodzony był przez Michaiła Atamanowa ps. „Miszka Tatar”. Oddział ten 16 maja 1943 roku zaatakował tartak w Krasnobrodzie i zniszczył stację kolejową^[9]. Krasnobród został spacyfikowany w lutym i marcu 1943^[10] a wysiedlony przez Niemców 5 lipca 1943 roku. Miejscowa ludność żydowska została wymordowana w 1942 roku^[11], bądź też wcześniej uciekła do ZSRR. Krasnobród został zdobyty przez Armię Czerwoną 22 VII 1944 roku.

 Osobny artykuł: Pacyfikacja wsi Podklasztor.

W wyniku zniszczeń wojennych oraz rozwoju cywilizacyjnego nie zachował się dawny układ urbanistyczny miasteczka z drewnianą zabudową (charakterystyczne były podcienia).

W Krasnobrodzie większość mieszkańców jest wyznania rzymskokatolickiego; istnieją dwie parafie:

• Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny
• Zesłania Ducha Świętego.

Pod koniec XVI w. i w pierwszej połowie XVII w. funkcjonował w Krasnobrodzie zbór kalwiński (w latach 1595, 1638, 1642 i 1647 odbyły się tu nawet synody). Teren gminy zamieszkiwali dawniej również unici (przed zawarciem unii brzeskiej byli to wyznawcy prawosławia), którzy posiadali swoje świątynie. Po kasacie unii założono parafie prawosławne, zmuszając grekokatolików do powrotu do tego wyznania. Prawosławni zamieszkiwali ten teren głównie do I wojny światowej (krasnobrodzka cerkiew została rozebrana)^[12]. Jednakże do II wojny światowej w miasteczku przeważała ludność żydowska^[13] (synagoga i cmentarz uległy zniszczeniu, pozostał natomiast dawny budynek mykwy).

Krasnobród to ponadregionalny ośrodek kultu religijnego. We wschodniej części miasta, w Podklasztorze, znajduje się barokowy zespół klasztorny dominikanów. W zabudowaniach klasztoru mieści się Muzeum Wsi Krasnobrodzkiej, w którym zgromadzone są eksponaty będące odzwierciedleniem rzemiosł takich jak: garncarstwo, gontarstwo oraz meblarstwo (wyrób skrzyń krasnobrodzkich).

Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wybudowany w latach 1690–1699 wraz z klasztorem został ufundowany przez Marysieńkę Sobieską jako wotum wdzięczności za uzdrowienie. Wewnątrz kościoła znajdują się m.in.: XVIII-wieczna chrzcielnica, barokowa ambona w kształcie wazy oraz główny ołtarz wykonany przez Jana Mauchera w latach 1774–1776. Kościół od 300 lat jest znanym ośrodkiem kultu maryjnego, odwiedzanym przez liczne rzesze pielgrzymów. Szczególną czcią cieszy się Obraz Matki Bożej Krasnobrodzkiej. Tradycją stały się międzynarodowe letnie koncerty organowe w Sanktuarium Maryjnym.

Kapliczka „Na Wodzie”

Znajdują się tu również małe, drewniane kapliczki, m.in. „Kaplica na Wodzie” koło kościoła pw. Nawiedzenia NMP, przy której wypływa woda słynąca z uzdrawiania, oraz kaplica św. Rocha, otoczona lasami na terenie rezerwatu „Święty Roch” w Krasnobrodzkim Parku Krajobrazowym, jaki obejmuje okolice miasta.

Ważniejsze uroczystości religijne: odpust Matki Bożej Jagodnej (1 i 2 lipca), MB Zielnej (15 sierpnia), Św. Rocha (pierwsza niedziela po 15 sierpnia), MB Siewnej (8 września), MB Różańcowej (pierwsza niedziela października) oraz Dożynki Diecezjalne (wrzesień).

Igros Krasnobród

Pełna nazwa	Miejsko-Gminny Klub Sportowy Igros Krasnobród
Barwy	żółto-czerwone
Data założenia	1966
Państwo	Polska
Adres	ul. Wczasowa 26, 22-440 Krasnobród
Prezes	Michał Mękal
Trener	Marcin Nowosad
Strona internetowa

W Krasnobrodzie funkcjonuje Miejsko-Gminny Klub Sportowy Igros Krasnobród – amatorski klub piłkarski, założony w 1966 roku. Obecnie drużyna seniorów gra w [IV liga (grupa lubelska)]. Igros rozgrywa mecze na Miejskim Stadionie w Krasnobrodzie, o pojemności 2000 widzów, znajdującym się przy ul. Wczasowej.

• Barokowy kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny
• Dawny klasztor Dominikanów
• Muzeum Sztuki Sakralnej
• Muzeum Wieńców Dożynkowych
• Ptaszarnia
• Pałac Leszczyńskich
• Kamieniołom z basztą widokową
• Stary cmentarz żydowski
• Nowy cmentarz żydowski
• Kaplice „Na Wodzie” i św. Rocha
• Rezerwat przyrody Święty Roch
• Park linowy

• 1854 – Wawrzyniec Nowacki^[14]
• 1995–1998 – Kazimierz Mielnicki
• 1998–2006 – Marek Pasieczny
• 2006–2010 – Janusz Oś
• 2010–2014 – Wiesław Chmielowiec
• od 2014 – Kazimierz Misztal

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Krasnobrodem.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Krasnobrodzie.

• Piramida wieku mieszkańców Krasnobrodu w 2014 roku^[15].

• Obraz Matki Bożej Krasnobrodzkiej
• Synagoga w Krasnobrodzie
• Krasnobrodzki Park Krajobrazowy
• Sanatorium Dziecięce im. Janusza Korczaka w Krasnobrodzie
• Podzamek
• Dukat krasnobrodzki
• Józefów Roztoczański (stacja kolejowa)
• Zagóra (Krasnobród)

• Izabela Juchniewicz, Krasnobród, Kraków 2002.
• Mieczysław Kościński, Znani i nieznani. Szkice z przeszłości Krasnobrodu, Lublin 2002; Krasnobród dawnych lat. Opowieści i wspomnienia, Lublin 2003; Z gliny ulepione. Dzieje krasnobrodzkiego garncarstwa, Lublin 2004; Za bramą ciszy. Na krasnobrodzkich cmentarzach, Lublin 2005; Dawny Krasnobród – ludzie, domy, ulice, Lublin 2006; Dominikanie w Krasnobrodzie (1664-1864), z dziejów kościoła i klasztoru, Lublin 2008.
• Teresa Kozłowska-Szczęsna, Krzysztof Błażejczyk, Barbara Krawczyk, Bioklimat Krasnobrodu, Warszawa 2001.
• JózefJ. Niedźwiedź JózefJ., Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość: Oficyna Wydawnicza Kresy, 2003, s. 243–245, ISBN 83-906745-7-2, OCLC 836903923 .
• Edward Słoniewski, Wędrówki po Ziemi Krasnobrodzkiej, Krasnobród 1998.
• Zofia Tyrka, Jan Rodzik, Krasnobród, mała monografia miasta, Lublin 1998.

• Krasnobród – oficjalna strona
• Krasnobród, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 634 .
• Krasnobród. Kraina pachnąca żywicą. Przewodnik. it.krasnobrod.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]., krasnobrod.pl
• 74 rocznica pacyfikacji Krasnobrodu przez Niemców, krasnobrod.net.pl
• Krasnobród, roztoczewita.pl