Inowłódz

Inowłódz
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Kościół pw. św. Idziego
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	tomaszowski
Gmina	Inowłódz
Data założenia	X wiek
Prawa miejskie	1370–1870, od 2024
Burmistrz	Bogdan Kącki
Powierzchnia	15,6626 km²
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 829; 52,93 os./km²
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	97-215
Tablice rejestracyjne	ETM
	Położenie na mapie Polski Inowłódz
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Inowłódz
	Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego Inowłódz
	Położenie na mapie gminy Inowłódz Inowłódz
	51°31′37″N 20°13′17″E/51,526944 20,221389
TERC (TERYT)	1016054
SIMC	0540989
	Urząd miejskiul. Spalska 2; 97-215 Inowłódz
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	BIP

Inowłódz – miasto w Polsce, położone w Dolinie Białobrzeskiej, w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Inowłódz^[4]. Inowłódz znajduje się w historycznej ziemi łęczyckiej. Leży nad rzeką Pilicą. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 48 oraz Łódzka Magistrala Rowerowa (odcinek W–E).

Inowłódz uzyskał lokację miejską przed 1370 rokiem^[5]. W końcu XVI wieku był miastem królewskim w tenucie inowłodzkiej w powiecie brzezińskim województwa łęczyckiego^[6]. Został pozbawiony praw miejskich 31 maja 1870 i włączony do gminy Lubochnia w powiecie rawskim^[7]. W latach 1924–1954 siedziba nowej wiejskiej gminy Inowłódz^[8], 1954–1972 gromady Inowłódz^[9], a od 1973 reaktywowanej gminy Inowłódz^[10]. W latach 1975–1998 należał administracyjnie do województwa piotrkowskiego, od 1999 w powiecie tomaszowskim w województwie łódzkim. 1 stycznia 2024 odzyskał status miasta^[1].

Historia

Osada w miejscu obecnego Inowłodza istniała w X wieku. Inowłódz jest wzmiankowany w dokumencie z 1145, z którego wynika, że już wówczas istniał w miejscowości kościół (ob. kościół filialny pw. św. Idziego), ufundowany przez Władysława Hermana w 1086^[11]. Prawa miejskie otrzymał w połowie XIV wieku od króla Kazimierza Wielkiego, wówczas to wzniesiono również zamek inowłodzki, mający bronić północnej granicy Małopolski oraz strzec brodu na rzece Pilicy^[12].

Inowłódz pełnił wówczas funkcję ważnego grodu granicznego – usytuowany był na lewym brzegu Pilicy, jako centralny gród regionu, który określono mianem „cypla inowłodzkiego”, pomiędzy północno-zachodnim Sandomierskim i Mazowszem Rawskim. Co do przynależności terytorialnej inowłodzkiego mediewiści są odmiennych zdań. Teza o przynależności do Mazowsza wydaje się prawdopodobna tylko dla okresu zmian w połowie XI w. Od połowy XII w. powstała zależność od stolicy łęczyckiej. Inowłódz, wraz z okolicznymi miejscowościami: Glinnik, Małecz, Lubochnia, Glina, Sadykierz i Wola Małecka, Rzeczyca (Tarnowska), znalazł się w obrębie księstwa łęczyckiego prawdopodobnie już za czasów Kazimierza I Kujawskiego^[13]^[14].

Miejscowy zamek do połowy XVII wieku był rezydencją kasztelanii inowłodzkiej. W 1655 podczas potopu wojska Stefana Czarnieckiego pokonały w bitwie pod Inowłodzem wojska szwedzkie. Inowłódz aż do czasu rozbiorów był miastem królewskim. Prawa miejskie utracił w wyniku represji po powstaniu styczniowym w 1870. Niedługo potem nastąpił rozwój miejscowości, związany z odkryciem właściwości leczniczych wód mineralnych – źródła żelaziste, wapniowo-magnezowe, borowiny oraz miejscowego mikroklimatu. Podjęto próbę utworzenia uzdrowiska. Ponowny rozwój przerwała jednak I wojna światowa.

Zabytki

Kościół filialny pw. św. Idziego z XII wieku;
Ruiny zamku Kazimierza Wielkiego z XIV wieku;
Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z XVI wieku;
Synagoga z XIX wieku.
Cmentarz żydowski w Inowłodzu

Ludzie związani z Inowłodzem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Inowłodzu.

Inowłódz w filmie

Inowłódz i okolice służyły jako plener dla polskich filmów i seriali, m.in.:

Popioły (1965, reż. Andrzej Wajda),
Czterej pancerni i pies (1966–1970, reż. Konrad Nałęcki),
Pan Wołodyjowski (1969, reż. Jerzy Hoffman),
Jak rozpętałem drugą wojnę światową (1969, reż. Tadeusz Chmielewski),
Bolesław Śmiały (1971, reż. Witold Lesiewicz),
Hubal (1973, reż. Bohdan Poręba),
Najważniejszy dzień życia – odc. 3: Strzał (1974, reż. Sylwester Szyszko),
Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982, reż. Janusz Majewski),
Przyłbice i kaptury (1985, reż. Marek Piestrak),
Sławna jak Sarajewo (1987, reż. Janusz Kidawa),
Kanclerz (1989, reż. Ryszard Ber),
Korona królów (2018, reż. Wojciech Pacyna)^[15].

Przypisy

↑ ^a ^b Dz.U. 2023 poz. 1472.
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 365 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34–35.
↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 65.
↑ Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77)
↑ Dz.U. z 1924 r. nr , poz. 16
↑ Uchwała Nr 37/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu rawskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).
↑ Inowłódz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, Tom III, s. 292.
↑ Jerzy Augustyniak, Zamek w Inowłodzu, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Łodzi, Łódź 1992.
↑ JacekJ. Ladorucki JacekJ., TomaszT. Stolarczyk TomaszT., O potrzebie stworzenia Słownika biograficznego ziemi łęczyckiej. Ogólne zasady opracowania kompendium i jego znaczenie dla regionu (rozdział: Dzieje ziemi łęczyckiej i jej granice), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum.”, 1/2 (22/23), 2016, 117-129 (cytowana informacja: s. 120) [zarchiwizowane] .
↑ RyszardR. Rosin RyszardR., Rozwój polityczno-terytorialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego do przełomu XIV i XV w., „Rocznik Łódzki”, 14 (17), 1970, s. 277–304 .
↑ Korona królów w bazie filmpolski.pl

Bibliografia

Jerzy Augustyniak, Zamek w Inowłodzu, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Łodzi, Łódź 1992.

Linki zewnętrzne

Lokalny Portal Informacyjny Nasz Inowłódz
Portal Gminy Inowłódz
Historia Żydów w Inowłodzu na portalu Wirtualny Sztetl
O źródłach leczniczych w Inowłodzu na stronie Państwowego Instytutu Geologicznego Oddział Świętokrzyski
Artykuł o Inowłodzu na turystyka.gazeta.pl. turystyka.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-02)].
Inowłódź, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 292 .
Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona

[dziennikdwacztery-1] Dz.U. 2023 poz. 1472.

[nsp-2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 365 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[5] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34–35.

[6] Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 65.

[7] Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77)

[8] Dz.U. z 1924 r. nr , poz. 16

[9] Uchwała Nr 37/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu rawskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)

[10] Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).

[11] Inowłódz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, Tom III, s. 292.

[12] Jerzy Augustyniak, Zamek w Inowłodzu, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Łodzi, Łódź 1992.

[:5-13] JacekJ. Ladorucki JacekJ., TomaszT. Stolarczyk TomaszT., O potrzebie stworzenia Słownika biograficznego ziemi łęczyckiej. Ogólne zasady opracowania kompendium i jego znaczenie dla regionu (rozdział: Dzieje ziemi łęczyckiej i jej granice), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum.”, 1/2 (22/23), 2016, 117-129 (cytowana informacja: s. 120) [zarchiwizowane] .

[:03-14] RyszardR. Rosin RyszardR., Rozwój polityczno-terytorialny Łęczyckiego, Sieradzkiego i Wieluńskiego do przełomu XIV i XV w., „Rocznik Łódzki”, 14 (17), 1970, s. 277–304 .

[15] Korona królów w bazie filmpolski.pl

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Miasto	Inowłódz
Wsie	Brzustów Dąbrowa Królowa Wola Liciążna Poświętne Teofilów Zakościele Żądłowice
Osady	Konewka Spała
Części miasta	Gaszek Wytoka
Części wsi	Borki Brzustów-Kolonia Górki Gródki Leśnictwo Wzgórze

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Miasta	Inowłódz Tomaszów Mazowiecki Ujazd
Gminy miejskie	Tomaszów Mazowiecki
Gminy miejsko-wiejskie	Inowłódz Ujazd
Gminy wiejskie	Będków Budziszewice Czerniewice Lubochnia Rokiciny Rzeczyca Tomaszów Mazowiecki Żelechlinek

Przynależność wojewódzka	woj. warszawskie (KP) (1816–1837, 1863) gubernia mazowiecka (1837–1844) gubernia warszawska (1845–1867) gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Biała (Rawska) (do 1870 i od 1925) Inowłódz (do 1870) Nowe Miasto (nad Pilicą) (do 1870 i od 1916) Rawa (Mazowiecka)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała Rawska (191?–25) Biała Rawska (od 1973) Boguszyce (18??–1954) Budziszewice (do 1954) Byliny (do 18??) Cielądz (od 1973) Czerniewice Gortatowice (do 1954) Góra (do 1954) Inowłódz (od 1924) Lubania (do 1954) Lubochnia Marianów (do 1954) Niwna (1953–54) Nowe Miasto nad Pilicą (od 1973) Rawa Mazowiecka (od 1973) Regnów (do 1954) Rzeczyca Sadkowice (od 1973) Stara Wieś (do 1954) Wałowice (do 1953) Żelechlin (do 1953) Żelechlinek (od 1953)
Gromady (1954–72)	Babsk (1954–72) Biała (1959–72) Bieliny (1954–68) Boguszyce (1954–72) Budziszewice (1954–72) Bukowiec (1954–57) Chrząszczewek (1954–58) Cielądz (1954–72) Czerniewice (1954–72) Dziurdzioły (1960–68) Glinnik (1954–68) Gortatowice (1954–72) Inowłódz (1954–72) Julianów (1954–61) Kaleń (1954–72) Kłopoczyn (1954–58) Komorów (1954–59) Królowa Wola (1954–57) Krzemienica (1954–72) Kurzeszyn (1954–72) Lewin (1954–61) Lubania (1954–72) Lubochnia (1954–72) Lubocz (1954–59) Naropna (1954–59) Niwna (1954–61) Ossowice (1954–59) Pobiedna (1954–72) Podkonice Duże (1954–59) Porady Górne (1954–58) Rawa Mazowiecka (1959–72) Regnów (1954–72) Rosocha (1956–57) Rzeczyca (1954–72) Sacin (1954–56) Sadkowice (1954–72) Sadykierz (1954–68) Stara Wieś (1954–72) Tarnowska Wola (1954–58) Teklin (1954–60) Teodozjów (1954–58) Węgrzynowice (1954–59) Wielka Wola (1954–59) Wilkowice (1954–68) Wola Chojnata (1954–57) Wólka Lesiewska (1954–58) Żdżarki (1954–57) Żdżary (1954–72) Żelechlinek (1954–72)