Argentinosaurus
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Argentinosaurus | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 İskelet rekonstrüksiyonu | |||||||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||||||||||
| †A. huinculensis Bonaparte & Coria, 1993 | |||||||||||||||||||||||
Argentinosaurus ("Arjantin kertenkelesi"), Geç Kretase döneminde Güney Amerika'da yaşamış bir sauropod dinozor cinsi. Bilinen en büyük dinozorlardan biridir.
Keşif ve adlandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
Argentinosaurus, 1987 yılında Guillermo Heredia adında bir çiftçi tarafından Neuquén eyaletindeki çiftlik arazisinde keşfedilen titanosaurid bir dinozor cinsidir. Bu fosiller Heredia tarafından ilk önce taşlaşmış kütük sanıldı. Örnek fosil parçalı ve eksiktir; birkaç kaburga, sağrı ve sırt omurlarının bir bölümü, uyluk kemiği ve kaval kemiğinden oluşur. 1993 yılında paleontologlar J. Bonaparte ve R. Coria tarafından fosil kalıntılar tanımlandı. Cins adı, Arjantin'in Latince adı argentum ile Antik Yunanca kertenkele anlamına gelen sauros sözcüklerinden oluşur. Tür adı huinculensis ise fosilin bulunduğu yerleşim birimine atıfta bulunur.[1]
Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]
Boyut[değiştir | kaynağı değiştir]
Argentinosaurus'un boyutlarını belirlemek, canlının fosilinin eksik olmasından ötürü zor olsa da yeryüzünde yaşamış en büyük canlılar arasındaydı. Bu sorunu aşmak için daha tam iskelete sahip ufak akrabalarının kalıntılarıyla Argentinosaurus'unkiler karşılaştırıldı. Bu dev canlının kaval kemiği, uyluk kemiği ve gövde omurları üzerinden beden boyutları kestirilmeye çalışıldı.
1994 yılında Gregory S. Paul tarafından 30-35 metre uzunluğunda bir Argentinosaurus rekonstrüksiyonu yapıldı.[2] Aynı yıl J. Bonaparte ve R. Coria, hayvanın gövde uzunluğunun 7 metre, arka bacağının 4,5 metre ve toplam uzunluğunun da 30 metreyi bulabildiğini tahmin etti.[3] Kenneth Carpenter tarafından daha tam bir iskeleti olan Saltasaurus baz alınarak karşılaştırmalı analizle Argentinosaurus'un 30 metre uzunluğa sahip olduğu kestirildi.[4]
Argentinosaurus'un kütlesi için de çalışmalar yapılmıştır. Gregory S. Paul'ün tahmini 80-100 ton arasına denk gelirken, Mazzetta ve ark. ise 60-88 ton aralığını verir.[5]
Uzuvlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Argentinosaurus'un tam bir uyluk kemiğinin yaklaşık 2,5 metre uzunluğa sahip olduğu düşünüldü. Uyluk kemiği en kesiti çevresi en dar yerinde 1,18 metre uzunluktadır. Holotip örneğin, kaval kemiği de 1,55 metre uzunluktadır.[6]
Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
González Riga ve ark. (2019) Argentinosaurus'un Lognkosauria ait olduğunu buldu; bu grubun Titanosauria içerisinde Rinconsauria ile beraber Colossosauria adını verdikleri daha büyük bir klad oluşturdukları saptandı.[7]
| Colossosauria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleobiyoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Argentinosaurus ve diğer sauropodların dev boyutlarının pek çok etkenin kombinasyonuyla olanaklı duruma geldiği düşünüldü. Uzun boyunlarının olması ve çiğnemeye gerek duymamaları sayesinde hızlı ve verimli beslenmeleri, çok sayıda yavru üreterek popülasyonu tazeleme özelliği ve hızlı büyüme bu etkenlere dahildir. Dev boyutun birtakım avantajları da vardır, özellikle avcı dinozorlara karşı kesin bir caydırıcılık ve besinleri etkili ve uzun süreli sindirip yeterli enerji çıkarmak için bolca yer olması sayılabilir.[8]
Sauropodların büyüme hızları da çalışmalara konu olmuştur. Argentinosaurus'un büyüme hızının yüksek olsa da günümüzdeki deniz memelilerinin büyüme hızlarından düşük olduğu tahmin edilmektedir. Örneğin mavi balina 66,00 kg/gün'lük büyüme oranıyla Argentinosaurus'un 55,638 kg/gün'lük oranını aşmaktadır.[9]
Dev boyutlarıyla ünlü sauropodların hareket şekilleri ve hızları da bilimsel alanda çalışılan konulardandır. Manchester Üniversitesi'nden bir ekip bilgisayar modelleri kullanarak bu dev canlının yürüme hızını belirlediler. Yaklaşık olarak 7,2 km/h hızla hareket ettiği belirlendi.[10] Özellikle titanosaurların büyük kütlelerinin hayvanların hareket yeteneklerine önemli kısıtlamalar getirdiği çalışmalarda gösterildi, örnek olarak eklem hareket açısı, iskelet yapısı gibi anatomik noktalarda bu gözlendi. Argentinosaurus'tan daha büyük kara hayvanları yaşamış olabilir, ama bu ancak beden yapılarındaki belli evrimsel değişiklikler yapılırsa olanaklı olabilirdi.[11]
Paleoekoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Argentinosaurus Arjantin'in Neuquén eyaletinde keşfedildi. Fosiller, Neuquén Grubu içindeki Río Limay altgrubu Huincul formasyonu içinde bulundu. Huincul formasyonu sarımsı ve yeşilimsi, ince-orta daneli kumtaşlarından oluşur ki bir bölümü tüflüdür.[12] Bu çökeller, örgülü akarsu yapılarını temsil etmektedir.[13] Mapusaurus, Skorpiovenator ve Aoniraptor gibi dinozorlarla ve Neosuchia grubundan timsahlarla yan yana yaşamışlardır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Prothero, Donald R. (2015). The story of life in 25 fossils : tales of intrepid fossil hunters and the wonders of evolution. New York: COLUMBIA UNIVERSITY PRESS. ss. 79-82.
- ^ Paul, Gregory. "Big Sauropods-Really, Really Big Sauropods" (PDF). gspauldino.com/. The science and art of Gregory S. Paul. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Appenzeller, Tim. "Argentine Dlnos Vie.:for HeavyWeight Titles" (PDF). gspauldino.com/. Research News. 22 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Carpenter, Kenneth. "BIGGEST OF THE BIG: A CRITICAL RE-EVALUATION OF THE MEGA-SAUROPOD AMPHICOELIAS FRAGILLIMUS COPE, 1878" (PDF). www.gardenparkdinos.com. . New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023.
- ^ MAZZETTA, GERARDO V.; CHRISTIANSEN, PER; FARINA, RICHARD A. "Giants and Bizarres: Body Size of Some Southern South American Cretaceous Dinosaurs" (PDF). www.miketaylor.org.uk/. Historical Biology. 25 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Gregory, Paul. "DETERMINING THE LARGEST KNOWN LAND ANIMAL: A CRITICAL COMPARISON OF DIFFERING METHODS FOR RESTORING THE VOLUME AND MASS OF EXTINCT ANIMALS" (PDF). ANNALS OF CARNEGIE MUSEUM. ANNALS OF CARNEGIE MUSEUM. 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ RIGA, BERNARDO J. GONZÁLEZ; LAMANNA, MATTHEW C.; OTERO, ALEJANDRO; ORTIZ DAVID, LEONARDO D.; KELLNER, ALEXANDER W.A.; IBIRICU, LUCIO M. "An overview of the appendicular skeletal anatomy of South American titanosaurian sauropods, with definition of a newly recognized clade". www.scielo.br/. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 17 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Sander, P. Martin; ve diğerleri. "Biology of the sauropod dinosaurs: the evolution of gigantism". www.ncbi.nlm.nih.gov/. National Library of Medicine. 20 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Brett-Surman, M. K.; Holtz, Thomas R.; Farlow, James O. (2012). The Complete Dinosaur. Indiana: Indiana University Press. s. 528. ISBN 978-0-253-00849-7.
- ^ Editors, Editors. "Scientists digitally reconstruct giant steps taken by dinosaurs". www.manchester.ac.uk/. The University of Manchester. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2023.
- ^ Sellers, William İrvin; Margetts, Lee; Coria, Rodolfo Anibal; Manning, Phillip Lars. "March of the Titans: The Locomotor Capabilities of Sauropod Dinosaurs". www.ncbi.nlm.nih.gov/. National Library of Medicine. 2 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2023.
- ^ Leanza, Hector A.; Apesteguia, Sebastian; Novasc, Fernando E.; de la Fuente, Marcelo S. "Cretaceous terrestrial beds from the Neuque´n Basin(Argentina) and their tetrapod assemblages". www.researchgate.com. Researchgate. 17 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Rainoldi, Ana Laura. "Mineral reactions associated with hydrocarbon paleomigration in the Huincul High, Neuquen Basin, Argentina". www.researchgate.com. Researchgate. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Fernbank.edu -Atlanta14 Nisan 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Argentinosaurus12 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Argentinosaurus Data