Sınır Tanımayan Doktorlar

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sınır Tanımayan Doktorlar
Kuruluş20 Aralık 1971
TürSivil toplum kuruluşu
MerkezCenevre, İsviçre
Hizmet bölgesiDünya geneli
Bütçe€1,066 milyon (2014)
Gönüllü34,146
Resmî sitewww.msf.org

Médecins Sans Frontières (Fransızca telaffuz: [medsɛ̃ sɑ̃ fʁɔ̃tjɛʁ]) (Türkçe: Sınır Tanımayan Doktorlar veya Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü), savaş ve doğal afetler dolayısıyla zarar görmüş bölgelerde çalışan; gelişmekte olan ülkelerdeki endemik hastalıklara karşı projeler üreten, tarafsızlık prensibini benimsemiş, insani yardım amaçlı ve Nobel Barış Ödülü almış bir sivil toplum kuruluşudur. Fransa'da kurulmuştur ancak günümüzde merkezi Cenevre, İsviçre' dedir.[1] Dünyanın çoğu yerinde orijinal Fransızca ismini veya MSF kısaltmasını kullanan kuruluş, Türkiye'de daha çok "Sınır Tanımayan Doktorlar" olarak anılır. 2015 yılında, bünyesindeki 30.000'den fazla doktor, hemşire, tıbbi elemanlar, ulaşım uzmanları, su ve sağlık alanında uzmanlaşmış mühendisleri, yöneticileri ve gönüllüleriyle birlikte, 70'ten fazla ülkeye tıbbi destek ve hizmet sağlamıştır.[2] Özel bağışlar, kuruluşun gelirlerinin %89'unu oluştururken; geri kalan kısım hükûmetlerin ve şirketlerin yardımlarından sağlanır. Organizasyonun yıllık bütçesi yaklaşık olarak 1,066 milyon euro'dur.[3]

Organizasyon, ihtiyacı olan her insanın, ulusal sınırlardan bağımsız olarak; ırk, din, mezhep veya politik mensubiyet ayrımı gözetmeksizin sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı olduğuna inanan, küçük bir grup Fransız doktor ve gazeteci tarafından 1971 yılında Nijerya İç Savaşı sonrasında kurulmuştur.[4]

MSF'in çalışma prensipleri "the Charter",[5]"Chantilly Prensipleri" ve "La Mancha Antlaşması"na[6] dayanmaktadır.

MSF'in, faaliyet kararlarının büyük ölçüde birbirinden bağımsız olarak verildiği 5 farklı operasyon merkezi (Amsterdam, Barselona-Atina, Brüksel, Cenevre ve Paris) bulunur. Ortak ilkeler ve çekirdek mevzular, MSF'in 24 ayrı ulusal ofisinin temsil edildiği Uluslararası Konsey tarafından düzenlenir. Uluslararası Konsey, Uluslararası Ofis'in bulunduğu Cenevre, İsviçre'de toplanır. Operasyon merkezlerinin dünya çapındaki ortak aktiviteleri burada, Uluslararası Ofis'te koordine edilir.

MSF, 70 kadar ülkede aktif çalışarak; buralarda korumasız ve hassas durumdaki yerel halka sağlık hizmetleri ve tıbbi eğitim desteği sağlamaktadır. Aynı zamanda, sıklıkla, anlaşmazlık bulunan Çeçenistan ve Filistin[7] gibi bölgeler için politik sorumluluk çağrısı yapmaktadır. Kuruluşundan bu yana geçen zaman içerisinde, yalnızca bir defaya mahsus olmak üzere, 1994 Ruanda Soykırımı sırasında askeri müdahale çağrısında bulunmuştur. MSF herhangi bir politik, dini veya ekonomik güce bağlı olmaksızın; bağımsız olarak çalışmakta ve faaliyet göstermektedir.

MSF, "Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi"ne genel danışmanlık statüsüne sahip kuruluşlardan biridir. Mensuplarının akut kriz durumlarında tıbbi hizmet sağlamak amacıyla sürdürdüğü çabaları ve potansiyel hastalıklar konusunda uluslararası bilinci artırması dolayısıyla; 1999 yılında Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmüştür.[8] O dönemde organizasyonun başkanı olan James Orbinski, MSF adına ödülü kabul etmiştir. Bunun öncesinde, 1996 yılında "Seul Barış Ödülü"ne[9] ve 1991 yılında İspanya'da verilen "Asturias Prensliği Ödülü"ne layık görülmüştür. 1 Ekim 2013'ten bu yana, MSF Uluslararası Başkanı Joanne Liu'dur.

Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF), "Yeryüzü Doktorları" (Doctors Worldwide) ile karıştırılmamalıdır. İki organizasyon birbirinden farklıdır. Bununla beraber, MSF, orijinal ismi ile tanındığı bölgelerde "Médecins du Monde" (Doctors of the World) ile karıştırılmaktadır. MdM, MSF 'ten bir grup mensup tarafından kurulmuştur ancak MdM tamamen bağımsız işleyen bir sivil toplum kuruluşudur ve günümüzde MSF ile hiçbir bağlantısı bulunmamaktadır.

Türkçeye de çevrilen İnsancıl Hukuk Sözlüğü (ISBN 975-05-0097-0), kuruluşça tasarlanmış ve üye doktorlardan Françoise Boucher-Saulnier tarafından hazırlanmıştır.

2014 yılında, European Speedster Assembly, 'Sınır Tanımayan Doktorlar'a $717.000 katkıda bulunmuştur.[10]

Türkiye'de Sınır Tanımayan Doktorlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

MSF, Türkiye'de onlarca yıldır akut kriz durumlarından ve doğal afetlerden etkilenen insanlara hizmet sunmaktadır. MSF, mülteci akınlarında, depremlerde ve ülke içinde herhangi bir olayda siviller yerinden edildiğinde, topluma ve yetkililere yardım etmiştir.

1991 yılında, Türkiye-Irak sınırından ülkeye giren çok sayıda Iraklı mültecinin durumuna müdahale etmiştir. 1992 Erzincan depreminde afet bölgesine yardım ekiplerini göndermiştir.[11] 1995 yılında yerinden edilen Diyarbakırlı aileler için öncelikli sağlık hizmetlerini düzenlemiştir. Aynı yılın ekim ayında, 1995 Dinar Depremi'nde ekipleriyle beraber deprem mağdurları için çalışmıştır. Bir yıl sonra, Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV) ile beraber zor durumdaki Esenyurtlular için, sağlık hizmetlerini başlatmıştır. 1997 yılında, İstanbul Boğazköy'de yerinden edilen nüfus için bir yardım projesi başlatmıştır.

1998 yılının haziran ayında, 1998 Adana-Ceyhan Depremi sonrasında afet bölgesinde yardım sunulmuştur. Aynı yıl, yine TOHAV ile beraber Adana-Gülbahçe'de bir sağlık kliniği işletilmeye başlatılmıştır.

1999 Gölcük Depremi'nde[12] de MSF; TOHAV ve Uluslararası Nefroloji Birliği Renal Afet Yardım Gücü (ISN)[13] ekipleri ile beraber çalışmıştır. Kasım ayındaki ikinci Marmara Depremi'nde limitli ve kısa dönemlik bir müdahale organize edilmiştir. Düzce'de MSF'in desteğiyle TOHAV'ın düzenlediği bir ruh sağlığı kliniği kurulmuştur.

Şubat 2002'de yine TOHAV ile beraber Afyon Depremi sonrası yardım projesi düzenlenmiştir. Aynı yıl, ülke içinde yaşayanların yerinden edilmesi durumu; İstanbul ve Adana'da büyük boyutlara ulaştığında, öncelikli sağlık projeleri sonlandırılmıştır. 2003 Bingöl Depremi'nde MSF ve TOHAV yine beraber çalışmıştır.

2011 şubat ayında, MSF; İstanbul'daki kayıtlı olmayan göçmen faaliyetleri için Helsinki Yurttaşlar Derneği'nin Mülteci Savunma ve Destek Programı'nı desteklemeye başlamıştır. Aynı zamanda, Ekim 2011 Van Depremi'nden sonra Hayata Destek Derneği (Support to Life) ile beraber, Van çevresindeki kırsal alanlarda deprem mağduru nüfusa sığınma ve ruh sağlığı hizmetleri sağlamıştır.

2012 ortasında, MSF, Suriye için tıbbi yardım sunan sınır ötesi faaliyetlerine başlamıştır.[14] O zamandan beri MSF; yüzden fazla tıbbi ekibe destek sunmakta ve İdlip ve Halep'te üç hastane işletmektedir. 2013'te Suriyeli mülteciler için Hayata Destek Derneği'nin Kilis'te başlattığı geçici sağlık hizmetleri merkezi için destek de verilmiştir.

2014'te Suruç'ta yaşanan mülteci sorununa yardımcı olmak için; ruh sağlığı, bebek ve anne sağlığı merkezi ile beraber su ve sağlık hizmetleri faaliyetleri IBC ve Hayata Destek Derneği tarafından düzenlenmiştir. MSF finansal ve teknik olarak bu faaliyetlere destek sağlamıştır.

MSF, Türkiye'deki toplumsal organizasyonların çalışmalarını desteklemeye devam etmektedir. Suriyeli mülteci kadınlar ve çocuklar için Kilis'te açılan bir operasyon sonrası bakım merkezi ve Gaziantep'te bir çocuk bakım merkezi ile çalışmalarını sürdürmektedir.

2015 yılının haziran ayında, Türkiye hükûmeti tarafından MSF'e, Suriye İç Savaşı'ndan etkilenen nüfusa yardım sağlama ve asistanlık etme yetkisi verilmiştir.

2016 yılının temmuz ayında yaşanan başarısız darbe girişimi sonrası MSF Türkiye'deki operasyon faaliyetlerini İçişleri kararı ile durdurmak zorunda kalmıştır. Sahada MSF adı altında olmasa da başka Sivil Toplum Kuruluşlarına maddi destek sağlayarak projelere destek olmaktadır.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Biafra

[değiştir | kaynağı değiştir]
Nijerya İç Savaşı sırasında beslenme yetersizliği görülen bir çocuk.

1967-1970 arasında devam eden Nijerya İç Savaşı sırasında, Nijerya Ordusu ulusun yeni bağımsızlık kazanmış güneydoğu bölgesi olan Biafra'yı kuşattı. Bu sırada, Fransa Biafralıları destekleyen tek büyük ülkeydi. Birleşik Krallık, Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri Nijerya hükûmeti tarafında yer almıştı ve kuşatılan bölgenin içerisindeki durum bilinmiyordu. Belli bir sayıdaki Fransız doktorlar, Fransa Kızıl Haçı ile beraber, Biafra'daki hastanelerde ve beslenme merkezlerinde çalışmaya gönüllü oldu. (Organizasyonun önde gelen kurucularından biri olan Fransız Bernard Kouchner, yıllar sonra farklı dönemlerde Fransa Sağlık Bakanı ve Fransa Dışişleri Bakanı olmuştur.)

Gönüllüler, bölgeye girdikten sonra; Biafralı sağlık çalışanları ve hastaneleri ile beraber, Nijerya Ordusu'nun saldırılarına hedef oldu. Burada gönüllüler, sivil halkın öldürülmesine ve kuşatma bölgesinin ardında açlıktan ölüme terk edilmesine tanık oldular. Bu doktorlar, Nijerya Hükûmeti'ni ve Kızıl Haç'ı bu duruma açıkça tepkisiz kalması nedeniyle eleştirdiler. Bu duruma bakılarak, politik, etnik ya da dini herhangi bir sınırlamayı kabul etmeyen yeni bir insani yardım organizasyonunun kurulması; ve bu organizasyonun önceliğinin mağdurların refahı olması gerektiği sonucuna ulaşıldı.

1971 Kuruluş

[değiştir | kaynağı değiştir]

Biafra'da çalışmış olan doktorlar tarafından 1970'te kurulan Acil Vakalar Tıbbi ve Cerrahi Müdahale Grubu, orijinal adıyla "The Groupe d'Intervention Médicale et Chirurgicale en Urgence" ; tarafsız bir biçimde mağdurların haklarını gözetmenin önemini vurgulamak ve bu mağdurlara gereken yardımı sağlamak amacını güdüyordu. Aynı anda, Fransız Tıp Dergisi TONUS 'un editörü olan Raymond Borel, 1970'te Bangladeş 'te (o dönem güney Pakistan) 625,000'den fazla kişinin ölümüne sebep olan Bhola Kasırgası (1970 Bhola cyclone sonrasında "Secours Médical Français" ("French Medical Relief") adı altında bir ekip toplamıştı. Borel'in amacı, doğal afet ler sebebiyle zarar görmüş bölgelere ve topluluklara yardım sağlayabilmek için, bu işe gönül veren doktorları bir araya getirmekti. Sonuç olarak, 20 Aralık 1971'de bu iki farklı ekip, Sınır Tanımayan Doktorlar (Médecins Sans Frontières) adı altında birleşti.[15]

MSF 'in ilk hizmeti, Nikaragua 'nın baş kenti Managua 'da, 1972 yılında 10,000 ila 30,000 kişinin ölümüne sebep olan ve şehrin büyük bölümüne kalıcı hasar veren bir deprem sonrasında başlatıldı.[16] Bugün dünyada, acil vaka durumlarında derhal müdahale edebilme yetisi ile tanınan MSF, Managua'daki ilk görevinde; ekiplerini toplayarak afet bölgesine Kızıl Haç'tan yalnızca üç sonra ulaştı. Daha sonra, 18-19 Eylül 1974'te Honduras'ta ciddi bir sel yaratarak binlerce insanın ölümüne yol açan Fifi-Orlene Kasırgası sonrasında, MSF ilk uzun dönem tıbbi yardım hizmetini başlattı.[17]

1975 ve 1979 arasında, Vietnam Savaşı'nın sonuçlarının da etkisiyle, milyonlarca Kamboçyalı Kızıl Khmerler'den kaçmak için Tayland'a göç etti. Bu duruma karşılık, MSF, Tayland'da ilk mülteci kampı görevine başladı.[15] 1989 yılında, Vietnam, Kamboçya'dan çekilince, MSF uzun dönem sürecek olan tedavi ve rehabilitasyon hizmetini başlattı.[18] Bu rehabilitasyon hizmetinin amacı, toplu kıyımlardan kurtulmayı başaran insanların sağlığını geri kazanmasına yardımcı olmak ve ülkenin sağlık sistemini yeniden işler duruma getirmekti. Güneydoğu Asya'da süren savaş sonrasında Tayland'daki mağdurlar için başlatılan bu hizmetin, MSF'in savaş zamanında aldığı ilk görev olduğu tartışılabilir. Fakat MSF, düşmanca ateşe de maruz kalmış olduğu; 1976 yılında içinde aktif bir savaş hattı süren Lübnan 'daki çalışmasını, bu anlamdaki ilk görevi olarak kabul etmektedir. 1976-1984 yılları arasında gerçekleşen Lübnan İç Savaşı devam ederken; MSF Lübnan'daki birçok şehirde, hastanelerde ve ameliyatlarda görev alarak; ateş altında veya hayati tehlike içeren durumlarda da çalışmak konusundaki kararlılığı ve tarafsız yaklaşımı konusunda ismini duyurdu. Savaş esnasında, MSF Hristiyan ve Müslüman lara tarafsız yaklaşarak, o zaman diliminde acil yardıma ihtiyaç duyan her bireye yardımda bulundu. 1984 yılında, Lübnan'daki durum daha da kötüleşip, güvenlik minimum düzeye inince; MSF, gönüllülerini Lübnan'dan çekmek durumunda kaldı.

Yeni Liderlik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Claude Malhuret, 1977 yılında Sınır Tanımayan Doktorlar 'ın yeni başkanı olarak seçildi. Bununla beraber organizasyonun geleceği konusunda tartışmalar başladı. Özellikle, birilerinin acı çektiği durumda sessiz kalmak yerine, gördüklerini yüksek sesle dile getirmek olarak tanımlanan "tanıklık" (témoignage) konsepti;[19] Malhuret ve destekçileri tarafından önemsenmedi. Malhuret'e göre, MSF olabilecek her türlü eleştiriden kaçınmalı ve içinde çalıştıkları devletlerle karşı karşıya gelmemeliydi. Bernard Kouchner ise bunun aksi olarak; çekilen acı ve haksızlıkları dile getirmenin ve yayımlamanın, problemi çözme yolunda en etkili yöntem olduğunu düşünüyordu.

1979 yılında, Güney Vietnam 'dan çevre ülkelere doğru gerçekleşen dört yıllık mülteci hareketinden sonra, Fransız aydınları Le Monde gazetesinde "Vietnam için bir Bot" adını verdikleri; mültecilere tıbbi yardım sağlamaya yönelik bir proje için çağrıda bulundular. Proje MSF genelinden destek görmese de; üyelerden bazıları -daha sonra bakan olacak olan Bernard Kouchner de dahil- "Işıklar Adası" (L'Île de Lumière) adını verdikleri bir gemi kiraladılar. Doktorlar, gazeteciler ve fotoğrafçılar Güney Çin Denizi 'ne açılarak botlardaki mültecilere yardım ve tıbbi destek sağladılar. "Dünya Doktorları" (Médecins du Monde) bu organizasyonu üstlendi ve bu olayın etkisiyle özellikle Fransa gibi batı ülkelerinde insani müdahale bir görev olarak benimsendi.[20]

2007 yılında, MSF ve Kouchner'in yıllarca belirli konularda -insani sebeplerden dolayı silahlı güçlerden yardım alınıp alınmaması ve müdahale hakları konusunda-, sıklıkla uyuşmazlık yaşadıkları açıklandı. Kouchner silahlı güçlerden koruma amaçlı yardım alınabileceğine inansa da; MSF politik, ekonomik veya dini güçlerden bağımsız olmakla beraber, insanlığa aykırı olan herhangi bir eylemin tamamen karşısında yer aldığını dile getiriyordu.[21]

MSF'in Gelişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1982'de, Malhuret ve Rony Brauman (1982'de daha sonra organizasyonun başkanı olacaktır), MSF 'e daha fazla finansal bağımsızlık getirmesi öngörülen posta yoluyla bağış ve yardım toplama yöntemini tanıtmıştır. 1980'ler aynı zamanda MSF 'in diğer operasyon merkezlerinin kurulmasına da tanıklık etmiştir. 1971'de Fransa, 1980'de Belçika, 1981'de İsviçre, 1984'te Hollanda ve 1986'da İspanya merkez ofisleri faaliyete geçmiştir. 1986'da kurulan MSF Lüksemburg da, MSF içinde açılan ilk destek birimi olmuştur.

1990'lar ise MSF destek birimlerinin yaygınlaştığı yıllar olmuştur. 1990'da MSF Yunanistan ve MSF ABD, 1991'de MSF Kanada, 1992'de MSF Japonya, 1993'te MSF İngiltere ve MSF İtalya, 1994'te MSF Avustralya ve MSF Almanya, Avusturya, Danimarka, İsveç, Norveç ve Hong Kong ve daha sonraları da MSF Birleşik Arap Emirlikleri kurulmuştur.[15][22]

Malhuret ve Brauman, MSF'i profesyonelleştirmek konusunda çok etkiliydiler. 1979 Aralık'ta, Sovyet Ordusu Afganistan 'ı işgal edince; saha görevlerinin bu bölgede yoğunlaşması ve buna göre düzenlenmesi gerekli görülmüştür. Ayrıca, 1980'de, MSF Kızıl Khmerler 'in yaptıklarını ifşa ederek dünyaya duyurmuştur.

1984-1985 yıllarında Etiyopya 'da baş gösteren kıtlık ta, MSF ülke çapında bir beslenme programı uygulamasını oluşturdu. Fakat MSF'in, daha sonra, ülkeye gelen uluslararası yardımın kötüye kullanıldığı konusunu açığa kavuşturup, ilgilileri suçlamasından dolayı; 1985'te bu görev MSF'ten geri alındı. MSF'in Etiyopya hükûmetini belirgin biçimde suçlaması, diğer sivil toplum kuruluşları nın tarafsızlıklarını terk ettikleri konusunda eleştirileri de beraberinde getirdi ve Fransa'da insan etiği konusunda tartışmalara yol açtı.[23][24] Buradaki ekip aynı zamanda 10 Ekim 1986'da San Salvador 'da yaşanan depremin ardından; nüfusa temiz içme suyu sağlamak için malzeme ve ekipman ayarladı.[15][25]

Sudan

[değiştir | kaynağı değiştir]

MSF, açlık, iç savaş (İkinci Sudan İç Savaşı), beslenme yetersizliği dolayısıyla ciddi sıkıntılar yaşayan; ve anne ölümü konusunda dünyada en üst sıralarda yer alan Sudan 'a 1979'dan beri tıbbi yardım ve insani destek sağlamaktadır. Açıklandığına göre; 2009 mart ayında, MSF 4,590 kişiyi yalnızca Sudan'da[26] sahada çalışması için görevlendirmiştir. Sudan, salgın hastalıklar, silahlı çatışmalar, sağlık problemleri ve toplumsal dışlanmışlık gibi çok sayıda sorunla mücadele eden bir ülkedir; bu sebeple hala MSF'in en geniş çaplı müdahalede bulunduğu alanlarından biridir. MSF burada Kala-azar tedavisi, yeniden üretimli sağlık hizmeti ve besin takviyeleri sunmakta; ve buradaki nüfusa ameliyatlar konusunda destek vermektedir.[27] Sudan'da hala yaygın olarak görülen hastalıklar verem, Kala-azar, menenjit, kolera, sıtma ve kızamık tır.

Sudan'da Kala-azar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kala-azar (sıtmaya benzeyen bir hastalık) Sudan'daki en büyük problemlerden biridir. Güney ve Kuzey Sudan arasında 2005'te yapılan Kapsamlı Barış Antlaşması sonrasında, bölgedeki istikrarın artması, sağlık hizmetlerinin ulaştırılmasını da kolaylaştırdı. MSF, hastalığın tedavi süresini kısaltan bir kombinasyonu (sodyum stiboglukonat ve paromomisin) test etti ve 2008'de kullanmaya başladı.[28] 2010 yılının mart ayında, MSF ilk Kala-azar ücretsiz tedavi merkezini Sudan'ın doğusunda kurdu. Kala-azar tedavi edilmezse, enfeksiyon kapıldıktan sonra 1-4 ay içerisinde, 99% oranında ölümle sonuçlanıyordu.[29] Bu merkezin kurulmasından sonra, 27,000'den fazla hasta yaklaşık 90-95% başarı oranıyla tedavi edildi.[30] Bugün, Malakal - Güney Sudan'da tedavi bekleyen Kala-azar hastaları için ek bir tedavi merkezi kurulması konusunda planlar mevcuttur.

MSF, Sudanlı sağlık çalışanlarına, hastalığın tedavisi konusunda yardımcı olmak için gerekli malzeme ve eğitimi sağlamaktadır.[31] Sudan Sağlık Bakanlığı ve diğer ulusal veya uluslararası kuruluşlar hastalığın teşhis ve tedavisi konusunda ortak çalışmalar yapmaktadır.[31] Hastalığın aşısı ve kesin tedavisi için çalışmalar günümüzde de yürütülmektedir.[31] Aralık 2010'da, Güney Sudan, sekiz yıl içerisinde görülen en ciddi Kala-azar salgınıyla karşı karşıya gelmiştir[26] ve bir önceki yıla göre, tedavi bekleyen hasta sayısı sekiz katına çıkmıştır.[26]

Sudan'ın Sağlık Altyapısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sudan'da yaşanan son iç savaş; 1983 yılında başladı ve 2005 yılında Güney Sudan ve Kuzey Sudan arasında imzalanan bir barış antlaşması ile son buldu.[26] MSF sağlık ekipleri, iç savaş yaşandığı dönemde aktif olarak birçok farklı lokasyonda insani yardımlarını sürdürdü.[26] Ülkenin zaten kötü koşulda olan altyapı sistemi, iç savaş nedeniyle çok daha kötü durumlara geldi ve sağlık hizmetlerinin aksamasına sebep oldu. Hesaplara göre, nüfusun 75%'i temel sağlık hizmetlerinden yoksun kalıyordu ve hamile kadınların 1/7'si, doğum yaparken hayatını kaybediyordu.[26] Bunlara ek olarak, besin yetersizliği ve hastalıklar da ciddi sıkıntılar yaratıyordu. 2011 yılında, Güney Sudan'ın Jonglei eyaletindeki MSF kliniği saldırıya uğradı ve yağmalandı.[32] Yüzlerce insan, kadın ve çocuklar da dahil olmak üzere, öldürüldü. Sağlık hizmetlerinin devamlılığı için hayati olan çok önemli tıbbi malzemeler ve ilaçlar kayboldu ve MSF malzemelerinin büyük bir kısmı da çıkan yangında tahrip oldu. MSF, Jonglei eyaletindeki en büyük tıbbi yardım sağlayıcısı olduğundan; bu olay çok büyük kayıplara sebep oldu.[32]

1990'ların Başı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların ilk yarısında, MSF'in Brezilya ve Güney Afrika Cumhuriyeti dahil olmak üzere yeni ulusal merkezleri açıldı. Aynı zamanda, tehlike ve stresin hüküm sürdüğü belirli bölgelerde yeni projeler başlatıldı.

1990 yılında, Liberya İç Savaşı dolayısıyla, MSF ilk olarak mültecilere ve sivil halka yardım için Liberya 'ya adım attı.[33] Aralıksız devam eden iç savaş ve ardından gelen İkinci Liberya İç Savaşı ; bu bölgelerde aktif olarak besin, sağlık hizmeti, aşı ve tıbbi malzemeler sağlamak amacıyla MSF'in gönüllülerini uzun dönem ülkede tutmasına yol açtı. Özellikle Monrovia 'da, hastane ve besin merkezlerine yapılan saldırılara karşı çıkılarak; bu durumun kontrol altında alınması için çabalandı.[34]

1991 yılında, uygulanan zulmün kanıtlarının toplanmaya çalışıldığı El-Enfal Operasyonu 'ndan sağ olarak kurtulmayı başaran Kürt mülteciler için yeni saha hizmetleri başlatıldı.[35] Bu yıl, aynı zamanda Somali İç Savaşı 'nın başlangıcına tanıklık etti ve MSF iç savaş dolayısıyla burada yeni bir projeye başladı. Birleşmiş Milletler, 1993 yılında ekiplerini bölgeden çekmesine rağmen, MSF; kurdukları klinik ve hastanelerde Somali 'deki zarar görmüş insanlar için hizmetlerini sürdürdü.[36]

1993 yılında, Bosna Savaşı başladıktan bir yıl sonra, MSF; BM konvoyuna dahil olarak Srebrenitsa için çalışmaya başladı. Şehir, Sırp Cumhuriyeti Ordusu tarafından kuşatılmıştı ve kentte yaşayan 60,000 kadar Boşnak'ın hayati güvenliği Birleşmiş Milletler Koruma Gücü tarafından sağlanıyordu. MSF o sırada kentteki nüfusa tıbbi hizmetlerini sürdüren tek organizasyondu. Bu sebeple bölgede yardım görevlerine son verileceği endişesiyle soykırım 'ı ifşa edemediler. Bununla beraber, kuşatılmış bölgeye erişimin kısıtlı olmasından dolayı bu olayın soykırım veya katliam olduğu konusunda kesinlik sağlanamamıştı. Fakat MSF bu ikilemin erişim yoksunluğundan kaynaklandığını dile getirerek bu durumu eleştirmiştir. Sonuç olarak, 1995 yılında, Sırp Cumhuriyeti Ordusu Srebrenitsa'yı ele geçirdiğinde, MSF bölgeden ayrılmaya zorlandı. 40,000 kadar sivil Boşnak tahliye edildi ve yaklaşık 7,000 kişi toplu kıyımlarda öldü.[37]

Ruanda

[değiştir | kaynağı değiştir]

1994 yılının nisan ayında Ruanda Soykırımı başladığında, ülkede çalışan MSF görevlileri koruma amacıyla Uluslararası Kızıl Haç Komitesi 'ne dahil edildi. İki ekip de, soykırımın en yoğun olduğu dönemde, Ruanda 'nın başkenti Kigali 'deki büyük hastaneleri işler durumda tutmak konusunda başarılı oldular. Gönüllülerin çoğu Kızıl Haç bünyesinde çalışmaya devam etmek konusunda ısrarcı olsalar da; tarafsız duruşa sadık kalmak, koşullar dolayısıyla tehlikeye girdiğinden, MSF ve diğer birçok yardım organizasyonu 1995'te ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Bu olay, organizasyon içinde insani yardım çalışanlarının, bir tanık olarak rollerinin yanında tarafsızlığını dengelemesi konusunda büyük tartışmalar doğurdu. Ruanda görevi, MSF'in tarafsızlık konusundaki duruşuyla Uluslararası Kızıl Haç Komitesi'ne yakınlaşması ile sonuçlandı. Bu, MSF'in kökeni açısından kayda değer ve önemli bir gelişmeydi.[37]

Mihanda, Zaire - Mitumba Dağları üzerinde kurulmuş 500'den fazla mülteci çadırının uydu fotoğrafı.

Ekipleri ülkeden çekme kararı alınması, Uluslararası Kızıl Haç Komitesi'nden 56; MSF'ten ise 100 kadar saygın Ruandalı ve MSF Fransız çalışanın ayrılması ile sonuçlandı. MSF Fransa, ekiplerini ülkeden çıkarmaya karar vermişti; ancak yerel Ruandalı çalışanları ülkede kalmaya zorlanmıştı. MSF Fransa, yaşanan kıyımı duyurarak, soykırımı durdurması için Fransa'dan askeri müdahale talep etti ve "Bir kişi, doktorlarla soykırımı durduramaz" ("One cannot stop a genocide with doctors") sloganıyla basında yer aldı. Bu olayın üzerinden daha bir ay geçmemişken, tartışmalı Turkuaz Operasyonu "Opération Turquoise" başladı.[15] Bu durum, direkt ve dolaylı yoldan, binlerce Ruandalı mültecinin Tanzanya ve Zaire 'ye akın etmesiyle sonuçlandı. Büyük Göller Mülteci Krizi (Great Lakes refugee crisis) olarak adlandırılan bu durum; kolera salgını, açlıktan ölüm ve toplu kıyımlarla kendini gösterdi. MSF Fransa bölgeye geri dönerek, Goma 'daki mülteciler için tıbbi yardım hizmetlerine başladı.[38]

Soykırım süresince; MSF, Uluslararası Kızıl Haç Komitesi ve diğer yardım kuruluşları arasındaki rekabet görülmemiş biçimde arttı.[39] Ancak Ruanda'daki durum, bütün insani yardım kuruluşlarının yardım hizmetlerinde gözle görülür değişimlere yol açtı. 1994 yılında, Kızıl Haç, Kızılay hareketi ve afet yönetim programlarına dahil olan sivil toplum kuruluşları için; insani yardım görevlerine bir çerçeve sunan "The Code of Conduct" (Yönetim Prensipleri), UKHK tarafından geliştirildi.[40] MSF de bu belgeyi imzalayanlar arasında yer aldı. Bu prensipler, yalnızca ve yalnızca, insani yardımı savunuyordu ve dahil olan kuruluşların herhangi bir politik veya dini gruba hizmet etmesini veya yabancı devletler tarafından bir araç olarak kullanılmasını reddediyordu.[41] MSF, hala, (Çeçenistan 'da 1999'da olduğu gibi)[42] hükûmetlerin yaklaşımlarının yanlış olduğu durumlarda sesli bir şekilde eleştirilmesi gerektiğini savunuyordu; ancak Ruanda'dan sonra hiçbir zaman askerî müdahale talep etmedi.[15]

Sierra Leone

[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların sonunda, MSF, Aral Gölü çevresindeki nüfusun verem ve kansızlık teşhis ve tedavisi çalışmalarına başladı. Aynı zamanda, ilaca dirençli hastalıklar, kıtlık, kolera ve AIDS salgınları ile mücadele eden insanlara yoğunlaştı.[43] 3 milyon Nijeryalı 1996'da baş gösteren menenjit salgını sebebiyle aşılandı.[44] 1997'de Taliban'ın kadın hastalıkları ve sağlığını yok sayması konusu dile getirildi.[45] Bunların yanı sıra, tartışmaya açık olarak, MSF'in 90'lar sonundaki en önemli saha çalışmaları Sierra Leone İç Savaşı dolayısıyla Sierra Leone 'da gerçekleşti. 1998 yılında, gönüllüler Freetown 'da gerçekleşen ameliyatlarda asistanlık ederek, sayısı hızla artan amputelerin ve ECOMOG (Economic Community of West African States Monitoring Group) üyeleri tarafından saldırıya uğrayan sivillerin istatistiklerini tutuyordu. ECOMOG üyeleri, köy köy dolaşarak insanları öldürüyor, sakat bırakıyor, ailelere ateş açıyor, evleri yerle bir ediyor ve yerlileri yaşadıkları topraklardan ayrılmaya zorluyordu.[46] İç savaş son bulduktan sonra, MSF uzun dönem projeleri dahilinde, bu bölgelerde psikolojik destek çalışmalarına ve hayalet uzuv sendromu yönetimine devam etti.[47]

Devam Eden Görevler

[değiştir | kaynağı değiştir]
MSF'in görev yaptığı ülkeler.

1999 yılının sonlarında, gelişmekte olan ülkelerde etkili tedavi eksikliği konusunda farkındalık yaratmak ve buralarda mevcut olması gereken aşıları edinmek için; "Temel İlaçlara Ulaşım Kampanyası" başlatıldı. Bu yılda, organizasyon aynı zamanda Kosova ve Çeçenistan 'daki insani yardım ve desteklerin eksikliğini dile getirdi. Bu bölgelerdeki sivilleri etkileyen politik durumlar dolayısıyla saha görevleri kuruldu. MSF Kosova'da 1993 yılından beri faaliyet gösterse de, Kosova Savaşı 'nın başlangıcı olan saldırı, on binlerce mültecinin yer değiştirmesiyle ve bu insanların yaşam koşullarının ağırlaşmasıyla sonuçlandı. MSF; NATO'nun Yugoslavya'yı Bombalaması 'ndan dolayı sarsılmış olan bu insanlara sığınak, su, besin ve tıbbi yardımlar sağladı.[48]

Organizasyonun Kosova'daki çalışmaları ile ilintili olarak, MSF Yunanistan bölümü MSF'ten çıkarıldı ve bu durum, MSF içinde ciddi bir krize yol açtı. MSF Yunanistan merkezi, kendilerine limitlerini, nereye kadar gidebileceklerini ve neler görebileceklerini Sırbistan Hükûmeti'nin empoze edecek olması koşuluyla, Sırbistan'a erişim hakkı elde etmişti. Üstelik bu koşullar, MSF'in diğer kollarının tamamıyla reddettiği koşullardı.[49] MSF ile bağlantısı olmayan bir kaynak, Yunanistan merkezinin MSF'ten çıkarılmasının NATO bombardımanı sırasında, bu ekip üyelerinin Priştine 'deki Arnavut ve Sırp sivillere yardım etmesinden dolayı olduğunu iddia etti.[50] Bu anlaşmazlık, ancak 2005'te Yunanistan merkezinin geri kabul edilmesiyle ortadan kalktı

Buna benzer bir durum da Çeçenistan'da yaşanmıştı. Buradaki sivil halkın büyük kısmı; evlerini terk etmeye ve sağlıksız koşullarda yaşamaya zorlanmıştı. Aynı zamanda bu siviller İkinci Çeçen Savaşı 'nın şiddetine maruz kalmışlardı.[51]

MSF 1991'den beri Haiti 'de faaliyet göstermekteydi. Fakat ülkenin başkanı Jean-Bertrand Aristide yerinden edilince, sivil halk silahlı grupların saldırıları ve tecavüzlerine maruz kaldı. Var olan hastanelerde yapılan cerrahi ve psikolojik yardımlara ek olarak (sadece Per-au-Prince 'te ücretsiz ameliyat gerçekleştiriliyordu), su ve atık yönetim sistemleri için de saha görevleri ayarlandı. Jeanne Kasırgası'nın tetiklediği selden hayatta kalanların ve ülkede sayıları bir hayli fazla olan AIDS ve sıtma hastalarının tedavisi sağlanarak; bu hastalar gözetim altında tutuluyordu.[52] 12 Ocak 2010 Haiti Depremi 'nin sonucunda rapor edilene göre; MSF'in üç hastanesi de büyük zarar görmüştü ve bunlardan biri tamamen yıkılmıştı. Diğer ikisiyse terk edilmek zorunda kalınmıştı.[53] Deprem sonrasında, mağdurların tedavisini sürdürmek amacıyla, MSF dokuz uçak dolusu tıbbi malzemeyi sahadaki hastanesine ulaştırdı. Buna rağmen, bazı uçakların yere inişi zorunlu olarak ertelendi; zira MSF gibi birçok organizasyonun yardım uçakları ve askeri uçaklar; iniş için sıra bekliyordu ve çok yoğun bir hava trafiği mevcuttu.[54]

Hindistan 'ın kuzeyindeki Keşmir Sorunu (Hindistan-Pakistan Savaşları 'na bakınız), Jammu, Manipur ve Keşmir 'de çatışmalarla beraber yerinden edilen sivillere yardım ulaştırmak amacıyla, MSF'in müdahale etmesi gerekliliğini doğurdu. Burada ilk saha görevi 1999 yılında başlatılmıştı. Görevlerde, psikolojik destek sağlamak en önemli hedef olup; aynı zamanda burada verem, sıtma ve AIDS iyileştirme programları da başlatılmıştı.[55] Ruh sağlığı desteği, 2004 Hint Okyanusu depremi ve tsunamisi 'nden bu yana, güney Asya'daki görevlerde ciddi önceliğe sahipti.[56]

MSF, 2005-2006 yıllarında kendini sorgulama ve müzakere dönemine girdi. Yerellere karşı davranışlar, adil işe alım gibi birçok konu tartışıldı ve organizasyon içinde öz eleştiriler yapıldı.[57]

Afrika

[değiştir | kaynağı değiştir]
Darfur'da bir MSF sınır yerleşkesi Darfur (2005)

MSF, çeyrek asırdır pek çok Afrika ülkesinde aktif olarak çalışmaktadır. Bazen, çalıştığı bölgelerdeki tek sağlık hizmeti, temiz su ve besin sağlayıcısı olan MSF, düzenli olarak medyanın ilgisini Afrika'daki duruma çekebilmek; bunun sonucunda uluslararası desteği artırmak için girişimlerde bulunmuştur. Fakat uzun dönem projeleri hala gereklidir. Alt Büyük Sahra 'da yaygın olan AIDS/ HIV konusunda halkı eğitmek ve tıbbi hizmet sunmak; dünyada bu sebeple ölüm yüzdesinin en fazla olduğu bu bölgede;[58] gönüllüler için ciddi bir öneme sahiptir. Gelişmekte olan ülkelerde antiretroviral tedavi bekleyen 14.6 milyon hasta içerisinde, Dünya Sağlık Örgütü 'nün hesaplamalarına göre, yalnızca 5.25 milyon kişi tedavi şansını elde edebilmektedir. MSF, bu konuda hükûmetlere ve şirketlere büyük sorumluluk yüklemektedir. Bu kuruluşların hastalığın tedavisi için gereken araştırma geliştirmeye yatırım yapmaları için ısrarcı olmaktadır. Böylelikle tedavi masraflarının azalmasıyla birlikte, gereken teçhizatın marketteki mevcudiyeti de artacaktır.[59] (Daha fazla bilgi için AIDS in Africa 'ya bakınız)

MSF, Kongo bölgesinde 1985'ten beri aktif olmasına rağmen, Birinci Kongo Savaşı ve İkinci Kongo Savaşı ; bölgede gittikçe artan şiddet ve dengesizliğe sebep oldu. Bundan dolayı MSF Bunia ve Ituri gibi bazı bölgelerden, ekstrem şiddet olayları sebebiyle,[60] ekiplerini çekmek zorunda kaldı. Bu bölgeler dışında ise, yerinden edilmiş ve büyük oranda vahşet ve çatışmaya maruz kalmış yerel halk için tedavi ve hizmet sağlamayı sürdürdü.[61] Buna ek olarak, kolera, kızamık, çocuk felci, Marburg ateşi, Afrika uyku hastalığı, AIDS/HIV ve Bubonik veba hastalıkları için mümkün olan aşılama ve tedavi üzerine yoğunlaşıldı.[62]

MSF, Uganda 'da 1980'de faaliyet göstermeye başladı. İkinci Obote Dönemi 'nde (Milton Obote) yaşanan gerilla savaşında sivil halkı sakinleştirmek için çalışıldı. Buna rağmen, Tanrının Direniş Ordusu 'nun kuruluşu; Güney Sudan ve Kuzey Uganda'da uzun süren bir şiddet kampanyasının başlamasına sebep oldu. Sivil halk, toplu kıyım, tecavüz, kaçırılma ve işkenceye maruz kaldı; küçük çocuklar seks kölesi olarak satıldılar. 1.5 milyondan fazla insan yerinden edildi. MSF bu yerinden edilen insanlar için temiz su, yiyecek ve tıbbi hizmetler sunan IDP kamplarını düzenledi ve tedavi programları başlattı. Verem, kızamık, kolera, ebola, AIDS/HIV salgınları ülkeye yayıldı. Kızamık ve çocuk felci için aşılar, geri kalan hastalıklar için de rutin tedaviler uygulandı. Birçok insanın, dışarıda saldırıya uğrayacakları korkusuyla IDP kamplarından ayrılmayı reddetmesi; MSF'in Uganda ekibinin ruhsal sağlık çalışmalarına yoğunlaşması gerekliliğini ortaya koydu.[63][64]

MSF'in Fildişi Sahili hizmeti 1990'da başladı. Fakat devam eden şiddet olayları ve 2002'de ülkenin, asi gruplarca ikiye bölünmesiyle iyiden iyiye artan toplu kıyımlar dolayısıyla, MSF içinde, bölgede etnik temizlik başladığı düşüncesi yayıldı.[65] Ülkenin tamamına yakın bölgesinde, MSF yardım sağlayan tek kuruluş olarak faaliyet gösterdi ve verem tedavisi, toplu kızamık aşıları[66] yapılarak; çatışmalar sırasında zarar gören MSF hastanelerinin yeniden açılması üzerine çalışıldı.[65]

MSF aynı zamanda Afrika'da doğum kontrolü nün tanıtımını yaptı.

Kamboçya

[değiştir | kaynağı değiştir]

MSF; 1979 yılında, Tay-Kamboçya Sınırı üzerinde bulunan kamplara kaçan mültecilere medikal destek sağladı. Savaşın uzun sürmesinden dolayı, ülkenin sağlık sistemi yeterlilikten yoksundu; bu yüzden 1989 yılında, temel medikal malzemeler konusunda destek ve yardım sağlamak için MSF, Kamboçya görevine başladı.

1999 yılında Kamboçya'da sıtma salgını baş gösterdi. Kontrol eksikliğinden dolayı sahte sıtma ilaçları satılmaya başlanması ve doktor ve tıbbi personel eksikliği, hastalığın önlenemez biçimde yayılmasına yol açtı. Sahte sıtma ilaçları salgın döneminde en az 30 kişinin hayatını kaybetmesine sebep oldu.[67] MSF, bu duruma karşılık "Köy Sıtma İşçileri" (Village Malaria Workers) adını verdiği bir sıtmayla savaş projesi başlattı.[68] MSF aynı zamanda başlangıç tedavisini bir kombinasyon tedavisine dönüştürerek; geçmişte kullanılan geleneksel ilaçların sebep olduğu hastalık direncine savaş açtı.[69]

Kamboçya AIDS/HIV'den en çok zarar görmüş Güney Asya ülkelerinden biridir. 2001 yılında MSF, burada antiretroviral terapi yi ücretsiz olarak tanıttı. Bu tedavinin özelliği, hastaların yaşam süresini arttıracak olması ve uzun dönem çalışma gerektirmesiydi.[70] 2002 yılında, MSF, AIDS tedavisiyle beraber hipertansiyon, diyabet, eklem iltihabı benzeri hastalıklarla mücadele etmek için, Kamboçya Sağlık Bakanlığı ile birlikte, kronik hastalıklar kliniğini kullanıma açtı. Burası, hastalar çok fonksiyonlu bir klinikte tedavi olacağından; sadece AIDS'e odaklanan bir klinik olmaktan öte diğer hastalıkların görülme sıklığını de azaltmayı amaçlıyordu.[71]

MSF, 2002 yılında gerçekleşip; 1,47 milyon kişiyi etkileyen büyük sel baskını gibi doğal afet durumlarında da hizmet sağladı.[72] 2004 yılında bölgenin sapa köylerinde toplum temelli verem programını öne sürdü. Burada her köy kendi delegesini göndererek, hastaları için gerekli olan tıbbi malzemeleri edinebiliyordu. Diğer sivil toplum kuruluşları ve yerel sağlık örgütleriyle 2006 yılında partnerlik kurularak, yerinden yönetimli klinikler desteklendi. Lokalize olmuş tedavi sistemleri kırsal alanlara da kaydırıldı.[73] 2007'den bu yana, MSF genel sağlık, danışmanlık ve tedavi hizmetlerini, Phnom Penh hapishanesine kadar, hareketli klinikler kullanarak genişletti.[74] Ancak Kamboçya'nın hapishaneleri dünyanın en kalabalık hapishaneleri olduğu için; bu hapishanelerin zayıf hijyenik koşulları ve tıbbi malzeme yetersizliği devam etti.[75]

2007 yılında MSF pediatrik AIDS/HIV'den etkilenen çocuklara psikolojik, sosyal ve teknik destek vermek amacıyla Kamboçya Sağlık Bakanlığı ile beraber çalıştı.[76] Bunun yanı sıra, 2007'de vuku bulan,[77] 40,000'den fazla kişinin hastanelere akın etmesine sebebiyet veren ve 407 kişinin ölümüyle sonuçlanan Deng humması salgını esnasında; tıbbi gereçler ve kalifiye ekip konusunda destek sağladı.[78]

2010'da Kamboçya'nın güney ve doğu illerinde kolera salgını ortaya çıktı ve MSF hastalığın tedavi süresince ekipmanları ve teknik bilgisiyle hastanelere destek verdi.[78]

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, Kamboçya dünyanın en ciddi verem vakalarının yaşandığı 22 ülkeden biridir. Dünya Sağlık Örgütü, Kamboçya nüfusunun 64%'ünün verem mikro bakterisini taşıdığını açıklamıştır. Bununla beraber, MSF zaman içerisinde AIDS/HIV tedavisi konusunu yerel sağlık otoritelerine bırakarak, odağını verem hastalığına kaydırmıştır.[79]

Libya

[değiştir | kaynağı değiştir]

2011'de başlayan Libya İç Savaşı, MSF'in, bir hastane ve çatışmalardan etkilenen yerellere yardım etmek için ruh sağlığı servisi kurma çalışmalarını hızlandırdı. Çatışmalar, ameliyat bekleyen hastaların sayısında ciddi bir birikme yaratmıştı. Ülkenin belli bölgelerinin tekrar güvenle yaşanabilir duruma gelmesiyle; MSF, ihtiyaçlara yanıt verebilmek için yerel sağlık personeliyle çalıştı. Psikolojik danışmanlık ihtiyacı arttığından dolayı; MSF de ruh sağlığı servisleri oluşturarak; çadırlarda su ve elektrik olmadan yaşayan insanların korku ve stresini dindirmek için çalıştı.

Sri Lanka

[değiştir | kaynağı değiştir]

26 yıl boyunca devam eden Sri Lanka İç Savaşı 'nın son bulduğu 2009 yılında, MSF Sri Lanka 'daki aktivitelerini bu değişen koşullara uyarladı. Örnek olarak, omurilik zedelenmesi yaşayan hastalara fizik tedavi desteği sağlandı.[80] MSF, burada danışmanlık hizmetlerine de devam ederek, "estetik amaçlı ortopedik ameliyatları düzenlemek ve savaş dolayısıyla yaşanan sakatlıkları tedavi etmek için; özelleşmiş cerrahlar, anestezisyenler ve hemşireler ile beraber işler duruma getirdiği" bir operasyon amfisi kurdu.International Activity Report 2010

Saha Görevleri Yapısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

MSF sorumluları,bir ülkede yeni bir saha görevi başlatmadan önce, bu alanın doğasını gözlemlemek ve yaşanan problemin aciliyet derecesine karar vermek için bu bölgeye ziyarette bulunur. Bölgedeki güvenlik seviyesi ve ihtiyaç duyulan yardımın türü hakkında bilgi edinir. Bazı bölgelerde atık su arıtımı ve beslenme, öncelikli ihtiyaçlar olsa da; MSF hizmetlerinin neredeyse tamamında en önemli kriter her zaman tıbbi yardım ve medikal destektir.[81]

Saha Görevi Ekipleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir saha görevi ekibi, genellikle saha görevinin tamamlayıcı unsurlarına ulaşmayı hedefleyen az sayıda koordinatör ve bir "görev başkanı" (head of mission) içerir. Görev başkanı, insani yardım hizmetleri konusunda ekipteki en deneyimli gönüllüdür ve medya, ulusal hükûmetler ve diğer sivil toplum kuruluşlarıyla iş yürütür.

Tıbbi gönüllüler; doktor, cerrah, hemşire ve diğer özelleşmiş sağlık çalışanlarını kapsar. Sahadaki görevin tıbbi ve besinsel tamamlayıcılarını yürütmekle beraber; bu gönüllüler zaman zaman yerel sağlık ekiplerinden de sorumludur ve onlara yaşanan durum hakkında gereken eğitim ve bilgilendirmeyi de sağlarlar.

MSF saha ekipleri içinde medyanın en çok ilgisini çekenler tıbbi gönüllüler olmasına rağmen; ekipler içerisinde görevin işlemesini sağlayan, tıbbi olmayan gönüllüler de bulunur. Lojistik uzmanları çoğu zaman saha görevlerinin en işlevsel üyeleri olmaktadır. Bu kişiler, görev dahilinde ihtiyaç olan her türlü malzeme ve ekipmana erişimden sorumludurlar. Güvenlik ekipmanları, elektrik, su ve yiyecek erişiminin sürekliliğini sağlarlar. Mühendis veya ustabaşı olabilen bu kişiler, aynı zamanda tedavi merkezlerinin kurulumu ve yerel çalışanların gözetimi aşamasına da dahil olurlar.

Diğer tıbbi olmayan gönüllüler arasında, ihtiyaca göre su/ temizlik uzmanları bulunur ve bu kişiler genellikle, sahada su yönetimi konusunda deneyim sahibi olan mühendislerdir. Daha çok merkez ofislerde faaliyet gösteren finans ve idare uzmanları da saha görevlerine dahil edilirler.

Tıbbi Bileşenler

[değiştir | kaynağı değiştir]

MSF'in saha görevlerinde sağlanan tıbbi hizmetler içinde, aşılama kampanyaları büyük önem taşır. Gelişmiş ülkelerde çok nadir rastlanan difteri, kızamık, menenjit, tetanos, sarıhumma, boğmaca, çocuk felci ve kolera; aşılarla önlenebilir. Bu hastalıkların bir kısmı -kolera ve kızamık gibi- mülteci kampı gibi kalabalık yerleşkelerde geniş kitlelere hızla yayılır. Bu nedenle, bu gibi bir salgın başladığında yüzlerce, binlerce insanın çok kısa süre içerisinde aşılanması gerekir.[82] Örnek olarak Beira, Mozambik 'te 2004 yılında, deneysel kolera aşısı bir aylık süre içerisinde 50,000 kadar insana uygulanmıştır.[83]

MSF'in saha görevleri içinde eşit öneme sahip bir diğer hastalık da AIDS'tir. Antiretroviral ilaçlarla tedavisi sağlanan AIDS konusunda bilgilendirmeler yapılmakta ve tedavi sürecinde yoğun çaba sarf edilmektedir.

Afrika'nın birçok ülkesinde MSF tedavi sağlayan tek kuruluştur ve dünya çapında bu hastalığın en yoğun görüldüğü bölgeler de Afrika'da yer alır.[58] Antiretroviral ilaçlar halihazırda el altında bulunamayan ilaçlar olduğundan; MSF, öncelikle hastalığın ilerleyişinin ve aktarım sürecinin yavaşlatılması konusunda sivilleri bilgilendirme çalışmaları yapmaktadır.[84]

Birçok ülkede; sağlık hizmetleri ve tıbbi ekipman yardımı sağlanması ve hastane çalışanlarının eğitilmesi ile, yerel hastanelerin hizmet kalitesi arttırılmaktadır.[85] Yerel çalışanların sayı ve kapasite anlamında yetersiz kaldığı durumlarda; MSF, savaş kurbanları ve yerel hastalık kapmış kişileri tedavi etmek amacıyla özelleşmiş klinikler açabilir. Bu klinikler uluslararası çalışanlarca açılmalarına rağmen; MSF yerel sağlık görevlilerini, bu klinikleri tek başlarına idare edebilmeleri için eğitir ve çalışmalarını destekler.[86] Bazı ülkelerde - Nikaragua gibi-, zührevi hastalıklar konusunda kamusal eğitimler organize edebilir.[87]

Saha görevlerine ihtiyaç duyan bölgelerin çoğu; doğal afetler, iç savaşlar veya salgın hastalıklar dolayısıyla yıprandığı için; yerel halk psikolojik desteğe de ihtiyaç duymaktadır. MSF gibi bir organizasyonun varlığı mağdurlar arasında stresi ve endişeyi azaltmasına rağmen; çoğunlukla bir psikolog veya psikiyatrist ekibi depresyon, aile içi şiddet veya cinsel saldırıların yarattığı travmalar konusunda yardımcı olmak için hazır bulunur. Doktorlar aynı zamanda yerel çalışanları ruh sağlığı ve diğer tedaviler konusunda da eğitebilir.[88]

Beslenme

[değiştir | kaynağı değiştir]

MSF görevleri başlatılan alanlarda, çoğu zaman yaşanan savaşlar dolayısıyla besin yetersizliği, kuraklık, kıtlık ve tüm bunlara ek olarak; hükûmetin yanlış ekonomik politika ları gözlenir. Kasti açlığa terk etme yöntemi de bazı savaş durumlarında bir silah olarak kullanılır. MSF besin yardımı yapmasının yanı sıra, bu durumla mücadele konusunda bilinç kazandırmak için çalışır ve yabancı hükûmetleri müdahale ve yardımları için teşvik eder. Enfeksiyon kaynaklı hastalıklar ve ishal, ciddi kilo kaybına ve bünyenin zayıflamasına sebebiyet verir. Bu belirtilen durumların kombinasyonu, özellikle bu ülkede iç savaş, salgınlar ve kuraklık da görüldüğü durumlarda; ciddi miktarda ölümle sonuçlanabilir.[89] Zayıflamış bünyeye yayılabilecek bir başka enfeksiyon riskini de engellemek amacıyla; ilaçlarla beraber düzgün beslenme ile programı uygulanır.

Acil durumlarda, gerçek bir kıtlık görülmeyen fakat besin maddeleri eksikliği yaşandığı koşullarda; proteinin yetersiz alımı özellikle çocuklar arasında çok yaygındır. Bir çeşit kalori eksikliği olan, şiddetli ishal ile başlayan ve bağışıklık sistemi ne ölümcül derecede zarar veren Marasmus, çocuklar arasında besin yetersizliğinden kaynaklanan en yaygın problemdir. Yine bir çeşit kalori ve protein eksikliğinden doğan Kwashiorkor, Marasmus'tan çok daha ciddi bir durumdur ve fiziksel ve ruhsal gelişimi olumsuz yönde etkiler. Bu iki durum da, hazırda bekleyen enfeksiyonları ölümcül hale getirir.[90] Bu koşullar görüldüğünde, MSF İyileştirici Besin Merkezlerini (Therapeutic Feeding Centres) kurarak çocukları ve diğer bireyleri problem çözülene kadar gözetim altında tutar.

Bir İyileştirici Besin Merkezi (veya İyileştirici Besin Programı) çeşitli besin yetersizliği problemlerini özel diyetlerin aşamalı olarak uygulanmasıyla tedavi etmek; veya bir başka hastalık sonrasında iyileşme sağlandıktan sonra kilo alımını hızlandırmak için tasarlanmıştır. Bu iyileştirme programı iki aşamaya ayrılır:[91]

Birinci aşama, ilk 24 saati kapsar ve küçük porsiyonlarda çeşitli enerji ve protein içeren besinler verilmesiyle devam eder. İkinci aşamada ise, hasta gözetim altında tutulur ve yüksek enerji/ protein içeren besinler, hasta normal kilosuna yaklaşana dek her gün verilir.

MSF, bu problemlerin çözümü için özel olarak tasarlanmış besinleri kullanır. Birinci aşamada, hasta F-75 adı verilen iyileştirici bir tip süt ile beslenir. F-75 normal süte nazaran daha az kalori ve protein içeren bir süt tozunun suyla karıştırılmasıyla elde edilir. Bu sütün verilmesindeki amaç, hastanın vücudunu ikinci aşamaya hazırlamaktır.[92] İkinci aşamada ise, bireyler iyileştirici bir süt olan ve yüksek yağ ve protein içeren F-100 ile beslenir. Genellikle bu süt, Plumpy'nut adı verilen yer fıstığı ezmesi karışımı ile beraber tüketilir. F-100 ve Plumpy'nut hastaya kısa zamanda büyük miktarda besin ve enerji takviyesi yapması için tasarlanmıştır; bireyler bu yolla etkili bir şekilde tedavi edilir.[93][94] Açlıktan ölüm tehlikesinin baş gösterdiği durumlarda, bu nüfus zenginleştirilmiş un, yulaf lapası ve yüksek protein içeren bir bisküvi olan BP5 ile beslenir. BP5, dağıtımının çok kolay olması ve bireylerin yanında kolaylıkla evlerine götürebileceği bir yapıda olmasından dolayı geniş kitlelerin besin yetersizliğini tedavi etme durumlarında çok popülerdir. Aynı zamanda, BP5 ezilerek iyileştirici süt ile de karıştırılabilir.[95]

Bazı durumlarda ishal ve kolera dolayısıyla tetiklenen susuzluk da yaygın görülen problemlerdendir ve MSF bu problemi engellemek için rehidrasyon merkezlerini kurar. "Oral Rehidrasyon Solüsyonu" (ORS) adı verilen -glikoz ve elektrolitler içeren- özel bir içecek; kaybedilen sıvının geri kazanımı için kullanılır. Dizanteri veya kolera kaynaklı ishal durumlarında antibiyotik ler de kullanılabilir.[96]

Su ve Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağlığı sürdürmek, su kaynaklı hastalıkları önlemek ve beslenme programlarında tedavi için (süt tozu yla veya yulaf lapası yla karıştırılması için) temiz su her zaman esastır.[97] MSF su mühendisleri ve gönüllüleri, su kaynaklarını temizlemek ve bunun devamlılığını sağlamak için çalışır. Bu işlem, genellikle var olan bir su kuyusunu modifiye etmekle, yeni bir su kuyusu açmak la veya su temizleme programı başlatmakla sağlanır. Bunun yanı sıra bölgedeki kaynaklara göre depolama sedimentasyonu, filtreleme veya klorlama yapılabilir.[98]

Sağlık, her saha görevinde en önemli unsurdur. Yerel sağlık çalışanlarının sterilizasyon teknikleri konusunda eğitilmesi; kanalizasyon yönetimi projeleri ve atık yönetimi ile beraber; bireysel ve çevresel temizlik sağlamada büyük önem taşır. Atık su yönetimi ve su temizliği, kirli sulardan kaynaklanan kolera gibi hastalıkları önlemektedir.[99] Basit su temizleme yöntemleri projeler esnasında kolaylıkla uygulanabilir ve içme suyunun kirlenmesini önler.[100] Çöpler, normal atıklar söz konusu olduğunda çukur kazılarak; tıbbi atık lar söz konusu olduğunda da yakılarak imha edilebilir.[101] Fakat, temizlikte en önemli konu kesinlikle yerel halkın eğitilmesidir. Bu şekilde, MSF bu bölgeden ayrıldığı zaman, su ve atık yönetimi yerel halk tarafından etkili bir şekilde sürdürülebilir.

İstatistikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünyanın geri kalanına ve idari birimlere, acil durumlarda oluşan koşulları hatasız bir şekilde rapor edebilmek için, tüm saha çalışmalarının verileri toplanır. Beslenme problemleri görülen çocukların oranı, nüfustaki beslenme yetersizliği oranını belirlemek için kullanılır ve bunun sonucunda gereken beslenme merkezi sayısına karar verilir.[102] Farklı koşullardaki ölüm oranı, insani acil bir vakanın ciddiyet boyutunu rapor edebilmek için gereklidir. Bunu ölçmek için kullanılan yaygın bir yöntem de, devamlı olarak mezarlıklardaki gömü sayısını gözlemleyen bir ekip oluşturmaktır.[103] Hastanelerde ise, MSF gönüllüleri hastalıkların görülme sıklığını derleyerek, salgın hastalıkların tetikleyicisini, yoğunlaştığı dönemleri ve görüldüğü yerleri tespit eder; buna bağlı olarak da gerekli sayıda aşı ve tıbbi malzemeyi temin eder. Örnek olarak, "Menenjit Kuşağı" adı verilen Alt Büyük Sahra bölgesi bu yolla tespit edilmiş ve hastalığın aralık- haziran ayları arasında yaygınlaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Lokasyonda ve hastalığın yaygınlaştığı dönemde yaşanan kayma, kümülatif verilerin yıllar içinde devamlı güncellenmesiyle tespit edilebilmektedir.[104]

Salgın hastalık anketlerine ek olarak, MSF topluluklar içinde anket düzenleyerek farklı bölgelerde gözlenen şiddet olaylarını tespit eder. Katliamların boyutu konusunda tahminler yürüterek; adam kaçırma, tecavüz, cinayetlerle ilgili yeterli sayıda psikolojik programlar hazırlanır. Bu yolla, intihar oranlarının ve güvensizlik hissiyatının azalması sağlanır.[105] Halkın zorlandığı büyük göçler, yüksek oranda yaşanan kayıplar ve katliamlar; anketler vesilesiyle veri olarak depolanır. MSF bu verileri, ilgili hükûmetlere yardım ve imkân sağlamaları konusunda baskı yapmak; gerekli durumlarda da soykırımı açıklamak amaçlı kullanabilir.[106] MSF ilk kapsamlı ölüm anketini 2004 yılında Darfur 'da yürütmüştür

Temel İlaçlara Ulaşım Kampanyası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Temel İlaçlara Ulaşım Kampanyası, 1999'da gelişmekte olan ülkelerde bulunması gereken temel ilaçlara erişim sağlamak için başlatıldı. "Temel ilaçlar" bir nüfus içinde en yaygın görülen hastalıkların tedavisi için yeterli miktarda bulunması gereken ilaçlardır.[107] Ancak, gelişmekte olan ülkelerde yaygın görülen bu hastalıklar; gelişmiş ülkelerde günümüzde çok nadir rastlanan hastalıklardır. Bu sebeple, ilaç şirketleri bu ilaçları üretmenin artık kar getirisi olmadığını, üretim maliyetinin yüksek olacağını ve böylelikle tedavi masraflarının artacağını belirtmektedir. Böylelikle bu hastalıklar için yeni tedavi yöntemlerinin araştırmasına yatırım yapmamaktadır. Hatta bazı durumlarda bu ilaçların üretimi tamamen durdurulmaktadır. MSF, karşılaşılan bu zorluklardan dolayı, gelişmemiş ülkelerde görülen hastalıkların tedavisinde gerekli ilaçların üretimi ve tedariki konusunda, hükûmetlere ve bu ilaç firmalarına baskı yapmaktadır.

Son yıllarda, MSF ilaç firması Novartis 'in Hindistan'ın patent kanununa karşı davasını bırakması konusunda etkisini kullanmaya çalışmıştır. Bu yasa dolayısıyla Novartis Hindistan'da ilaçlarını patentleyememekteydi. Birkaç yıl önce, Novartis; Güney Afrika Cumhuriyeti'ne de, ülkenin fiyatı daha düşük AIDS ilaçları ithal etmesi sebebiyle dava açmıştır. MSF genellikle tarafsız olmasına rağmen, MSF temsilcilerinin açıklamaları bazı durumlarda kendilerinin politik pozisyon aldıklarını doğrulamaktadır. Dr. Tido von Schoen-Angerer, DWB Temel İlaçlar Ulaşım Kampanyası 'nın yöneticisi, "Beş yıl önce olduğu gibi, Novartis, yasal eylemlerinde, insanların temel ilaçlara ulaşması hakkının karşısında durmaktadır." demiştir.[108] MSF bu konuda internet sayfasında bir dilekçe hazırlayarak, Novartis'in bu davayı bırakmasını talep etmiştir. Bu olay, MSF'in yalnızca bir sağlık kuruluşu olmanın sınırlarını aşarak; insan refahını gözeten bir savunucu olarak da var olduğunu doğrulamaktadır.

1 Nisan 2013'te, Hindistan Mahkemeleri Novartis'in Gleevec üzerindeki patentini geçersiz kılmıştır. Bu karar, ilacın Hindistan marketinde düşük fiyatla yer almasını sağlamıştır.[109]

Gönüllülerin Yüzleştiği Tehlikeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaza kurşunu, mayın ve salgın hastalıklar sebebiyle yaşanan problemler ve ölümler dışında; MSF gönüllüleri bazı durumlarda politik sebeplerle kaçırılabilir veya saldırıya uğrayabilir. İç savaş yaşanan ülkelerin bazılarında, çatışan her iki tarafın mensupları da; insani yardım organizasyonlarının muhalif tarafın hizmetinde olduğunu düşünebilmektedir. Eğer bir yardım görevi, en çok zarar gören taraf dolayısıyla oluşturulmuşsa; MSF görevlileri, bu kişilerin iyileştirilmesinin önüne geçmeye çalışan gruplar tarafından saldırıya uğrayabilmektedir. Ancak, Terörizmle Savaş ; Birleşmiş Milletler 'in müdahale ettiği ve MSF gibi kuruluşların da çalıştığı ülkeler içindeki koalisyon güçleriyle anlaşan veya çalışan bazı gruplarda belli tavırlar oluşturmuştur. Amerika Birleşik Devletleri, diğer ülkelerde gerçekleştirdiği operasyonlarını " insani eylemler" olarak nitelendirdiğinden, bağımsız yardım kuruluşları birçok defa pozisyonlarını savunmak; hatta bazen ekiplerini ülkeden tamamen çekmek zorunda kalmıştır.[110] Afganistan ve Irak'taki şehirlerin emniyetsizliği, ABD operasyonlarından sonra ciddi oranda artmıştır ve MSF bu ülkelere yardım göndermenin fazla tehlikeli olduğunu beyan etmiştir.[111] MSF, 5 gönüllüsünün (Afgan Fasil Ahmad and Besmillah, Belçikalı Hélène de Beir, Norveçli Egil Tynæs ve Hollandalı Willem Kwint) 2 Haziran'da, Kabil kuzeyindeki Khair Khāna dolaylarında kimliği belirsiz bir grup tarafından gerçekleştirilen pusuda öldürülmesinden sonra; 28 Temmuz 2004'te[112] ekiplerini geri çekmek zorunda kalmıştır.[113] 2007 haziranında, MSF Fransa gönüllüsü olan Elsa Serfass; Orta Afrika Cumhuriyeti'nde öldürülmüştür.[114] 2008 yılının ocak ayında, Somali'de Damien Lehalle, Victor Okumu ve yerel gönüllü Mohammed Bidhaan Ali organize bir saldırıda hayatını kaybetmiştir;[115] bunun sonucunda MSF'in Somali projesi sona erdirilmiştir.

Politik istikrarsızlık görülen bölgelerde yaşanan kaçırma ve tutuklama olayları da gönüllülerin başına gelebilmektedir. Bazı durumlarda, MSF saha görevlerini bir ülkenin tamamında kalıcı olarak sonlandırılabilir. Arjan Erkel, Kuzey Kafkasya Dağıstan görev başkanı, 12 Ağustos 2002 ile 11 Nisan 2004 tarihleri arasında bilinmeyen bir lokasyonda, kimliği belirsiz kişilerce rehin tutulmuştur. Paul Foreman, MSF Hollanda başkanı; 2005 yılı mayıs ayında Sudan'da, bir önceki hükûmet tarafından gerçekleştirilen tecavüzleri kanıtlayacak olan raporları ve ifşa için gerekli belgeleri açığa çıkarmayı reddettiği sebebiyle Janjaweed milislerince (Darfur Savaşı'na bakınız) tutuklanmıştır. Foreman, bu olaya dahil olmuş kadınların isimlerinin gizli tutulması gerekliliğinden bahsetmiştir. Bu olay sonrasında MSF, Sudan hükûmetinin Foreman'ı raporda açığa vurulan olaylar hoşuna gitmediği için tutukladığını ileri sürmüştür.[116]

2011 yılında, Belçikalı Philippe Havet (53) ve Endonezyalı Andrias Karel Keiluhu (44) şikayetçi eski bir çalışan tarafından Somali Mogadişu'da öldürülmüştür.[117]

14 Ağustos 2003'te, MSF Somali'deki tüm yardım programlarını; milislerin MSF gönüllülerini hedef alan saldırılar gerçekleştirmesi dolayısıyla sonlandırdığını açıklamıştır. Bu duruma hükûmet ve toplumun geri kalanının ilgisiz kaldığı görülmüştür.[118]

Tüm bu bilinçli saldırılara hedef olma ihtimalinin yanı sıra, doğal afet veya salgın hastalık dolayısıyla yapılan MSF müdahaleleri de gönüllüler için tehlike arz edebilmektedir. 2014 yılında, 14 MSF gönüllüsü Batı Afrika'da çalışırken ebola dolayısıyla ölmüştür.[119] Bunun yanı sıra, 2015 Nepal depremi için çalışmakta olan acil yardım ekibinden dört kişi, yaşanan helikopter kazasında ölmüştür. Bu gibi uçak ve helikopter kazaları daha önce Sudan ve Honduras 'ta da yaşanmıştır.

Belgesel

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Living in Emergency", MSF gönüllülerinin ve doktorlarının Liberya ve Kongo 'daki savaş mağduru bölgelerdeki zorluklarla yüzleşmelerini konu alan, ödüllü bir belgeseldir. 2008 yılında Venedik Film Festivali 'nde prömiyer yapmıştır ve 2010 yılında ABD'de yayınlanmıştır.

"Invisibles" MSF'in çalıştığı bazı bölgelerde dünyanın göz ardı edilmiş problemlerini ve bu problemlerin etkilediği insanları konu alan bir kısa film serisidir. Ödüllü olan bu belgesel, 2007 yılında Berlin Film Festivali 'nde gösterilmiştir.

1999 Nobel Barış Ödülü

[değiştir | kaynağı değiştir]

MSF'in o dönemki başkanı Dr. James Orbinski, MSF adına Nobel Barış Ödülü konuşmasını yapmıştır. Başlangıç kısmında, Ruanda Soykırımı 'nda acı çeken ve hayatını kaybeden insanların durumlarını dile getirmiştir ve bir kadın hastasının yaşadıklarına odaklanmıştır. "Orada her gün hastaneye taşınan yüzlerce kadın, çocuk ve erkek vardı. O kadar çoktular ki; bazılarını sokakta yere yatırarak ameliyat etmek durumunda kalıyorduk. Hastane etrafındaki oluklar kandan dolayı tamamen kırmızıya boyanmıştı. Bu kadın, sadece bir usturayla saldırıya uğramamış; aynı zamanda bütün vücudu bilinçli ve sistematik olarak sakat bırakılmıştı. Kulakları kesilmişti. Yüzü o kadar dikkatle parçalanmıştı ki, yarıklar açıkça görülüyordu. O, insanlık dışı ve tarif edilemez işkenceler yaşayanlardan yalnızca biriydi. O sırada elimizden kanamasını durdurmak ve birkaç basit dikiş atmak dışında bir şey gelmiyordu. Kendimizi kaybetmiştik. Bu kadın, onun gibi sayısız kişinin sırada olduğunu biliyordu. Ve bu kadın, hayatımda duyduğum en temiz sesle bana şunları söyledi: "Allez, allez…ummera, ummerasha"; "Git, git arkadaşım. Cesaretini bul, ve yaşa."[120]

Orbinski, MSF'in yüz yüze geldiği zorlukları duyurmak konusundaki kararlılığını da şu sözleriyle onayladı: "Sessizlik, uzun zamandır tarafsızlıkla karıştırılmaktadır ve insani eylemler için bir gereklilik gibi sunulmaktadır. Kuruluşundan bu yana, MSF bu kanıya karşı durmaktadır. Bizler, kelimelerin hayat kurtardığından emin değiliz. Ancak sessizliğin, ölüme sebebiyet verdiğine kesinlikle eminiz."[121]

Aynı Adı Taşıyanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sınır Tanımayan Doktorlar 'ın isminden ilham alan birçok sivil toplum kuruluşu, isimlerine "Sınır Tanımayan" (Without Borders) etiketini eklemiştir.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ About MSF 22 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Médecins Sans Frontières. Retrieved on 31 August 2011. "MEDECINS SANS FRONTIERES - Rue de Lausanne 78 - CP 116 - 1211 - Geneva 21"
  2. ^ "Our staff". 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2015. 
  3. ^ "MSF Finans Özeti" (PDF). 22 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015. 
  4. ^ "La création de Médecins Sans Frontières" (Fransızca). Médecins Sans Frontières (Doctors Without borders). La création de Médecins Sans Frontières. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2011. 
  5. ^ MSF Article MSF's Charter – ABOUT MSF – MSF UK 21 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 31 May 2009.
  6. ^ MSF Article La Mancha Agreement 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 31 May 2009.
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015. 
  8. ^ "MSF-USA: Special Report: The 10 Most Underreported Humanitarian Crises of 2005". 28 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2007. 
  9. ^ "The Seoul Peace Prize Cultural Foundation". 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2007. 
  10. ^ "'Gamalive European Speedster Assembly'". . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015. 
  15. ^ a b c d e f Bortolotti, Dan (2004). Hope in Hell: Inside the World of Doctors Without Borders, Firefly Books. ISBN 1-55297-865-6.
  16. ^ Bortolotti, above, puts the death toll at 10,000. An estimate of 15,000 to 30,000, warning of an inevitable dysentery epidemic, comes from: Camilo, V (1974). "The Earthquake in Managua". The Lancet (Correspondence). 303 (7845). ss. 25-26. 
  17. ^ MSF Article Chronologies: Années 70 (French) 11 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF-France. Retrieved 10 January 2006.
  18. ^ MSF Article (1999) Cambodia's second chance 2 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 10 January 2006.
  19. ^ MSF Article (2005) MSF's principles and identity – The challenges ahead 2 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 10 January 2006.
  20. ^ Richard Seymour, The Liberal Defense of Murder (London 2008), p. 174.
  21. ^ "Dr. Bernard Kouchner and MSF: A Clarification, 22 May 2007". Doctorswithoutborders.org. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2011. 
  22. ^ Information obtained from the various sections' websites.
  23. ^ Denis Kennedy, "Humanitarian NGOs and the Norm of Neutrality: A Community Approach" <http://www.allacademic.com//meta/p_mla_apa_research_citation/2/5/1/6/6/pages251669/p251669-1.php 18 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.>.
  24. ^ Davey, Eleanor (2011). "Famine, aid, and ideology: the political activism of Médecins sans frontières in the 1980s". French Historical Studies. 34 (3). ss. 529-58. doi:10.1215/00161071-1259157. 
  25. ^ MSF Article Chronologie: Années 80 (French) 1 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF-France. Retrieved 10 January 2006.
  26. ^ a b c d e f MSF Article (2009) -MSF in SUDAN - TEST 11 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF Retrieved 20 September 2011
  27. ^ MSF Article (2010) - Sudan: An Overview of MSF's Work in 2010 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF Retrieved 20 September 2011.
  28. ^ "Kala-azar Epidemiology and Control, Southern Sudan". wwwnc.cdc.gov. 15 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014. 
  29. ^ MSF Press release (2010) - Southern Sudan in Grips of Worst Disease Outbreak in Eight Years 29 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF Retrieved 20 September 2011
  30. ^ MSF Article (2010) - Médecins Sans Frontières South Sudan 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF' Retrieved 20 September 2011
  31. ^ a b c MSF Article (2010) - Sudan: MSF to Open Additional Kala Azar Treatment Site in Upper Nile State 27 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 'MSF Retrieved 20 September 2011 Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "open" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  32. ^ a b MSF Article (2011) -MSF condemns large scale attacks on civilians in South Sudan 30 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF Retrieved 20 September 2011
  33. ^ MSF Article Chronologie: Années 90 (French) 17 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF-France. Retrieved 11 January 2006.
  34. ^ MSF Article (2004) Liberia: War ends, but the crisis continues 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 11 January 2006.
  35. ^ Choo V (1993). "Forensic evidence of Iraqi atrocities against Kurds". The Lancet. 341 (8840). ss. 299-300. doi:10.1016/0140-6736(93)92641-6. 
  36. ^ MSF Article (2005) Somalia – Saving lives in an abandoned land 2 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 11 January 2006.
  37. ^ a b MSF Article (2000) Srebrenica five years on MSF. Retrieved 11 January 2006. 2 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  38. ^ One cannot stop a genocide with doctors (French) 10 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF-France. Retrieved 7 January 2006.
  39. ^ Forsythe DP (1996). The International Committee of the Red Cross and humanitarian assistance – A policy analysis, International Review of the Red Cross (314): 512–531.
  40. ^ Code of Conduct for the ICRC Movement and NGOs in Disaster Relief: List of signatories 9 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ICRC. Retrieved 7 January 2006.
  41. ^ Principles of Conduct for The ICRC Movement and NGOs in Disaster Response Programmes 7 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ICRC. Retrieved 7 January 2006.
  42. ^ Médecins Sans Frontières (James Orbinski) – Nobel Lecture 12 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nobelprize.org. Retrieved 7 January 2006.
  43. ^ MSF Article (1998) MSF 1998 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 16 January 2006.
  44. ^ MSF Article (2000) Preventing meningitis 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 16 January 2006.
  45. ^ MSF Article (1998) MSF and other aid organisations evicted from Kabul 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 16 January 2006.
  46. ^ MSF Article (1998) Attacks as told by victims 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 16 January 2006.
  47. ^ MSF Article (2001) Controlling phantom limb pain in Sierra Leone 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 16 January 2006.
  48. ^ MSF Article (2000) Kosovo: The physical and psychological consequences of war 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 12 January 2006.
  49. ^ Urbinski, James. (2008) An Imperfect Offering: Humanitarian Action in the 21st Century, Doubleday Canada. ISBN 978-0-385-66069-3.
  50. ^ "Solidaire – NATO used military operations data and assessments in Kosovo obtained by Medecins sans frontieres (MSF)". 25 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2009. 
  51. ^ MSF Article (2002) No end in sight to the war in Chechnya 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 12 January 2006.
  52. ^ MSF Article (2005) Haiti: Working amid intensifying violence 23 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 15 January 2006.
  53. ^ Canadian Press Doctors Without Borders loses all three hospitals in Haitian quake[ölü/kırık bağlantı]CP. Retrieved January 2010.,
  54. ^ RT: Doctors Without Borders: Haiti Aid Planes refused landings. 19 January 2010
  55. ^ MSF Article (2005) India: Bringing medical care 24 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 15 January 2006.
  56. ^ MSF Article (2005) Post-tsunami mental health: 'We're still weak at the knees' 22 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 15 January 2006.
  57. ^ Shevchenko, Olga, Fox, Renée. ""Nationals" and "expatriates": Challenges of fulfilling "sans frontières" ("without borders") ideals in international humanitarian action". www.hhrjournal.org. 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2009. 
  58. ^ a b WHO (2004) Introduction 10 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. AIDS epidemic update: December 2004. Retrieved 12 January 2006.
  59. ^ WHO article 2010 Antiretroviral therapy 16 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 15 January 2006.
  60. ^ MSF Article (2005) Nothing new in Ituri: The violence continues 16 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 15 January 2006.
  61. ^ MSF Article (2004) The tragedy of the other Congo – A forgotten war's victims 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 12 January 2006.
  62. ^ MSF Article (2000) Democratic Republic of Congo (DRC): Complex emergency, human catastrophe 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. WHO. Retrieved 21 November 2010.
  63. ^ MSF Article (2005) Uganda: A neglected emergency 8 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 12 January 2006.
  64. ^ MSF Article (2004) Uganda: Aiding civilians targeted by war 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 12 January 2006.
  65. ^ a b MSF Article (2005) Côte d'Ivoire: Renewed violence deepens crisis 8 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved 21 January 2006.
  66. ^ MSF Article (2003) MSF vaccinates thousands against measles in Ivory Coast 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 15 January 2006.
  67. ^ [1] 17 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., CDC Article (2010) Counterfeit and Substandard Antimalarial Drugs. Retrieved 21 February 2012.
  68. ^ [2] 3 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeung, S., et al. (2008) Access to artemisinin combination therapy for malaria in remote areas of Cambodia, Malaria Journal. Retrieved 21 February 2012.
  69. ^ [3] 3 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Yeung, S., et al. (2008) Cost of increasing access to artemisinin combination therapy: the Cambodian experience, Malaria Journal. Retrieved 21 February 2012.
  70. ^ [4] 10 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., MSF Article (2004) AIDS in Cambodia: A Second Chance at Life. Retrieved 21 February 2012.
  71. ^ [5] 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., WHO (2007) Offering integrated care for HIV/AIDS, diabetes and hypertension within chronic disease clinics in Cambodia. Retrieved 21 February 2012.
  72. ^ [6] 28 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., WHO Cambodia Disaster Profile (2010). Retrieved 21 February 2012.
  73. ^ [7] 14 Nisan 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, MSF International Activity Report (2006). Retrieved 21 February 2012.
  74. ^ [8] 10 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., IRIN report (2010) In Brief: TB, HIV warning for Cambodia's prisons. Retrieved 21 February 2012.
  75. ^ [9] 14 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., LICAHDO Press Release (2011) Cambodian Prison Overcrowding Crisis Only Getting Worse. Retrieved 21 February 2012.
  76. ^ [10] 22 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Janssens, B., et al. (2007) Effectiveness of Highly Active Antiretroviral Therapy in HIV-Positive Children: Evaluation at 12 Months in a Routine Program in Cambodia. Retrieved 21 February 2012.
  77. ^ [11] 14 Nisan 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, MSF article (2007) Cambodia: Number of dengue cases drop in Takeo; threat remains. Retrieved 21 February 2012.
  78. ^ a b [12] 21 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mail and Guardian News Report (2008) Cambodia: 407 died from dengue fever in 2007. Retrieved 21 February 2012. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "mali" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  79. ^ [13] 14 Nisan 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, MSF Field News (2011) Cambodia: TB is "One of the Biggest Challenges for Public Health". Retrieved 21 February 2012.
  80. ^ Armstrong, JC; Nichols, BE; Wilson, JM; Cosico, RA; Shanks, L (20 Mart 2014). "Spinal cord injury in the emergency context: review of program outcomes of a spinal cord injury rehabilitation program in Sri Lanka". Conflict and Health. 8 (1). s. 4. doi:10.1186/1752-1505-8-4. PMID 24650231. 
  81. ^ Field Operations: What Do We Do? 16 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  82. ^ MSF Article (2003) The Vaccine Gap: NY Times editorial 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  83. ^ MSF Press Release (2003) MSF launches the first large-scale test of an oral vaccine against cholera in the city of Beira, Mozambique 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  84. ^ MSF Article (2004) World AIDS Day MSF country profiles 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  85. ^ MSF Article (2004) Once ill equipped and poorly manned – transforming a hospital in North Darfur 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  86. ^ MSF Article (2001) Tajikistan: Aid to health system in shambles 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  87. ^ MSF Article (2004) Nicaragua: Focusing care on women's health and Chagas disease 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  88. ^ MSF Article (2002) MSF mental health activities: a brief overview 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  89. ^ MSF Article (2000) Preventing malnutrition and famine 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  90. ^ MSF Article (2001) Malnutrition definition and MSF treatment 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  91. ^ MSF Article (2001) MSF Therapeutic Feeding Programmes 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  92. ^ Drugs and Medical Supplies Catalogue Vol. 1 (2005) F-75 Description MSF.
  93. ^ Drugs and Medical Supplies Catalogue Vol. 1 (2005) F-100 Description MSF.
  94. ^ Drugs and Medical Supplies Catalogue Vol. 1 (2005) Plumpy'nut Description MSF.
  95. ^ Drugs and Medical Supplies Catalogue Vol. 1 (2005) BP5 Description MSF.
  96. ^ MSF Article (2001) Diarrhoea definition and MSF treatment 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  97. ^ MSF Article (2001) MSF: Water and Health 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  98. ^ MSF Article (2002) Simple water treatment MSF-UAE. Retrieved 28 Aralık 2005.
  99. ^ MSF Article (2001) Cholera definition and MSF treatment 29 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  100. ^ MSF Article (2002) Removal and treatment of wastewater MSF-UAE. Retrieved 28 Aralık 2005.
  101. ^ MSF Article (2002) Refuse pit MSF-UAE. Retrieved 28 Aralık 2005.
  102. ^ MSF Article (2002) Malnutrition: rates and measures 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  103. ^ MSF Article (2002) Mortality: rates and measures 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  104. ^ WHO Fact Sheet Meningococcal meningitis 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. WHO. Retrieved 28 Aralık 2005.
  105. ^ MSF Article Mental health care crucial in emergency situations 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  106. ^ MSF Article A scientific approach to "témoignage" 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 28 Aralık 2005.
  107. ^ WHO Health topic Essential Medicines 5 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  108. ^ "MSF Urges Novartis to Drop Case Against Indian Government | Doctors Without Borders". Web1.doctorswithoutborders.org. 20 Aralık 2006. 4 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2011. 
  109. ^ "Novartis loses landmark India cancer drug patent case". Reuters. 1 Nisan 2013. 1 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2013. 
  110. ^ MSF Article (2004) Military humanitarianism: A deadly confusion 14 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 12 January 2006.
  111. ^ MSF Article (2004) Independent aid in Iraq virtually impossible 2 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 12 January 2006.
  112. ^ MSF Article (2004) The real reasons MSF left Afghanistan 28 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 12 January 2006.
  113. ^ MSF Article (2004) MSF pulls out of Afghanistan 16 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 17 January 2006.
  114. ^ MSF Press Release. "MSF: Ongoing insecurity in CAR threatens lives of civilians and humanitarians, blocking urgent medical care". www.msf.org. 2 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2009. 
  115. ^ MSF Press Release. "MSF: MSF is shocked and outraged by attack on our team in Somalia". www.msf.org. 28 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2009. 
  116. ^ MSF Article (2005) MSF shocked by arrest of Head of Mission in Sudan – charged with crimes against the state 2 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MSF. Retrieved 11 January 2006.
  117. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015. 
  118. ^ Karunakara, Unni. "Why MSF decided to leave Somalia". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. 
  119. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015. 
  120. ^ Abrams, Irwin (2001). The Nobel Peace Prize and the laureates: An illustrated biographical history, 1901-2001. Nantucket, Massachusetts: Science History Publications. ss. 351-352. 
  121. ^ MSF Article (1999). "The Nobel Peace Prize speech". www.msf.org. MSF. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2013. 

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha fazla bilgi için

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sınır_Tanımayan_Doktorlar&oldid=33675852" sayfasından alınmıştır