Τζέιμς Κάγκνεϊ
.jpg)
Ο Τζέιμς Φράνσις Κάγκνεϊ ο νεότερος (James Francis Cagney, jr., 17 Ιουλίου 1899 - 30 Μαρτίου 1986) ήταν Αμερικανός ηθοποιός αρχικά του θεάτρου κι έπειτα του κινηματογράφου όπου και διέπρεψε[8]. Παρά το γεγονός ότι έλαβε βραβεία και αναγνώριση για ερμηνείες πολλών διαφορετικών χαρακτήρων, φημίζεται περισσότερο για τους ρόλους στους οποίους υποδυόταν σκληροτράχηλους άνδρες[9][10]. Το 1999 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου τον κατέταξε στην 8η θέση στη λίστα με τους 25 μεγαλύτερους σταρ όλων των εποχών[11].
Πρώιμος βίος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Τζέιμς Κάγκνεϊ γεννήθηκε στην Νέα Υόρκη και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Καριέρα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην πρώτη του επαγγελματική συμμετοχή σε θεατρική παράσταση, ο Κάγκνεϊ εμφανίστηκε ντυμένος γυναικεία, αποτελώντας μέλος της χορωδίας της επιθεώρησης του 1919 Every Sailor. Ήταν μόλις 20 χρονών. Συνέχισε μια επιτυχημένη πορεία στο χώρο της επιθεώρησης ως χορευτής και κωμικός και το 1925 έλαβε τον πρώτο του πρωταγωνιστικό ρόλο. Ακολούθησαν επιτυχημένοι ρόλοι στο θέατρο και οι διθυραμβικές κριτικές που έλαβε το 1929 για την ερμηνεία του στο θεατρικό έργο Penny Arcade τον οδήγησαν σε συμβόλαιο 3 εβδομάδων με την εταιρία Warner, έναντι 500 δολαρίων την εβδομάδα προκειμένου να επαναλάβει το ρόλο που ερμήνευσε στο θέατρο. Στη συνέχεια η διάρκεια του συμβολαίου του αυξήθηκε στα 7 χρόνια.
Η έβδομη ταινία του Κάγκνεϊ, το γκανγκστερικό δράμα Ο εχθρός της κοινωνίας (Public Enemy, 1931), όπου υποδύθηκε τον γκάνγκστερ Τομ Πάουερς (ένα ρόλο που είχε αρχικά ανατεθεί στον συμπρωταγωνιστή του Έντουαρντ Γουντς, τον έκανε μεγάλο αστέρα κι η ταινία έγινε μια από τις σημαντικότερες ταινίες της εποχής. Αξιομνημόνευτη ήταν η σκηνή στην οποία ο ηθοποιός έτριψε ένα κομμάτι γκρέιπφρουτ στο πρόσωπο της Αν Ντβόρακ που υποδυόταν τη φιλενάδα του. Το 1935 όντας απογοητευμένος από τους ρόλους που του έδιναν στη Warner, μήνυσε την εταιρία για αθέτηση συμβολαίου και κέρδισε την υπόθεση. Αυτή η διαμάχη αποτέλεσε την αρχή μιας σειράς συγκρούσεων μεταξύ του ηθοποιού και του Τζακ Γουόρνερ, ο οποίος τον αποκαλούσε επαγγελματία αποστάτη[12]. Η νίκη του Κάγκνεϊ στα δικαστήρια αποτέλεσε και την πρώτη ηθοποιού που ερχόταν αντιμέτωπος με το σύστημα των στούντιο. Το 1938 έλαβε την πρώτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου για την ταινία Κολασμένες ψυχές (Angels With Dirty Faces, 1938), στην οποία υποδυόταν πάλι τον γκάνγκστερ στο πλευρό των Πατ Ο'Μπράιαν, Αν Σέρινταν και Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ. Το 1941 συνεργάστηκε για δεύτερη φορά με τη Μπέτι Ντέιβις στην κωμωδία Η μνηστή εφορτώθη (The Bride Came C.O.D.) κι έπειτα με την Ολίβια Ντε Χάβιλαντ σε μιαν άλλη κωμωδία την ταινία Ο πειρασμός (Strawberry Blondes). Η συμμετοχή του στις δυο αυτές ταινίες τον βοήθησε να απομακρυνθεί για λίγο από το στερεότυπο του γκάνγκστερ. Την επόμενη χρονιά η ερμηνεία του στο βιογραφικό δράμα του Μάικλ Κερτίζ Ο ουρανός της δόξας (Yankee Doodle Dandy, 1942) του χάρισε το Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου[13].
Στα χρόνια που ακολούθησαν ίδρυσε δική του εταιρία παραγωγής και η πιο αξιόλογη ταινία στην οποία συμμετείχε ήταν η γκανγκστερική περιπέτεια Ο μεγάλος αμαρτωλός (White Heat, 1949). Μετά την τεράστια εμπορική επιτυχία που είχε η ταινία (της οποίας την παραγωγή είχε κάνει η εταιρία Warner) η εταιρία του ηθοποιού χρηματοδότησε την γκαγκστερική ταινία Διά πυρός και σιδήρου (Kiss Tomorrow Goodbye, 1950) που απέτυχε στο Box-Office και που οι κριτικοί συνέκριναν με το Ο μεγάλος αμαρτωλός. Η εταιρία του Κάγκνεϊ έκλεισε το 1952. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '50 ο Κάγκνεϊ συμμετείχε στις ταινίες: Αγάπα με ή άφησέ με (Love me or Leave me, 1955) (που του χάρισε την τρίτη υποψηφιότητα για Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου) και Μίστερ Ρόμπερτς (Mister Roberts, 1955) και το 1961 μετά την επιτυχημένη του συμμετοχή στην ταινία του Μπίλι Γουάιλντερ Ένα... Δυο... Τρία... (One, Two, Three) αποσύρθηκε από τα κινηματογραφικά δρώμενα για 21 περίπου χρόνια.
Ύστερα χρόνια, θάνατος, βραβεύσεις και υστεροφημία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Επέστρεψε στον κινηματογράφο το 1981, κυρίως για να βοηθήσει την αποκατάσταση από εγκεφαλικό επεισόδιο το οποίο υπέστη, κρατώντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία του Μίλος Φόρμαν Ragtime. Ο ηθοποιός πέθανε το 1986 από καρδιακή προσβολή. Υπήρξε παντρεμένος με τη χορεύτρια Φράνσις Βέρνον για 64 χρόνια, από το 1922 μέχρι και το θάνατό του.
Ο Κάγκνεϊ πέρα από το Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου που έλαβε το 1942, βραβεύτηκε και με βραβείο προσφοράς στην 7η τέχνη από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου το 1974 και ήταν ο πρώτος ηθοποιός στην ιστορία του θεσμού που έλαβε αυτή την τιμή[14]. Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ δήλωσε κάποτε ότι ο Τζέιμς Κάγκνεϊ ήταν ένας από τους αγαπημένους του ηθοποιούς[15] ενώ ο Όρσον Γουέλς τον αποκάλεσε τον μεγαλύτερο ηθοποιό που βρέθηκε ποτέ μπροστά από την κάμερα[16].
Φιλμογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Έτος | Τίτλος | Ελληνική μετάφραση | Ρόλος |
|---|---|---|---|
| 1930 | Sinners' Holiday | Χάρι Ντελάνο | |
| The Doorway to Hell | Στιβ Μαϊλαγουέι | ||
| 1931 | Other Men's Women | Εντ | |
| The Public Enemy | Ο εχθρός της κοινωνίας | Τομ Πάουερς | |
| The Millionaire | Σόφελντ | ||
| Smart Money | Τζακ | ||
| Blonde Crazy | Μπερτ Χάρις | ||
| Taxi! | Ένας μοντέρνος ιππότης | Ματ Νόλαν | |
| 1932 | The Crowd Roars | Τζο Γκριρ | |
| Winner Take All | Πάντα νικητής | Τζιμ Κέιν (Τζίμι) | |
| 1933 | Hard to Handle | Ο ταραξίας | Λέφτι Μέριλ |
| Picture Snatcher | Νύχτα αιφνιδιασμού | Ντάνι Κιν | |
| The Mayor of Hell | Οι απόκληροι | Πάτσι | |
| Footlight Parade | Η παρέλασις του γυμνού | Τσέστερ Κεντ | |
| Lady Killer | Ο κύριος με το χαμόγελο | Νταν Κουίνγκλεϊ | |
| 1934 | Jimmy the Gent | Τζίμι Κόριγκαν | |
| He Was Her Man | Φλίκερ Χέιζ / Τζέρι Άλεν | ||
| Here Comes the Navy | Οι γίγαντες της θαλάσσης | Τσέστερ Οκόνορ (Τσέστι) | |
| The St. Louis Kid | Ένας άντρας με καρδιά | Έντι Κένεντι | |
| 1935 | Devil Dogs of the Air | Ο δρόμος προς τη δόξα | Τόμπι Οτούλ |
| 'G' Men | Νύχτες αγωνίας | Μπρικ Ντέιβις | |
| The Irish in Us | Θερμόαιμοι | Ντάνι Οχάρα | |
| A Midsummer Night's Dream | Όνειρο θερινής νυκτός | Μπότομ | |
| Mutiny on the Bounty | Ναυτική ανταρσία | ||
| Frisco Kid | Ματωμένες όχθες | Μπατ Μόργκαν | |
| 1936 | Ceiling Zero | Ορατότης μηδέν | Ντίζι Ντέιβις |
| Great Guy | Παραβάτες του νόμου | Τζόνι Κέιβ | |
| 1937 | Something to Sing About | Μονάχα ένα βράδυ | Ταντέους Μαγκιλακάντι / Τέρι Ρούνεϊ |
| 1938 | Boy Meets Girl | Ο τυχερός | Ρόμπερτ Λο |
| Angels with Dirty Faces | Κολασμένες ψυχές | Ρόκι Σάλιβαν | |
| 1939 | The Oklahoma Kid | Ο τρομοκράτης | Τζιμ Κινκέιντ |
| Each Dawn I Die | Πεθαίνω κάθε αυγή | Φρανκ Ρος | |
| The Roaring Twenties | Η πόλη του αίματος | Έντι Μπάρτλετ | |
| 1940 | The Fighting 69th | Το 69ο σύνταγμα | Τζέρι Πλάνκετ |
| Torrid Zone | Πέραν του Ισημερινού | Νικ Μπάτλερ | |
| City for Conquest | Ιππότες του υποκόσμου | Ντάνι Κένι | |
| 1941 | The Strawberry Blonde | Ο πειρασμός | Μπιφ Γκριμς |
| The Bride Came C.O.D. | Η μνηστή εφορτώθη | Στιβ Κόλινς | |
| 1942 | Captains of the Clouds | Ο άρχων των ουρανών | Μπράιαν Μακλίν |
| Yankee Doodle Dandy | Ο ουρανός της δόξας | Τζορτζ Μ. Κόχαν | |
| 1943 | Johnny Come Lately | Το παιδί του δρόμου | Τομ Ρίτσαρντς |
| 1945 | Blood on the Sun | Αίμα στον ήλιο | Νικ Κόντον |
| 1946 | 13 Rue Madeleine | Οδός Μαντλέν, αριθμός 13 | Ρόμπερτ Έμετ Σάρκεϊ (Μπομπ) |
| 1948 | The Time of Your Life | Η ώρα της μεγάλης απόφασης | Τζόζεφ Τ. |
| 1949 | White Heat | Ο μεγάλος αμαρτωλός | Κόντι Τζάρετ |
| 1950 | Kiss Tomorrow Goodbye | Διά πυρός και σιδήρου | Ραλφ Κότερ |
| The West Point Story | Η σχολή διασκεδάζει | Έλγουιν Μπίξμπι (Μπιξ) | |
| 1951 | Come Fill the Cup | Έτσι τιμωρώ εγώ | Λιου Μαρς |
| Starlift | Εύθυμα κορίτσια, πονηρά αγόρια | Τζέιμς Κάγκνεϊ | |
| 1952 | What Price Glory | Δοξασμένοι πεζοναύτες | λοχαγός Φλαγκ |
| 1953 | A Lion Is in the Streets | Ο λέων της ασφάλτου | Χανκ Μάρτιν |
| 1955 | Run for Cover | Ο στιγματισμένος | Ματ Ντάου |
| Love Me or Leave Me | Αγάπα με ή άφησέ με | Μάρτιν Σνάιντερ | |
| The Seven Little Foys | Επτά μικροί διάβολοι | Τζόρτζ Μ. Κόχαν | |
| Mister Roberts | Μίστερ Ρόμπερτς | κυβερνήτης | |
| 1956 | Tribute to a Bad Man | Λύγισα για πρώτη φορά | Τζέρεμι Ρόντοκ |
| These Wilder Years | Στιβ Μπράντφορντ | ||
| 1957 | Man of a Thousand Faces | Ο άνθρωπος με τα 1.000 πρόσωπα | Λον Τσάνεϊ |
| 1959 | Never Steal Anything Small | Τζέικ Μακίλανι | |
| Shake Hands with the Devil | Χειραψία με τον διάβολο | Σον Λένιχαν | |
| 1960 | The Gallant Hours | Η αεροναυμαχία του Γουαλδακανάρ | Ουίλιαμ Φ. Χάλσεϊ Τζούνιορ |
| 1961 | One, Two, Three | Ένα..δύο..τρία | Σι Αρ Μακναμάρα |
| 1968 | Arizona Bushwhackers | Με γροθιά και τσεκούρι | αφηγητής (φωνή) |
| 1981 | Ragtime | Ράγκταϊμ | Ραϊνελάντερ Ουόλντο |
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: «James Cagney». (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118518313. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/James-Cagney. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ 3,0 3,1 (Ολλανδικά) RKDartists. 439775. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb13892064j. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2021.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2021.
- ↑ Obituary Variety Obituaries, April 2, 1986.
- ↑ Speck, Gregory (June 1986). «From Tough Guy to Dandy: James Cagney». The World and I 1: σελ. 319. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-02-22. https://web.archive.org/web/20080222124758/http://www.worldandi.com/public/1986/june/ar12.cfm. Ανακτήθηκε στις October 17, 2008
- ↑ McGilligan, page 11
- ↑ «America's Greatest Legends» (PDF). AFI's 100 Years... 100 Stars. American Film Institute. 2005. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (registration required) στις 16 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2008.
- ↑ Liberty 1 (18): σελ. 18
- ↑ «Best Actor». FilmSite.org. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2008.
- ↑ Heston, Charleton (1974). «James Cagney: Life Achievement Award 74 Tribute Address». AFI. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2009.
- ↑ Lobrutto, Vincent (Απρίλιος 1999). Stanley Kubrick: A Biography. New York: Da Capo Press. ISBN 978-0306809064. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2007.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Orson Welles». Parkinson. Κύκλος 2. Επεισόδιο 6. Video. July 8, 1972. BBC. http://www.imdb.com/title/tt0669890/.
Περαιτέρω Ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Cagney, James (2005) [1976]. Cagney by Cagney. Doubleday. ISBN 0-385-52026-3.
- Gallagher, Brian. «Some Historical Reflections on the Paradoxes of Stardom in the American Film Industry, 1910–1960: Part Six». Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2008.
- McCabe, John (2002). Cagney (Paperback έκδοση). London: Aurum Press. ISBN 1854108336.
- McGilligan, Patrick (1975). Cagney: The Actor as Auteur. New York: A. S. Barnes and Co., Inc. ISBN 0-498-01462-2.
- Warren, Doug· Cagney, James (1986) [1983]. Cagney: The Authorized Biography (Mass Market έκδοση). New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-90207-7.
